Tiếng chuông nhà thờ trong tranh của tu sĩ Phật giáo

Với triển lãm cá nhân đầu tay từ năm 2005, và triển lãm mới nhất này là lần thứ 4 triển lãm cá nhân, họa sĩ Hà Hùng được giới làm nghề nhìn nhận là đã có trên dưới 20 năm cầm cọ vẽ chuyên nghiệp.

Hẳn nhiên, trong suốt hành trình tự khám phá bản thân và khai phá vô vàn ám ảnh trong tâm thức đời sống riêng cũng như với nghệ thuật hội họa, họa sĩ Hà Hùng đã trải qua nhiều thể nghiệm về cái gọi là các trường phái thường thức của hội họa xưa nay. Và bất kể Hà Hùng chọn bất kỳ phương cách thể hiện nào trong lối vẽ của chính mình ở từng giai đoạn, ở lần triển lãm tiếp theo người ta luôn thấy Hà Hùng “biến hình” về đường nét tạo hình trong tranh, trên nền tảng của bảng màu đơn sắc có phần đặc trưng.

Chân dung họa sĩ Hà Hùng (tu sĩ Thích Hoằng Toàn)

Nếu xem cung cách “biến hình” ấy chính là một trong những đặc điểm nhận dạng tranh của họa sĩ Hà Hùng qua các thời kỳ vẽ, xem ra điều này vừa dễ hình dung lại cũng đồng thời khó nắm bắt lẫn diễn dịch, nếu quen lối nghĩ mặc định thường thức về thứ mô típ nào đó mà một họa sĩ tại xứ luôn cần phải định tính, định danh. Đây vốn dĩ là “cái bẫy” chấp niệm trong mắt người xem, bao gồm cả giới phê bình cũng như với công chúng, về những thứ có thể gọi thành tên nơi bề mặt đường nét màu sắc và bố cục từ một người vẽ. Chừng như họa sĩ Hà Hùng không chọn đóng khung mình trong một hình tướng nhất định, ở nghiệp vẽ. Nhất là sau giai đoạn người nghệ sĩ này đã xuất gia, dù vẫn song hành với cây cọ vẽ của mình.

Bởi lẽ, kể từ khi chính thức trở thành một tu sĩ, bút pháp trong tranh của họa sĩ Hà Hùng đã trở nên khác biệt hẳn so với trước đó, “hình” trong tranh dường như đã bắt đầu thoát khỏi mọi chấp bám của đời thường mà có phần hư ảo hơn. Ngay cả tên gọi trong cuộc triển lãm thứ 3 của Hà Hùng vào năm 2019 cũng đã có phần xác tín như thế: Dưới trăng mây hồng. 

Dẫu vậy, trong miền hình ảnh phi thực ấy của triển lãm Tiếng chuông nhà thờ lần này, họa sĩ Hà Hùng tự nhận là hầu hết vẫn còn ở định dạng bán trừu tượng về tạo hình, thỉnh thoảng mới có vài bức vẽ là Trừu tượng (Abstract) thực sự. Các chỉ dấu thập giá hiện diện bảng lảng trong tranh, mang tính biểu hình về nhà thờ, đồng thời giữ vai trò cân bằng thị giác bằng điểm nhấn “chữ thập” với mắt người xem. Một lần nữa, để hiểu đủ đầy về loạt tranh mới này của Hà Hùng thì có lẽ người xem nên thử quay về với câu chuyện tưởng chừng bên lề, liên quan xuất xứ tác phẩm ở thì hiện tại và xuất thân của người vẽ khi đồng hiện trong từng giai đoạn vẽ.

Người tu sĩ Phật giáo như họa sĩ Hà Hùng, bên ngoài giá vẽ cũng là người có tâm tánh mở lòng với nhiều tôn giáo khác, hướng Đông mà cũng hướng Tây về hệ tư tưởng trong đời sống lẫn tu tập. Được biết, ông nội của Hà Hùng là Hà Ngại, một vị quan triều Nguyễn trải qua nhiều chức vụ khác nhau, nhậm chức ở nhiều địa phương (chức vị cuối cùng là Tuần vũ tỉnh Kon Tum rồi nghỉ hưu ở Huế, dạy chữ Nho). Vào năm 2014, Nhà xuất bản Trẻ đã ấn hành tập Hồi ký của Hà Ngại với tiêu đề Khúc Tiêu Đồng, như một cứ liệu quý hiếm về nhân sĩ trí thức chốn quan trường thời nhà Nguyễn. Song song đó, vào năm 2013, họa sĩ Hà Hùng cũng đã xuất bản tiểu thuyết đầu tay của mình, Xóm Miếu Nổi, với lối kể chuyện kiểu hiện thực huyền ảo.

Có nền tảng gia đình truyền thống, đồng thời có tự tánh dấn thân đa hướng trong nghệ thuật, ấy vậy mà họa sĩ - tu sĩ Hà Hùng lại sẵn sàng buông bỏ cái tôi cá nhân về tạo hình quy chuẩn này kia để phóng cọ vẽ một cách vô ngại, vô thức tạo nên trạng huống vô đắc vô cầu. Với loạt tranh của triển lãm Tiếng chuông nhà thờ hiện tại, ít nhiều cho thấy ẩn tàng một thứ triết học Tánh Không của Phật giáo. Một thanh tĩnh thanh tẩy của hòa sắc, được “ký âm” bằng đường nét phiêu phóng từ tay cọ nhẹ như chơi của tu sĩ- họa sĩ Hà Hùng.

Triển lãm Tiếng chuông nhà thờ của tu sĩ- họa sĩ Hà Hùng, với tổng cộng 62 bức tranh, diễn ra tại phòng trưng bày Hội Mỹ thuật TPHCM, từ 10/0 - 16/9/2022, vào cửa tự do.

Một vài bức tranh tiêu biểu, trưng bày trong triển lãm Tiếng chuông nhà thờ:

Bức Nhà Thiên Chúa trên cao Bức Đức tin mùa thu  Bức Bóng nước chiều tà  Gió thổi xạc xào

Phước Châu