Thuốc phóng xạ mới giúp người bệnh tiết kiệm hàng chục triệu đồng

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Xuân Cảnh - Trưởng khoa Y học hạt nhân, Bệnh viện Chợ Rẫy - cho biết: Đó là thuốc phóng xạ Galium-68 PSMA (Ga-68 PSMA) dùng trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt và Galium-68 Dotatate (Ga-68 Dotatate) dùng trong điều trị u thần kinh nội tiết. Trước đó, người bệnh ung thư phải đi nước ngoài chụp PET/CT chẩn đoán với chi phí khoảng 100 triệu đồng.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Xuân Cảnh - Trưởng khoa Y học hạt nhân, Bệnh viện Chợ Rẫy

Phóng viên: Thuốc phóng xạ Ga-68 PSMA và Ga-68 Dotatate quan trọng trong chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt và u thần kinh nội tiết nhưng vì sao đến nay, Việt Nam mới có thể pha chế được loại thuốc này, thưa bác sĩ?

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Xuân Cảnh: Từ năm 2009, Bệnh viện Chợ Rẫy đã triển khai chụp PET/CT với thuốc F-18 FDG để đánh giá chuyển hóa đường glucose trong nhiều loại bệnh ung thư. Trong nhiều tìm tòi, học hỏi các tiến bộ về y học trên thế giới, chúng tôi nhận thấy đối với ung thư tuyến tiền liệt và u thần kinh nội tiết có cơ chế đặc thù riêng như tế bào ung thư tuyến tiền liệt thường có biểu hiện kháng nguyên đặc hiệu trên màng tế bào PSMA (cao hơn 10-80 lần so với tế bào tuyến tiền liệt bình thường hoặc tăng sản lành tính) có đặc tính gắn kết tốt với thuốc Ga-68 PSMA và sẽ được phát hiện nhờ ghi hình PET/CT. 

Còn đối với u thần kinh nội tiết thì tế bào u biểu hiện tăng thụ thể Somatostatin, việc ghi hình PET/CT với thuốc Ga-68 Dotatate gắn kết vào thụ thể này mới phát hiện rõ hơn những tổn thương nguyên phát và di căn. Các tế bào của 2 bệnh này ít sử dụng đường glucose nên gần như không thể ghi hình trên PET/CT bằng thuốc F-18 FDG, mà đòi hỏi phải có một loại thuốc phóng xạ khác.

Chính vì vậy, khi Cục Quản lý thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) công nhận thuốc Ga-68 Dotatate trong chẩn đoán u thần kinh nội tiết (năm 2016), và Ga-68 PSMA trong ung thư tuyến tiền liệt (năm 2020), đội ngũ kỹ sư vật lý hạt nhân, dược sĩ phóng xạ, kỹ sư hóa phóng xạ… giàu kinh nghiệm tại Khoa Y học hạt nhân đã trải qua một thời gian dài tìm hiểu. Cùng với việc trao đổi chuyên môn, đơn vị đã chuẩn bị nguồn nhân lực, mua sắm trang thiết bị cần thiết, tập trung nghiên cứu thuốc Ga-68 PSMA và Ga-68 Dotatate trong nhiều năm để kịp sản xuất, phục vụ bệnh nhân.

Năm 2021, đơn vị bắt đầu mua sắm thêm các máy móc cần thiết như hệ tổng hợp thuốc gắn kết với đồng vị phóng xạ rồi tiến hành thử nghiệm pha chế thuốc theo quy trình điều chế chuẩn của thế giới. Sau khi pha chế thuốc Ga-68 PSMA và Ga-68 Dotatate, tháng Mười một vừa qua, chúng tôi đã triển khai chụp PET/CT cho bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt và u thần kinh nội tiết thành công. Bệnh viện Chợ Rẫy là đơn vị đầu tiên pha chế thành công và đưa 2 loại thuốc trên vào sử dụng tại Việt Nam.

* Việc thuốc Ga-68 PSMA và Ga-68 Dotatate được pha chế thành công có ý nghĩa như thế nào với người bệnh và ngành y tế Việt Nam?

- Tính đến hiện tại, 2 loại thuốc này không còn xa lạ tại các quốc gia trên thế giới. Bệnh viện Chợ Rẫy pha chế thành công 2 loại thuốc phóng xạ cũng không phải là một phát minh y học mới. Nhưng tại Việt Nam, thành công này có ý nghĩa và giá trị thực tiễn rất lớn, vừa giúp tăng hiệu quả chẩn đoán, chữa bệnh, vừa giúp tiết kiệm được rất nhiều thời gian, chi phí cho người bệnh.

2 loại thuốc phóng xạ mới giúp bệnh nhân tiết kiệm chi phí, các bác sĩ tự tin hơn trong chẩn đoán, điều trị cho người bệnh. Trong ảnh: Bác sĩ Bệnh viện Chợ Rẫy đang chụp PET/CT cho bệnh nhân

Trước khi pha chế 2 thuốc phóng xạ trên, chúng ta thường sử dụng thuốc F-18 FDG trong ghi hình PET/CT chẩn đoán các bệnh ung thư. Tuy nhiên, có một số loại ung thư như ung thư tuyến tiền liệt và u thần kinh nội tiết thì các tế bào ung thư lại có con đường sinh học riêng nên hiển thị kết quả chẩn đoán không cao như tương tác với thuốc phóng xạ này. Dẫn đến việc máy PET/CT đôi khi nhầm lẫn giữa tế bào tổn thương và tế bào ung thư. Điều này gây khó khăn cho việc chẩn đoán và điều trị.

Khi biết trên thế giới có thuốc Ga-68 PSMA và Ga-68 Dotatate, chúng tôi có trao đổi với người bệnh về các thông tin này. Bệnh nhân có điều kiện hoặc có người thân ở nước ngoài đã tìm cách liên hệ đi ra nước ngoài (thường là Singapore) để chụp chiếu, điều trị. Theo các bệnh nhân kể lại, chi phí cho mỗi chuyến đi nước ngoài như vậy khoảng hơn 100 triệu đồng, chưa kể trường hợp người bệnh có người thân đi cùng. Điều này gây nhiều khó khăn, bởi phần lớn người bệnh còn nghèo. Còn bây giờ, chúng ta đã có 2 loại thuốc phóng xạ mới này, người bệnh chỉ phải chi trả bằng 1/4 so với việc đi điều trị ở nước ngoài. 

Mặt khác, khi có phương tiện chẩn đoán, các bác sĩ lâm sàng sẽ tự tin hơn trong điều trị, theo dõi bệnh, phân chia giai đoạn ung thư chính xác, cũng như đáp ứng thuốc, hướng đến hiệu quả điều trị tốt hơn. Từ đó, mang đến cơ hội cho người bệnh trong nước tiếp cận phương pháp kỹ thuật mới trên thế giới, góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và tiết kiệm nhiều chi phí cho người bệnh. Người bệnh cũng sẽ yên tâm hơn để ở lại Việt Nam điều trị.

* Bác sĩ có thể cho biết về độ an toàn của 2 loại thuốc phóng xạ mới do bệnh viện sản xuất?

- Sau 1 tháng đi vào sử dụng, Bệnh viện Chợ Rẫy đã chụp PET/CT cho 27 bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt và u thần kinh nội tiết, chưa có trường hợp nào xảy ra biến chứng, tác dụng phụ không đáng kể. Bên cạnh đó, so với các bệnh ung thư thì ung thư tuyến tiền liệt và u thần kinh nội tiết có số lượng bệnh nhân thấp hơn nhiều. Trước mắt, bệnh viện cũng sẽ điều chế các phóng xạ phục vụ chụp chiếu trong bệnh viện nên bệnh nhân không phải chờ lâu.

Tuy chỉ mất khoảng 30 phút để pha chế một “mẻ” thuốc nhưng do thời gian sử dụng của thuốc ngắn, nên khi có chỉ định của bác sĩ lâm sàng cần ghi hình PET/CT trong u thần kinh nội tiết, ung thư tuyến tiền liệt, có bệnh nhân chờ, chúng tôi mới tiến hành pha chế và sử dụng ngay cho người bệnh. Hiện tại, mỗi ngày bệnh viện sản xuất và ghi hình PET/CT cho 2-3 trường hợp người bệnh có chỉ định. Nếu bệnh nhân đông hơn, bệnh viện có thể tăng công suất sản xuất lên 2 “mẻ” mỗi ngày.

* Xin cảm ơn bác sĩ. 

Phạm An (thực hiện)