"Thương ngàn": Câu chuyện về con người và tự nhiên

Xoay quanh câu chuyện của một nhân vật mong muốn giúp rừng hồi sinh, tiểu thuyết kể về vùng đất linh thiêng bên đỉnh Zi’lieng của người Cơ Tu, với những tục lệ và văn hóa hoàn toàn khác biệt. Nhưng song song đó, câu chuyện cá nhân của các nhân vật cũng hoàn thiện thêm cho tổng thể chung, làm nổi bật lên vấn đề thích nghi và sống hòa hợp trong vũ trụ này.

Nhà văn Vĩnh Quyền - ẢNH: PHAN VĂN PHÚ

Nhắc đến văn chương sinh thái, lâu nay nhà văn và độc giả thường tách bản thân mình ra khỏi bối cảnh. Nhưng Thương ngàn của nhà văn Vĩnh Quyền lại là tác phẩm đa lớp, đa thanh, khảo sát một cách sâu rộng các mối quan hệ ở nhiều hình thái. Ở đó vẫn có những người công khai phá rừng phòng hộ, triệt hạ các cây bản địa, ồ ạt trồng cây ngắn ngày… vì cái lợi trước mắt. Nhưng may mắn thay, cũng có những người “thức tỉnh”, nhìn thấy cái sai để sửa chữa và truyền tiếp năng lượng tích cực.

Vĩnh Quyền coi con người cũng là một phần của mẹ thiên nhiên. Viết về quá khứ, ông đề cập đến tục săn máu của người Cơ Tu. Nhưng ở đây, ta có thể thấy nó gắn liền với đời sống tâm linh, tín ngưỡng cổ xưa của tộc người sống nơi đầu nguồn và ông không coi đó là hành vi khát máu như đại úy Pháp Jean Le Pichon đã từng ghi lại trong bút ký Những kẻ săn máu.

Điều này khiến Thương ngàn gần với những tác phẩm như Những đỉnh núi du ca (Nguyễn Mạnh Tiến) hay phim tài liệu Những đứa trẻ trong sương (Hà Lệ Diễm)… khi người sáng tạo nhìn thẳng vào phong tục xưa theo đúng “cách thức” mà nó vận hành. 

Thương ngàn là cái nhìn trung thực và không thiên kiến đối với những nét văn hóa bản địa riêng biệt. Chính việc tôn trọng điều này cùng sự trân trọng từng cái cây, ngọn cỏ, đã làm nên một tiểu thuyết có độ phủ rộng. Nhất là khi thiên nhiên không chỉ là động - thực vật mà cả con người và những mối quan hệ gắn bó giữa người với người, giữa người với các sinh vật trong toàn vũ trụ. Thương ngàn của riêng Vĩnh Quyền với nhiều chất liệu tưởng như rất khó dung hòa nhưng lại đan kết một cách hài hòa và đầy lý thú, được lấy từ những trải nghiệm trong cuộc sống cá nhân của chính nhà văn. 

Bìa sách Thương ngàn - Nguồn ảnh: Nhà xuất bản Trẻ

Là một nhà văn, nhà báo, tác giả đã nhắc lại rất nhiều sự kiện có liên quan đến môi trường trong những năm qua, từ vụ cháy rừng khốc liệt nhất nước Úc trong năm 2019-2020 đến cơn lũ miền Trung lịch sử và sự kiện Rào Trăng bi thương… Từ đó, sách góp phần cảnh báo cũng như thức tỉnh những sự lạm dụng của loài người. Với dụng ý này, Thương ngàn cho thấy được tính chất mới mẻ khi phản ánh đúng hiện thực, duy trì được sức sống bền lâu bởi khi các sự kiện đi vào quên lãng, chính văn học và phong cách viết độc đáo sẽ neo tác phẩm lại với người đọc ở nhiều thế hệ.

Thương ngàn giúp ta nhìn lại vị trí cũng như vai trò của mình đối với tự nhiên, từ đó có các hành động phù hợp với tự nhiên, vì tự nhiên. 

Thuận Phát