Thương hương vị mắm

Trên đời này, có nhiều thú vị riêng như thế. Chỉ có điều, ta có thiện duyên để gặp hay không.

Đêm qua, y có thiện duyên. Rằng, ngoài trời mưa tầm tã, đang thèm ăn một chút gì, nhưng lười và ngại. Gió rú hiên ngoài. Mưa rơi nặng hạt. Bao nhiêu hào hứng của chàng tráng sĩ những muốn phóng lên lưng ngựa xông pha nơi tửu quán bỗng lịm dần rồi tắt ngúm, bèn xuống nhà, lục cơm nguội.

Y sực nhớ đã đọc ở đâu đó, ăn cơm nguội với ba khía là ngon nhất trần đời. Thú thật, đã ngoài ngũ thập, nhưng y chưa hề ăn ba khía bao giờ. Hôm trước, cô em gái, nhà thơ Huỳnh Thúy Kiều nhắn tin: “Anh thích mắm cá linh hay ba khía? Em gửi lên”. Còn có câu hỏi nào đáng yêu, cảm động đến thế không? Bèn trả lời chắc nịch: “Mắm ba khía”.

Hôm nhận ba khía, mẹ y không biết món gì. Nhiều người miền Trung không biết đến ba khía. Hôm lai rai với anh em, y quả quyết trên toàn cõi Việt Nam thì ở Lăng Cô dưới chân đèo Hải Vân có nhiều loại mắm hơn cả, bởi nơi ấy vừa có biển, sông, đầm nước lợ. Ấy vậy, đạo diễn Mỹ Hà vẫn quả quyết rằng, phải là xứ Châu Đốc. Chẳng rõ thế nào!

Người miền Trung thường khoái khẩu với mắm cái. Mắm nguyên cả con cá cơm, khi ăn có thể quên nhiều thứ nhưng phải nhớ xắt, bằm nhỏ thêm khóm (thơm), trộn đều thêm ớt khô, chanh, ớt, tỏi... kèm rau sống; nếu “chơi sang” thì thêm ít thịt heo ba rọi.

Quả quyết ngon là trật lất. Tại sao? Phải nói rất ngon. Ngon đến độ y dám khẳng định rằng đã có nhiều nam thanh nữ tú, kể cả các bà cụ Việt kiều vào một buổi chiều thu hiu hiu gió, nhìn mây trời man mác lòng chợt nhớ đến hương vị quê nhà, nhớ cồn cào ruột gan, bèn thuê taxi ra sân bay, bỏ tiền mua vé quy cố hương ngay tắp lự.

Về đến quê nhà, chỉ cần ăn món mắm là hả hê, sung sướng, mãn nguyện rồi ra sân bay quay lại xứ người. Nghĩa là chuyến đi ấy, chỉ nhằm thỏa mãn cơn thèm vị mắm.

Ngày còn nhỏ, y thấy trong nhà có nhiều hũ mắm cá cơm, để dành ăn dần. Tục ngữ miền Trung có câu: “Ăn mắm mút dòi”. Cần kiệm là thế. Khi làm mắm, do “hở gió”, từ mắm sẽ sinh ra dòi. Những con dòi nhỏ trắng, quậy líu nhíu, bơi lúc nhúc. Cái gì mà trợn mắt lên vậy?

Chẳng sao, khi múc ra chén, ta lấy muỗng vớt ra là xong. Nếu thế tiếc quá, phải mút trước, mút cho bằng hết cái chất mắm đang đẫm ướt rồi mới bỏ dòi đi. Ai chê hà tiện ư? Bèn cười mà rằng: “Dòi mẹ thì ngon, dòi con thì béo”.

Thương những người phụ nữ Việt Nam luôn làm điều thiện, rằm lên chùa dâng hương cúng Phật. Dù niệm Phật hằng đêm, trừ ngày rằm, còn lại ngày nào bà y cũng ăn mắm. Với người Việt, thức ăn ngon hơn không chỉ nhờ có nước mắm tầm cỡ như nước mắm Nam Ô, Phan Thiết, Phú Quốc… mà còn phải có cả mắm nữa.

Đêm qua là bữa cơm đầu tiên y ăn với ba khía. Sực nhớ câu ca dao Nam bộ: “Đừng lo cưới vợ miệt đồng/Ba khía cơm nguội ăn ròng cả năm”. Thấy ăn ba khía ngon lành quá, mẹ y ngạc nhiên hỏi: “Ba khía là con gì?”.

Làm sao có thể trả lời? May quá trong nhà có quyển Từ điển từ ngữ Nam bộ do Huỳnh Công Tín biên soạn, thế là y vừa nhai ba khía vừa lật từ điển đến trang 98, nhíu mắt vừa đọc vừa nhìn gương mặt của mẹ đang chăm chú lắng nghe: “Ba khía: Một loại còng (họ cua) có hai càng to màu đỏ, sống ở vùng nước mặn, được người dân ngâm trong nước muối để làm thức ăn như một loại mắm”. Cám ơn người tặng mắm. Vui ơi là đời!

 LÊ MINH QUỐC