Tiền chi cho giải phóng mặt bằng là “đồng tiền khôn”

Tiến sĩ Trần Quang Thắng

Phóng viên: Chính quyền TPHCM kiến nghị được triển khai trước một số phần việc trong khâu giải phóng mặt bằng (GPMB) trước khi phê duyệt dự án như cách đã được áp dụng trong dự án đường Vành Đai 3. Ông đánh giá thế nào về đề xuất này?

Tiến sĩ Trần Quang Thắng: Căn cứ các quy định hiện hành, việc thực hiện trước giai đoạn phê duyệt ranh GPMB để cắm cọc GPMB và bàn giao cho các địa phương (UBND cấp huyện) tổ chức thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là có cơ sở xem xét áp dụng. Quan trọng là ranh GPMB được phê duyệt trên cơ sở phù hợp với quy mô đầu tư dự án được cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư và chỉ giới đường đỏ theo ranh quy hoạch được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Sau đó, khi dự án đầu tư được phê duyệt thì hồ sơ thiết kế ranh GPMB sẽ được cập nhật phù hợp.

Cơ chế này đã được thực hiện hiệu quả tại dự án đường Vành Đai 3. Ở nhiều dự án, chủ đầu tư phải chờ khâu khảo sát, lập hồ sơ hoàn tất cho đến lúc được phê duyệt phương án kỹ thuật mới đền bù cho người dân nên giá đất đã tăng lên nhiều lần. Do đó, việc tách khâu bồi thường, tái định cư làm dự án riêng để triển khai ngay khi được duyệt chủ trương sẽ giúp chủ đầu tư tranh thủ được thời gian chuẩn bị dự án để hoàn thành một số phần việc của GPMB.

Trước nay, GPMB luôn là khâu đi sau, trong khi đây lại là khâu phức tạp nhất, nên thường xuyên trì kéo tiến độ dự án. Thời gian qua, chính quyền TPHCM đã có những giải pháp chủ động để đẩy nhanh khâu GPMB. Tháng 12/2023, HĐND TPHCM khóa X đã thông qua Nghị quyết 26/2023/NQ-HĐND quy định về trình tự, thủ tục điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm, xác minh nguồn gốc đất, tài sản gắn liền với đất trước khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành quyết định thu hồi đất để thực hiện một số dự án. Điều này góp phần rút ngắn thời gian GPMB.

* Ngoài việc đẩy nhanh một số phần việc trong công tác GPMB, theo ông, cần làm gì để tạo sự đồng thuận của người dân có đất bị thu hồi?

- Nguyên tắc của công tác đền bù, GPMB là đảm bảo cho người dân có nơi ở mới tốt hơn hoặc chí ít là bằng nơi ở cũ. Việc làm đường Vành Đai 3 thuận lợi là nhờ sự vào cuộc quyết liệt của hệ thống chính trị, của các nhân sự thực hiện khâu GPMB, nhờ áp dụng hiệu quả cơ chế đặc thù và quan trọng là chăm lo tốt việc tái định cư cho người chịu ảnh hưởng của dự án.

Đội ngũ làm công tác điều tra, theo dõi, phụ trách GPMB phải rất chuyên nghiệp, tuyên truyền, thuyết phục, vận động được người dân, cho họ thấy cuộc sống sẽ tốt đẹp hơn như thế nào sau khi dự án hoàn thành. Các địa phương có điều tra xã hội học để hiểu được đặc điểm sinh kế của người dân nhằm có chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp phù hợp. Các chính sách đền bù, tái định cư được niêm yết công khai, rõ ràng, giúp người dân, tổ chức có đất trong vùng dự án hiểu rõ và đồng thuận.

Về bố trí tái định cư, người dân được xem xét bố trí tái định cư vào những khu vực thuận lợi, đã hoàn thiện hạ tầng giao thông, gần chợ, trường học, bệnh viện. Ngoài ra, còn có những chính sách hỗ trợ người dân mua nhà trả góp, hỗ trợ thực hiện thủ tục hành chính. Về đền bù GPMB, ở dự án đường Vành Đai 3, lần đầu tiên, chủ đầu tư áp dụng giá đền bù cao, sát với thực tế. Chính cách làm linh động, tận dụng các quy định để có lợi nhất cho người dân đã tạo sự đồng thuận, thúc đẩy tiến độ GPMB nhanh hơn kỳ vọng.

Có thể thấy, vận động và bồi thường thỏa đáng cho người dân là những điều rất quan trọng. Đừng ngại tiêu tiền nếu đồng tiền đó mang lại lợi ích lớn. Nếu không làm nhanh khâu đền bù, giải tỏa thì chi phí bị đội lên, người dân mất niềm tin, dẫn tới trì trệ, phung phí nguồn lực xã hội. Đồng tiền chi cho GPMB là “đồng tiền khôn”. Chính quyền thành phố cần quyết tâm, mạnh dạn vận dụng cơ chế đặc thù để bù đắp, giải quyết thỏa đáng quyền lợi của dân khi GPMB phục vụ các dự án trọng điểm.

* Xin cảm ơn ông.

Minh Linh (thực hiện)