Thư Paris - Lặng ngắm Nhà thờ Đức Bà Paris trong chiều tàn của Quasimodo

“Thật khủng khiếp, đó là biểu tượng, là lịch sử, là Victor Hugo. Đó còn là áng thơ của Paris. Hiện tại, tôi không có từ ngữ để diễn tả, tôi chỉ có thể nghiêng mình chào những người lính cứu hỏa”. Có lẽ không có lời nào nói về Nhà thờ Đức Bà Paris đầy đủ hơn cảm thán của bà Anne Hidalgo, thị trưởng Paris, tại hiện trường trận hỏa hoạn khủng khiếp của giáo đường Notre-Dame de Paris đêm 15/4.

Mọi người quỳ phục, dõi mắt về Nhà thờ Đức Bà Paris và cầu nguyện

Chiếc thẻ nhà báo khối Pháp ngữ chỉ cho phép tôi tiếp cận hiện trường gần hơn chứ không thể vào được bên trong, nơi đã bị phong tỏa. Cũng may, điều mà tướng Jean-Claude Gallet nói đã không diễn ra: chúng tôi không chắc có thể ngăn ngọn lửa lan sang tháp Bắc, và trong trường hợp đó, xin nhường cho mọi người tưởng tượng về một khung cảnh điêu tàn...

Xung quanh giáo đường nổi tiếng bậc nhất thế giới này cho đến tận Place St Michel, trong chiều tà gần 30 giờ sau vụ cháy, người dân và du khách vẫn tụ tập bàn tán, tiếc nuối, thậm chí cả đau buồn. Hình ảnh vẫn tiếp tục truyền đi trên mạng. Paris không thể thiếu Notre-Dame cũng như không thể thiếu Eiffel. Tôi nghe đâu đó cạnh mình có lời bàn tán: lẽ nào là phá hoại, và một tiếng nói khác vang lên: lại thuyết âm mưu. Mùi cháy khét vẫn còn vương vấn trong những hẻm nhỏ Quartier Latin kế bên.

Con rắn lửa đã liếm trong đêm khuya 15/4 những ký ức và huyền thoại của người Paris, từ vua Charles VII đến thánh nữ Jeanne d’Arc, từ Henri IV đến Cách mạng Pháp và các hoàng đế nhà Bonaparte, từ chế độ chiếm đóng đến công cuộc giải phóng của De Gaulle, từ những truyền thuyết dân gian đến Quasimodo và những anh hùng của Victor Hugo... Đó vừa là bảo tàng của mọi thời đại, vừa là chứng nhân sống của lịch sử. 13 triệu du khách đến đây mỗi năm.

Tháp chuông nhọn và chú gà trống trên nóc gục ngã ngay những giờ đầu tiên của trận cháy vì tháp làm bằng gỗ từ giữa thế kỷ XIII và trở thành tháp chuông nổi tiếng từ thế kỷ XVII với năm quả chuông lớn,12 tượng đồng các thánh tông đồ và bốn nhà truyền giáo. Cũng may, 16 bức tượng này đã được dời đi cách nay chừng hơn một tuần để phục vụ việc trùng tu.

Tháp không còn nhưng kỷ niệm trong lòng tôi vẫn mới nguyên. 21 năm trước, năm 1998 tôi cùng vợ và con gái mới 11 tháng tuổi đứng đây chụp ảnh. Năm 2016, tôi và con gái nay 18 tuổi đến đúng vị trí cũ chụp lại bức ảnh, lúc đó, người thì già đi nhưng nhìn tháp thấy vẫn còn trẻ mãi, dè đâu thoáng đó mà ngàn năm vụt biến vào hư vô.

Đứng nhìn tháp chuông, một cảm xúc chợt trở lại bất ngờ, hơn nửa thế kỷ từ khi tôi đọc Thằng gù Nhà thờ Đức Bà, tôi thấy thấp thoáng bóng anh gù Quasimodo dị hình dị dạng nhưng trái tim yêu đương bao la với tình yêu một chiều nồng nàn bất diệt dành cho Esméralda. Và, khi người ta quật mồ lên định tách rời hai bộ xương thì bộ xương của Quasimodo tan thành bụi mỏng. Anh thà biến đi với tình và sống mãi với ngôi giáo đường in bóng bên dòng Seine, nơi anh từng gặp Esméralda lần đầu, và trái tim lạnh lẽo của anh từ đó nóng lên tình người.

Nhắc lại chuyện này, tôi muốn nói Notre-Dame de Paris không chỉ là ngôi nhà nổi tiếng của người Công giáo mà còn là chứng nhân của toàn bộ cuộc sống từ vương triều, quý tộc đến thành phần bần cùng của xã hội, kể cả những con chuột cống. Trên hết đó là bản tình ca ngàn năm hiểu theo nghĩa rộng nhất của tình.

Chiều buồn dần xuống đời, người tình tìm đến... Dạ khúc của Schubert lúc này đây dường như viết riêng cho Paris và cho những người yêu mến Notre-Dame của Paris. Dễ thấy, thế giới càng văn minh càng không thể tách rời với quá khứ mà di sản kiến trúc là một biểu tượng, dẫu nó gắn liền với vinh quang hay cay đắng. 

Phút này, có lẽ Melania Trump, Đệ nhất phu nhân Mỹ, có câu nói rất đáng ghi nhớ: "Tôi cầu nguyện... và tôi cảm thấy trái tim tan vỡ!"

Thẩm Tuyên