Thụ tinh ống nghiệm không cần kích thích buồng trứng

Khi tiến hành thụ tinh ống nghiệm cho các cặp vợ chồng hiếm muộn, việc kích thích buồng trứng gần như trở thành thường quy. Tuy nhiên, quá trình kích thích buồng trứng cũng gây nhiều vấn đề không mong muốn. Đứng trước thử thách trên, các y bác sĩ đầu ngành về kỹ thuật hỗ trợ sinh sản tại Việt Nam đã cải tiến, ứng dụng phương pháp thụ tinh ống nghiệm không cần kích thích buồng trứng và thu về tỉ lệ thành công vượt trội. Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với thạc sĩ - bác sĩ Hồ Mạnh Tường - Trưởng đơn vị Hỗ trợ sinh sản Bệnh viện Mỹ Đức, Tổng thư ký Hội Nội tiết sinh sản và vô sinh TPHCM - để mọi người hiểu rõ hơn về kỹ thuật trên.

Phóng viên: Thưa bác sĩ, vì sao cần phải phát triển và áp dụng kỹ thuật thụ tinh ống nghiệm không cần kích thích buồng trứng? 

Thạc sĩ - bác sĩ Hồ Mạnh Tường: Bình thường vào đầu chu kỳ kinh nguyệt, phụ nữ sẽ có nhiều nang noãn nhưng tới giữa chu kỳ, các nang đó mất dần, chỉ còn lại 1 nang phát triển thành trứng. Vì thế, khi thụ tinh ống nghiệm mà không kích thích trứng thì mỗi tháng chỉ lấy được 1 trứng dẫn tới tỉ lệ thành công không cao. Đó là lý do các ca thụ tinh ống nghiệm phải kích thích buồng trứng để lấy được nhiều trứng hơn, làm được nhiều phôi hơn. 

Thật ra, trước đây, từ khi kỹ thuật thụ tinh ống nghiệm trên thế giới chưa thành công, các nhà khoa học đã nghĩ ra cách chọc hút, lấy trứng ra. Tuy nhiên, khi đó, những trứng này chưa trưởng thành, cần phải nuôi thêm. Sau này, có cách khác - tiêm thuốc kích thích buồng trứng nên việc chọc hút lấy trứng không cần kích thích buồng trứng đã bị lãng quên. Công đoạn thụ tinh ống nghiệm chỉ mất vài ngày nhưng giai đoạn tiêm thuốc kích thích buồng trứng lại rất lâu, có khi mất đến 2 tháng. 

Tiêm thuốc kích thích buồng trứng trong thời gian dài có thể dẫn tới nhiều hệ lụy. Chẳng hạn hội chứng quá kích buồng trứng, thường gặp ở khoảng 5 - 10% phụ nữ. Trong số đó, khoảng 1 - 2% ở mức độ nặng, có thể gây ra các biến chứng rất nghiêm trọng, một số ít trường hợp còn có thể tử vong. Ngoài ra, việc 2 buồng trứng to, đau, nguy cơ xoắn… khi kích thích buồng trứng cũng là những tác dụng phụ cần theo dõi.

Tiếp đến, việc kích thích buồng trứng khiến quy trình thụ tinh ống nghiệm trở nên phức tạp: gây mất thời gian và cần tiêm nhiều hoóc-môn trong thời gian dài. Phụ nữ làm thụ tinh ống nghiệm có khi phải tiêm khoảng 20 mũi thuốc từ 2-4 tuần. Chưa kể, chị em còn phải siêu âm, thử máu nhiều lần khi theo dõi kích thích buồng trứng.

Bên cạnh đó, các hoóc-môn sử dụng thường đắt nhưng phải tiêm nhiều lần trong thời gian dài góp phần làm tăng đáng kể chi phí thực hiện thụ tinh ống nghiệm. Việc tiêm hoóc-môn cũng gây ra các vấn đề về rác thải y tế cho môi trường…

Trứng được chọc hút, nuôi cấy tại Bệnh viện Mỹ Đức - Ảnh: M.Đ.

* Bác sĩ có thể giới thiệu sơ lược về quá trình phát triển của kỹ thuật thụ tinh ống nghiệm không cần kích thích buồng trứng? Từ khi nào kỹ thuật này được ứng dụng thành công ở Việt Nam?

- Các nghiên cứu cơ bản về thụ tinh ống nghiệm trên người thực tế đã được thực hiện từ hơn 10 năm trước với trứng lấy từ buồng trứng mà không kích thích bằng hoóc-môn. Trứng được chọc hút từ các nang trên buồng trứng, sau đó được nuôi trưởng thành trong phòng thí nghiệm và cho thụ tinh. Thụ tinh ống nghiệm ở người sẽ dựa trên nền tảng trứng lấy từ buồng trứng và nuôi trưởng thành trong phòng thí nghiệm, gọi là “in-vitro maturation”, viết tắt là IVM.

Xu hướng trên đã được các nhà khoa học trên thế giới quan tâm và phát triển từ đầu thập niên 1990, sau khi các nhà khoa học ở Hàn Quốc và Úc đã chứng minh việc thụ tinh ống nghiệm bằng cách chọc hút trứng qua siêu âm ở phụ nữ có hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là đơn giản, an toàn, dễ thực hiện và có thể lấy đủ trứng để làm thụ tinh ống nghiệm mà không cần kích thích buồng trứng.  
Kể từ đó, nhiều trung tâm thụ tinh ống nghiệm trên thế giới đã tập trung nghiên cứu, phát triển và ứng dụng kỹ thuật thụ tinh ống nghiệm không cần kích thích buồng trứng bằng cách hút trứng từ các nang noãn nhỏ. Sau đó, trứng được nuôi trưởng thành và cho thụ tinh để tạo phôi. Tuy nhiên, trong hơn 20 năm qua, kỹ thuật IVM dù có nhiều ưu điểm vẫn khó phát triển. Đó là do quy trình xử lý và nuôi cấy trứng sau khi chọc hút chưa cho hiệu quả cao, dẫn đến số phôi có được không nhiều và chất lượng phôi chưa tốt. 

Kể từ năm 2016, dựa trên các hiểu biết về sự phát triển của trứng, phát kiến về các phác đồ xử lý và nuôi cấy trứng mới, kỹ thuật IVM ngày càng được hoàn thiện, giúp cải thiện chất lượng trứng và phôi. Phác đồ mới được gọi là CAPA - IVM. Phôi từ CAPA - IVM được chứng minh có khả năng có thai gần tương đương với phôi lấy từ trứng sau kích thích buồng trứng. Kỹ thuật này đặc biệt hiệu quả ở phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang. 

Kỹ thuật IVM theo kiểu cũ thành công ở Việt Nam từ năm 2007 và được áp dụng trong suốt 15 năm qua cho hàng ngàn trường hợp. Sau khi ý tưởng cải tiến của CAPA - IVM được báo cáo thành công lần đầu tiên tại Đại học VUB của Bỉ, nhóm chuyên gia về IVM ở Bệnh viện Mỹ Đức đã phối hợp với nhóm nghiên cứu của VUB để triển khai phác đồ CAPA - IVM cải tiến tại Việt Nam. Sau đó, hàng loạt công bố khoa học quan trọng về hiệu quả của CAPA - IVM ở Việt Nam được đăng tải trên các tập san khoa học uy tín và báo cáo tại các hội nghị khoa học quốc tế. 

Hiện nay, CAPA -  IVM đã được áp dụng tại hơn 10 nước trên thế giới. Trong đó, các phác đồ áp dụng CAPA - IVM ở Việt Nam cho kết quả tốt nhất. Nhiều chuyên gia trên thế giới đã đến Việt Nam tìm hiểu phác đồ áp dụng CAPA - IVM  hiệu quả của Việt Nam. Sở dĩ thu được thành công cao là do cách chuẩn bị bệnh nhân, cách chọc hút trứng của chúng ta cho tỉ lệ cao hơn nhiều nước trên thế giới. Quy trình xử lý trứng cũng được rút ngắn để trứng đạt chất lượng tốt nhất. Không chỉ vậy, tay nghề của người Việt Nam cũng khéo léo, tỉ mỉ hơn. Quy trình chọc hút, xử lý trứng, tạo phôi gồm khoảng 20 bước, đều được chúng tôi đúc rút từ kinh nghiệm suốt nhiều năm trong lĩnh vực thụ tinh ống nghiệm. Đến nay, chúng tôi đã thực hiện thành công hơn 400 ca thụ tinh ống nghiệm không cần kích thích buồng trứng. Kết quả cho thấy tỉ lệ thành công của kỹ thuật thụ tinh ống nghiệm không cần kích thích buồng trứng tương đương với kỹ thuật thụ tinh ống nghiệm có kích thích buồng trứng.

* Những đối tượng nào thích hợp với kỹ thuật này?

- Ta cần biết rằng buồng trứng đa nang là một trong những nguyên nhân chính gây hiếm muộn ở người trẻ làm thụ tinh ống nghiệm (chiếm khoảng ¼). Tại Việt Nam, khoảng 10- 20% phụ nữ trẻ bị buồng trứng đa nang, ước tính có 1-2 triệu phụ nữ bị buồng trứng đa nang trong độ tuổi sinh sản.

Kỹ thuật thụ tinh ống nghiệm không cần kích thích buồng trứng thích hợp với phụ nữ có buồng trứng đa nang vì đây cũng là đối tượng có nhiều nguy cơ biến chứng khi phải kích thích buồng trứng. Người bình thường, khi tiêm thuốc kích thích buồng trứng thì lấy được trên 10 trứng còn phụ nữ có buồng trứng đa nang không cần tiêm thuốc kích thích buồng trứng cũng lấy được khoảng 15 trứng vì nang trứng của họ nhiều hơn bình thường. 

* Cảm ơn bác sĩ đã chia sẻ. 

Thanh Huyền (thực hiện)