Thương những trái xoài rụng lộp độp trong vườn

Khi cái nắng vàng đậm dần và gay gắt, bất chợt giữa trưa, trong tiếng chim lao xao, bạn giật mình vì tiếng “độp” ngoài vườn. Xoài rụng đấy! 

Bạn chạy ra vườn, thấy trái xoài nằm lăn lóc, một bên bị giập vì va vào đất, nhưng bên kia vẫn mịn màng, vàng ươm, thơm lừng. Rửa sạch, cắt bỏ phần bị giập, cắn ngập răng phần còn lại, chao ôi là ngọt thơm…

Đó là loại xoài tượng trong những khu vườn bạt ngàn của vùng đất miền Trung đầy nắng gió. Giống xoài này mọc tự nhiên, nhiều khi chỉ là chủ nhân ăn trái rồi quăng hạt ra vườn, thế là một thời gian sau mọc lên một cây xoài, tưới thêm ít nước là cây lớn phổng theo thời gian, ba năm đã có những quả đầu tiên.

Những cây xoài lâu năm cao hơn cả những tòa nhà hai tầng, thân cây bằng mấy vòng tay ôm, cành lá vươn xum xuê, trái sai chíu chít. 

Vì cây lớn như vậy nên việc hái trái rất vất vả, leo lên cũng không thể tới những cành cao và xa, dùng cây khều thì rụng giập.

Muốn hái được xoài, cần có dụng cụ đặc biệt. Đó là một thanh sào, trên đầu gắn một cái “lồng” vốn là những thanh tre uốn cong và đan kín chỉ chừa một lỗ hổng cho quả xoài lọt vào.

Vì việc hái xoài công phu như vậy, nên nhiều khi chủ nhân bận rộn không hái kịp, sẽ để mặc cho xoài tự chín. Ấy thế là cứ mỗi đợt gió về lại nghe tiếng xoài rụng. Mà không có gió thì xoài cũng tự rụng khi trái đã chín muồi hoặc bị chim mổ ăn. 

Thính nhất là lũ chim, cứ đến mùa xoài là kéo về đầy vườn, ríu ra ríu rít lựa những quả xoài chín nhất, thơm nhất. Nên những quả bị chim ăn bao giờ cũng ngọt thơm hơn những trái khác.

Buổi trưa, mắc võng giữa vườn xoài trong cơn gió nồm, nghe tiếng chim cùng tiếng xoài rụng, khách dừng bước nghỉ trong quán nước, thư giãn và phiêu bồng. Khách cũng có thể xin được cả túi xoài chín rụng mang về.

Giống xoài tượng ở quê tôi không ngọt thanh như dòng xoài cát, mà ngọt đậm nhờ nắng gió và thổ nhưỡng miền Trung. Trái xoài tròn, vỏ mỏng và căng bóng, bên trong vàng sẫm. Thanh nhã thì cắt xoài ra ăn từng miếng nhỏ mà thưởng thức. Với những trái xoài chỉ bé vừa bằng nắm tay, chỉ cần rửa sạch rồi cắn ngập răng, cảm nhận vị ngon thấm vào từng giác quan. 

Mùa xoài chín, người quê tôi hái xoài ra chợ bán cải thiện thu nhập. Xoài bán thường được hái khi già chứ không đợi chín cây. Trái còn cứng và vỏ đã ửng vàng, ủ vào rạ rơm, muốn chín nhanh thì lót thêm lá sầu đâu để qua đêm, màu vỏ sẽ rất đẹp.

Giá xoài giữa mùa chỉ 15-25 ngàn đồng một ký. Những trái nguyên cuống, mua về rửa sạch đơm lên bàn thờ như lời hàm ơn trời đất tổ tiên rồi mới hạ xuống ăn. Ngày tết Đoan Ngọ, người quê tôi đến thăm nhau, mang theo túi trái cây, ấy chính là túi xoài chín vàng thơm thảo. 

Có những con đường liên xã, vườn xoài rộ chín hai bên đường, rụng xuống cả lối đi, người dân hái xoài bày ra rổ để trước nhà, bán cho khách qua lại.

Những vườn xoài lớn, được thương lái thu mua công phu hơn, xoài từ đó tản ra các chợ xa gần, ra phố và được chế biến thành món bánh xoài. Bánh xoài được làm từ “thịt xoài” xay nhuyễn tráng mỏng phơi khô, có vị ngọt đậm đà pha chua chua, dai dai tỏa ra mùi thơm tự nhiên vô cùng quyến rũ. 

Mùa xoài rộ trong chừng hơn một tháng rồi thưa vắng dần. Trẻ con vẫn chưa hết thòm thèm vị thơm ngọt không lẫn vào đâu được. Với lũ trẻ chúng tôi, mùa xoài chín không chỉ là mùa đi chọc xoài, đi nhặt xoài ở những khu vườn hoang, mà còn là trò vui được làm “cối xay” từ quả xoài.

Ăn xoài xong, hạt xoài đem rửa sạch, lấy phần bao cứng bên ngoài của hạt, đục lỗ, cắm một que cây gỗ, quấn dây, thế là thành “cối xay” rồi đấy. Kéo sợi dây là hạt xoài sẽ xoay tròn vui mắt, vui tai. 

Quà quê mùa nào thức ấy, vẫn còn những vườn xoài mọc tự nhiên, những trái xoài chín rụng lộp độp quanh vườn. Mùa này trái xoài miền Trung rớt giá, đọc báo mà thương đứt ruột... 

An Duyên