Tiếng pháo ám ảnh

Cứ đến dịp tết tình trạng buôn bán pháo nổ lại tái diễn. Trong ảnh: Tang vật thu được trong một vụ mua bán pháo lậu

Thời còn đi học, tôi hay trò chuyện với người bạn xuất thân từ làng nghề sản xuất pháo. Khi đó, cả nước đã thực hiện quy định cấm sản xuất, sử dụng pháo nổ và làng nghề đã ngừng hoạt động. Mỗi khi nhắc lại quá khứ nhộn nhịp của làng nghề, giọng anh lại sôi nổi kể về những gia đình ăn nên làm ra.

Nhưng thỉnh thoảng, mắt anh lại đượm buồn khi nhớ về những trường hợp bị pháo nổ gây thương vong. Tai nạn có thể xảy ra khi dồn thuốc nổ, sấy pháo hoặc do nơi chứa pháo phát nổ mà không rõ nguyên nhân. Có trường hợp căn nhà 3 tầng bị san phẳng sau tiếng nổ đinh tai khiến cả 4 người trong gia đình tử vong với thi thể không nguyên vẹn.

Nhiều năm sau, tôi có dịp đến thăm ngôi làng ấy. Nghề pháo không còn nhưng với đức tính cần cù, biết tính toán, người dân đã chuyển sang sản xuất, kinh doanh lĩnh vực khác. Làng đã thành thị trấn, cuộc sống thậm chí còn sung túc hơn thời sản xuất, kinh doanh pháo nổ. Đặc biệt, nỗi ám ảnh về những tiếng nổ thương tâm đã dần chìm vào dĩ vãng.

Khi Chỉ thị 406 của Thủ tướng Chính phủ có hiệu lực - trong đó nêu, kể từ ngày 1/1/1995, nghiêm cấm sản xuất, buôn bán và đốt các loại pháo nổ, thuốc pháo trong phạm vi cả nước - một số người lo rằng các làng nghề và đơn vị kinh doanh pháo sẽ khó khăn, người dân mất đi một thú vui vào mỗi dịp lễ, tết hay sự kiện đặc biệt. Nhưng thực tế đã chứng minh, các làng nghề sản xuất, đơn vị kinh doanh pháo nổ đã chuyển đổi ngành nghề thành công, không khí của những ngày trọng đại không vì vậy mà kém vui.

Theo thống kê sơ bộ, chỉ trong dịp tết Giáp Tuất (1994), cả nước đã xảy ra 728 vụ tai nạn do pháo gây ra, làm 71 người chết và tiêu tốn khoảng 20-30 tỉ đồng. Con số này đã đủ nói lên hậu quả khủng khiếp từ đốt pháo cũng như lợi ích của việc chấm dứt sử dụng pháo. Nhưng, lệnh cấm pháo nổ khi đó vẫn được xem là quyết định dũng cảm. Dũng cảm vì đã tấn công thẳng vào thói quen đốt pháo đã trở thành nếp, ăn sâu vào tiềm thức người Việt hàng ngàn năm, dũng cảm vì “đánh” vào quan niệm đốt pháo đầu năm để xua đuổi tà ma, xui rủi, đem lại may mắn.

Đến nay, dù không còn tình trạng sản xuất, kinh doanh, tiêu thụ pháo quy mô lớn, tiếng pháo ma mị vẫn còn hấp lực để nhiều người lén lút chế tạo, sử dụng. Có cầu ắt có cung. Hành vi sản xuất, kinh doanh, đốt pháo lậu vẫn len lỏi trong đời sống. 

Gọi là tiếng pháo ma mị bởi hằng năm, đặc biệt là gần tết, những vụ tai nạn gây thương vong do pháo lại diễn ra. Mỗi lần xem những thông tin ấy, câu chuyện của anh bạn hồi còn đi học lại dội về trong tôi. 

Sản xuất, kinh doanh, vận chuyển, sử dụng pháo nổ giống như đánh bạc mà thứ đem ra đặt cược chính là tính mạng, tài sản. Canh bạc ấy có thể đem lại một số lợi nhuận ban đầu nhưng chỉ một lần gặp tai nạn (cháy, nổ) hay sa lưới pháp luật là phải lãnh hậu quả nặng nề, thậm chí không còn cơ hội khắc phục. 

Quy định hiện hành cấm nghiên cứu, chế tạo, sản xuất, mua bán, xuất khẩu, nhập khẩu, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng pháo nổ trừ các tổ chức, doanh nghiệp thuộc Bộ Quốc phòng được Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ thực hiện những việc trên. Song, cứ đến dịp tết tình trạng buôn bán pháo nổ lại tái diễn.

Để chặn đứng nguồn cung cấp pháo và triệt tiêu nhu cầu đốt pháo cần phải có những biện pháp quyết liệt và đồng bộ hơn. Theo đó, việc quản lý hóa chất tiền chất nổ phải siết chặt để không ai có thể mua chúng về chế tạo pháo. Đối với tình trạng buôn pháo lậu qua biên giới phải tăng cường kiểm tra, vây bắt và xử lý nghiêm minh. Với các đối tượng bán pháo trên mạng phải thường xuyên theo dõi, truy vết và xử lý kịp thời…

Khi tiếng pháo nổ đem theo bi kịch chưa dứt thì chúng ta vẫn chưa thể dừng cảnh báo. Mỗi người cần nâng cao ý thức cảnh giác hơn nữa. Xã hội cần những đợt tuyên truyền, những biện pháp xử lý đủ mạnh để chiến thắng hấp lực của tiếng pháo chết người.

Phạm Cường