Thuốc hay tư duy quản lý 'cận date'?

Vậy nên khi nghe một bệnh viện lớn tại TP.HCM phải hủy gần 20.000 viên thuốc điều trị ung thư, trị giá mười mấy tỷ đồng vì hết hạn sử dụng, mà nhiều bệnh nhân không có thuốc để dùng, người ta, ngay cả khi đã vượt qua cái bức xúc phẫn nộ ban đầu, đều cảm thấy chuyện thật kỳ quái, khó hiểu.

Cái lãng phí trong trường hợp này gắn với cơ hội được sống, được chữa bệnh của bệnh nhân. Những bệnh nhân mắc căn bệnh bạch cầu mạn dòng tủy, dân gian có khi gọi là bệnh máu trắng, cũng có nghĩa là cái chết đã cận kề, nhiều khi có tiền mà không có thuốc để chữa trị kịp thời, cũng đành chấp nhận cái chết. Đổ thuốc đi, hủy thuốc đi, có phải cầm bằng đổ, hủy cả sinh mạng người bệnh?

Nhưng cứ theo những gì mà lãnh đạo bệnh viện đó trình bày, thì tại đường đi của lô thuốc lòng vòng quá, mất hết 13 tháng mới nhập được thuốc về; khi thuốc vào cửa khẩu, hạn dùng còn không quá 12 tháng. Rồi dự kiến 50 bệnh nhân dùng thuốc, thì mặc dù đã được tài trợ phần lớn, cũng chỉ có 26 bệnh nhân đủ điều kiện chi trả, số còn lại không có tiền.

Lượng thuốc dùng không hết, bệnh viện đã thấy nguy cơ thuốc nằm kho quá hạn, đã xin miễn thêm phần tiền mà bệnh nhân phải trả, xin được mở rộng sang bệnh nhân ở các bệnh viện khác cùng dùng nhưng không thể được. Các thỏa thuận ban đầu giữa ba bên gồm Bệnh viện Truyền máu và huyết học TP.HCM, tổ chức The Max Foundation - Mỹ, Công ty Novartis Pharma Services AG - Thụy Sĩ rất chặt chẽ, không thể thay đổi.

Giá thuốc cao, nhưng đã được định giá trong chương trình đồng chi trả, không thể mỗi lúc mỗi miễn thêm. Trên số lượng bệnh nhân dự kiến, người ta tính ra cơ số thuốc để tài trợ. Bây giờ, sau bao gian nan thủ tục, thuốc về đến kho bệnh viện rồi mới thấy “lượng thuốc thì nhiều mà số lượng bệnh nhân ít, dẫn đến việc sử dụng thuốc không kịp, thuốc hết hạn phải hủy” - như ông giám đốc bệnh viện nói, là do lỗi phía mình chứ không phải phía người ta.

Các hãng dược phẩm, các tổ chức quốc tế có những quy định nghiêm ngặt về sử dụng thuốc. Không dùng đúng mục đích thì hủy, chứ không tiếc tiền mang đi cho, không phá bỏ các quy tắc quy trình, không cám cảnh mang làm từ thiện. Thuốc cận date có những quy định ngặt nghèo, người ta chắc không vì một lô thuốc tài trợ mà mang thêm bao nhiêu rủi ro, nguy cơ khi sản phẩm không còn được quản lý, sử dụng đúng mục tiêu ban đầu nữa. 

Cái tiếc, cái xót, là cái tiếc xót của mình. Con nhà nghèo, vứt cái gì cũng thấy phí phạm. Bởi vậy mà trước vụ lãng phí thuốc này, các vị bác sĩ quản lý bệnh viện, cơ quan y tế mang tiếng. Thôi thì, cũng chẳng nên ngồi mà tiếc mãi, hãy coi như cái giá của lần lãng phí này là học phí. Bài học trước tiên ai cũng thấy, là phải bắt đầu cải tiến, thông thoáng, rút ngắn đoạn đường giữa mấy sở, mấy cục, đoạn đường mà lô thuốc lòng vòng hơn một năm mới về đến nơi.

Thế nhưng còn bài học thứ hai, mong các nhà quản lý y tế đừng bỏ qua, đó là việc chuẩn bị để cho người bệnh nhận thuốc, dùng thuốc. Quản lý bệnh nhân và kế hoạch cấp phát thuốc là những con số trong tay mình. Thời hạn sử dụng thuốc mình cũng nắm. Hoàn toàn có thể chủ động phân tích các con số này, chủ động các hướng điều phối, cấp phát thuốc đúng người đúng bệnh, chuẩn bị nhiều phương án từ khi đàm phán tài trợ, chứ không phải để cận date rồi mới đề xuất xử lý cách này cách kia. 

“Bệnh viện không lường trước sự phức tạp của thủ tục nhập thuốc viện trợ”, đó chỉ là cách nói thôi, ngay cả sự phức tạp của bệnh nhân của mình, bệnh viện cũng có lường trước được đâu! Theo bệnh viện cho biết, thuốc về đến nơi rồi, người bệnh mới làm các thủ tục để tham gia, danh sách người bệnh phải được tổ chức Max Foundation xét duyệt.

Đây lại là một cái chậm nữa, sao biết cận date rồi mà chờ tới đó mới lập danh sách? Trong khi, căn bệnh bạch cầu mạn tính đặc thù chỉ tập trung ở một đầu mối điều trị. Trong khi bệnh trạng, hoàn cảnh xuất thân, điều kiện kinh tế của bệnh nhân bệnh viện có thể nắm chắc. Trong khi, thực sự có bệnh nhân nào không thể chi trả 4% tiền thuốc, nhiều bàn tay, tấm lòng của cộng đồng vẫn có thể cùng nắm lấy, sẻ chia.

Đối với một bệnh nhân ung thư, số tiền tương đương 42 triệu đồng/năm để uống thuốc không phải là chuyện quá xa lạ, quá thách thức. Có phải những quy định của chương trình Tasigna co pay không chấp nhận cộng đồng chung tay giúp đỡ những bệnh nhân nghèo ấy đâu.   

Một lần trả giá cho những lần sau. Bệnh viện cũng đã nhận đây là một kinh nghiệm, một bài học đắt giá. Trong bối cảnh nhiều vụ thực phẩm bẩn nhập lậu ì xèo, con voi đi tỉnh bơ qua lỗ kim, bài học 20.000 viên thuốc thấy càng kỳ dị. Thôi đừng tính đó là 4 tỷ hay 14 tỷ nữa, bởi giá nào mình cũng thua rồi…

Minh Nguyên