Thuốc lá điện tử đang “tấn công” học đường

Cầm trên tay một loại thuốc lá điện tử có tên Pod System, nam sinh cho biết, đã xài loại này hơn nửa năm nay: “Loại này hút không nghiện, tinh dầu không độc hại”. Hiện nay, vape (thuốc lá điện tử) đang được bày bán tràn lan và xâm nhập vào giới trẻ như một trào lưu mà chính người dùng cũng không biết hết những nguy hại của nó.

Giống dụng cụ học tập

Một ngày đầu tháng 5/2021, trong quán cà phê gần cổng một trường trung học phổ thông trên đường Nguyễn Văn Phú, Q.11, TP.HCM, chúng tôi bắt gặp cảnh hai học sinh ngồi tập “thả chữ O”, khói thuốc bay mờ mịt cả một góc quán.

K. - một trong hai nam sinh trên - cho biết, đang dùng loại vape có tên là Pod System. Đây là loại thuốc lá điện tử khá thông dụng, có giá 300.000-500.000 đồng.

Mở nắp vape, nhỏ vài giọt tinh dầu vị sô-cô-la vào, K. bấm nút, rít vài hơi rồi nói thêm: “Loại này hút không nghiện, tinh dầu không độc hại. Nhiều đứa bạn em hút từ năm học cấp II đến giờ”.

Cũng theo K., muốn mua vape hay tinh dầu, chỉ cần lên mạng đặt hàng, sẽ có người giao tận nơi. Giá bán các loại vape khác nhau, có loại lên đến vài triệu đồng.

Dạo một vòng các quán cà phê gần trường học ở TP.HCM, chúng tôi ghi nhận, giới trẻ sử dụng thuốc lá điện tử khá phổ biến. Đáng nói, thuốc lá điện tử rất đa dạng và phong phú về mẫu mã, hình thức, có loại trông giống như cây bút bi, thỏi son, thẻ USB…

Chị Vũ Thị Hường - ở Q.Tân Bình, TP.HCM - kể: “Con tôi học lớp Chín. Có lần, tôi thấy một loại thuốc lá điện tử màu xanh, hình cây bút trong cặp của con. Tôi gặng hỏi, cháu nói mượn của bạn về dùng. Loại thuốc lá điện tử này có giá dưới 200.000 đồng nên học sinh rất dễ tiếp cận”.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, trên thị trường, thuốc lá thế hệ mới gồm hai loại: thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử. Trong đó, thuốc lá làm nóng dùng nguyên liệu thuốc lá sợi và kỹ thuật làm nóng để tạo ra hơi ni-cô-tin mà không đốt cháy thuốc lá bên trong. Với loại thuốc này, người dùng không thể thêm hương vị vào sản phẩm.

Loại thuốc lá điện tử đang được giới trẻ ưa chuộng là loại không có nguyên liệu thuốc lá sợi mà chỉ có một loại dung dịch thay thế. Loại dung dịch này rất đa dạng về hương vị nên người dùng có thể thay đổi mỗi ngày. 

Tuy nhiên, theo những người dùng vape giải thích, khi đã “mê” một loại hương vị nào đó thì họ chỉ chọn dùng loại hương vị đó.

Theo luật, kinh doanh thuốc lá là ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Người kinh doanh thuốc lá điện tử phải có giấy đăng ký ngành nghề kinh doanh bán lẻ sản phẩm thuốc lá; có địa điểm kinh doanh cố định, địa chỉ rõ ràng, đảm bảo các yêu cầu về kỹ thuật, trang thiết bị theo quy định; có văn bản giới thiệu, hợp đồng mua bán của các doanh nghiệp bán buôn sản phẩm thuốc lá; điểm bán phù hợp với quy hoạch hệ thống mạng lưới mua bán sản phẩm thuốc lá được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Nhưng thực tế thì “mạnh ai nấy bán”.

Tại một điểm bán thuốc lá điện tử trên đường Lê Hồng Phong, Q.10, TP.HCM, vào ngày cuối tuần, chúng tôi ghi nhận, mỗi giờ, có hơn 10 khách ra vào, hầu hết có tuổi đời khá trẻ. 

Theo người bán hàng, tất cả sản phẩm được bày bán ở đây đều là hàng chính hãng, nhập về qua đường xách tay. Nếu chỉ mới tập tành chơi, khách hàng có thể mua loại “Lost Vape Prana S Pod Kit 12w có pin sạc 500mAh tích hợp” với giá 250.000 đồng. Nếu mua trọn bộ full kit Prana S + Juice bất kỳ, sẽ được lấy giá “hữu nghị” là 500.000 đồng.

“Mấy loại vài trăm ngàn đồng là bán cho dân nghiệp dư. Nếu em thích, chỗ anh có bán bộ mấy triệu đồng, chục triệu cũng có” - người bán quảng cáo.

Tại một cửa hàng chuyên bán vape trên đường Cách Mạng Tháng Tám, Q.10, người bán hàng cũng cho biết, tất cả mặt hàng ở đây đều được xách tay từ Mỹ về nên dùng rất an toàn. 

Mỗi ngày, cửa hàng bán được vài chục đến hàng trăm sản phẩm. Đ. - một khách quen của cửa hàng này - cho biết: “Chơi cái này rất dễ. Cứ mua về dùng, nếu vài ngày thấy chán thì sang lại cho bạn bè rồi mua cái mới. Cái khó là lựa được loại tinh dầu tốt, vừa ý”.

Thuốc lá điện tử dễ tiếp cận đến mức chỉ cần lên mạng gõ từ khóa “thuốc lá điện tử”, sẽ ra hàng chục triệu kết quả, bao gồm các địa điểm bán vape, các trang bán hàng có bán vape với bảng giá từng loại, giao hàng tận nơi.

Độc hại không kém thuốc lá sợi

Hiện nay, nhiều cửa hàng quảng cáo rằng, thuốc lá điện tử có tác dụng cai nghiện thuốc lá truyền thống (thuốc lá sợi, quấn giấy, đốt hút) và không gây hại. Điều này khiến không ít người lầm tưởng thuốc lá điện tử vô hại. Thêm vào đó, việc thiết kế tẩu thuốc lá điện tử bắt mắt, đa dạng về hình dáng khiến mặt hàng này trở nên thu hút với giới trẻ.

Theo bác sĩ chuyên khoa II Phạm Minh Thành - Trưởng khoa Nội, Bệnh viện Lê Văn Thịnh (TP.Thủ Đức) - người ta tạo ra thuốc lá điện tử là nhằm hạn chế sự ảnh hưởng của khói thuốc tới những người xung quanh, bao gồm mùi hôi và khói thuốc chứa chất ni-cô-tin độc hại. 

Thuốc lá điện tử du nhập vào Việt Nam từ hơn chục năm nay nhưng phát triển thành phong trào rầm rộ chỉ khoảng ba năm trở lại đây. Hiện trên thị trường Việt Nam, thuốc lá điện tử hầu hết là hàng lậu. 

Về bản chất, thuốc lá điện tử không giúp người nghiện thuốc lá bỏ thuốc, nó vẫn có ni-cô-tin. Nguy hiểm hơn, chính những hương liệu tạo mùi thơm không được kiểm soát nguồn gốc là nguyên nhân gây ung thư phổi khủng khiếp không kém gì thuốc lá truyền thống. 

Theo bác sĩ Thành, trong tinh dầu của thuốc lá điện tử, có rất nhiều loại hóa chất và hương liệu tạo mùi. Giới học sinh thường không có nhiều tiền, nên có nhiều khả năng mua phải hàng kém chất lượng, hại cho sức khỏe, thậm chí kẻ xấu có thể pha các chất ma túy vào.

Việc hút thuốc lá điện tử thường phả ra lượng khói rất lớn, lan ra xung quanh và không ai biết trong làn khói mịt mù kia có những chất độc hại gì. Theo bác sĩ Thành, tác hại của thuốc lá điện tử và thuốc lá sợi không mấy khác biệt. 

Theo thạc sĩ - bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm - cán bộ Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam - thuốc lá điện tử có đến hơn 15.000 loại hương vị khác nhau và trong dung dịch của nó chứa nhiều chất độc hại như ethylene glycol, diethylene glycol, chất tạo mùi - Diacetyl, Acetyl propionyl và kim loại chì, bạc, thủy ngân, cadmium, chromium. 

Ngăn chặn thuốc lá điện tử nơi học đường

Bộ Y tế vừa có công văn gửi Bộ Giáo dục và Đào tạo về tăng cường kiểm tra, ngăn ngừa sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới, bao gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, shisha tại các cơ sở giáo dục.

Tình trạng giới trẻ sử dụng thuốc lá điện tử khá phổ biến - Ảnh: Sơn Vinh

Cụ thể, để giảm thiểu các tổn thất về sức khỏe, kinh tế, xã hội do việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá, thuốc lá mới trong học sinh, sinh viên và cộng đồng, Bộ Y tế đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục phổ biến tác hại của thuốc lá và các quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá; xây dựng môi trường không khói thuốc tại các cơ sở giáo dục; tăng cường kiểm tra, phát hiện, xử lý nghiêm các trường hợp mua, bán, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, shisha tại các cơ sở giáo dục; phối hợp với các địa phương thực hiện nghiêm các quy định cấm bán thuốc lá và các sản phẩm thuốc lá mới (địa điểm, độ tuổi) theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Theo Bộ Y tế, tại Việt Nam, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (có thuốc lá điện tử) là sản phẩm chưa được phép nhập khẩu, kinh doanh, lưu hành.

Thanh Huyền - Sơn Vinh