Thi vào lớp 10: Kết quả không như ý không có nghĩa là thất bại

Phóng viên: Những thí sinh có kết quả không như mong muốn đa số đang có tâm lý xem mình là người thất bại, thiếu năng lực. Ông có lời khuyên nào với những em này?

Phó giáo sư - tiến sĩ Trần Thành Nam: Chúng ta nhìn thấy trong xã hội với nhiều cơ hội học tập như hiện nay thì không quá quan trọng chuyện bằng cấp mà vấn đề là năng lực tự học của các em. Chúng ta cũng nên xác định những người thành công không hẳn là những người có bằng cấp “xịn” và vượt qua mọi kỳ thi mà quan trọng là phải có năng lực học tập không ngừng, luôn luôn đổi mới mình và tự học hỏi, linh hoạt để thích ứng.

Năng lực linh hoạt bao gồm cả kỹ năng đương đầu với cảm xúc thất bại trong những kỳ thi, phải ý thức được thất bại là một phần của cuộc sống và nó chỉ là một vấn đề chứ không phải thuộc tính của nhân cách. Những em có điểm thi thấp tâm lý thông thường tự nhận mình là kẻ thất bại, rằng tương lai đóng lại. Nhưng không phải, các em hãy nhìn thất bại như vấn đề ta cần giải quyết. Giờ mình thất bại chẳng qua là mình chưa tìm ra được cách thức đúng để giải quyết, nhưng không có nghĩa là trong tương lai không tìm được.

Như nhà khoa học Edison phát hiện ra bóng điện đã phải trải qua 10.000 lần thất bại. Đối diện với mỗi lần thất bại ông chỉ nói với mình như một cách động viên “ta đã tìm ra được thêm một cách để cái đèn không sáng, có phương án để loại trừ, tiếp tục tìm kiếm tiếp”.

Rất nhiều tấm gương đã cho thấy chỉ cần bằng ý chí và không bỏ cuộc thì cuối cùng đã đạt được thành công. Trong cuộc đời các em còn rất nhiều kỳ thi và thi chuyển cấp chỉ là kỳ thi ban đầu, chưa nói lên điều gì. Các em có điểm thi thấp đừng nghĩ năng lực mình giới hạn mà hãy nghĩ thất bại chẳng qua là mình chưa tìm được cách đúng đắn để giải quyết vấn đề. Năng lực của các em sẽ phụ thuộc vào thái độ của các em đối với thất bại và nỗ lực hằng ngày chứ không phụ thuộc vào gen di truyền. Nếu không hài lòng với kết quả hôm nay các em hãy biến nó thành động lực và cố gắng chiến đấu với thất bại, giúp cho năng lực của mình cao hơn.

Phó giáo sư - tiến sĩ Trần Thành Nam, Chủ nhiệm Khoa Các khoa học giáo dục, Trường đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội)

* Theo ông, phụ huynh nên làm gì để cùng con “chống sốc” khi kết quả thi không như mong muốn?
- Cha mẹ hãy động viên con rằng cái gì qua, hãy cho qua, quan trọng nhất là rút ra bài học gì từ đó, hãy chú ý vào cảm xúc thay vì kết quả. Nhưng cha mẹ cần lường trước những cảm xúc tiêu cực của con trong thời gian này và ghi nhận những cảm xúc tức giận, hoảng loạn, thất vọng, tự trách, đổ lỗi là chuyện bình thường đối với bất cứ ai ở trong hoàn cảnh của con. Từ đó, giúp con hiểu những cảm xúc đó chỉ là nhất thời, sau một khoảng thời gian có thể thay đổi. Giải thích cho con hiểu rằng trong thế giới đầy bất định, những cái ta nghĩ thành công hôm nay chưa chắc đã đảm bảo cho sự thành công của ngày mai, thi đỗ vào cấp III như mong đợi cũng chưa chắc con sẽ có công việc như mơ ước.

Hãy đồng hành cùng con trong quá trình thử thách bản thân, trong đó sẽ có những nhiệm vụ khó khăn và cách để xử lý thất bại này. 

Học sinh TP.HCM dự thi tốt nghiệp THPT năm 2022 ở điểm thi THPT Trưng Vương (Q.1) - Ảnh: Minh Linh

* Cụ thể, cha mẹ có thể cho con những cơ hội nào sau khi kết quả thi không như ý?

- Thực tế, tuy kết quả thi không như ý nhưng vẫn còn nhiều cơ hội và con đường, các em phải ngồi lại với gia đình để vạch ra. Trong lúc ta đang lo lắng, thất vọng với kết quả không đạt được, hãy xác định 1 - 2 phương án khả thi và phù hợp với mình. Hãy bàn với cha mẹ việc vào trường tư hay học hệ 9+ nghề, 9+ cao đẳng. Trong bối cảnh hiện tại, nếu tìm ra được một nghề giúp mình có thể nuôi sống được bản thân, phục vụ tốt cho cuộc sống và thấy hạnh phúc với nó thì cũng đừng quá nặng nề chuyện kết quả thi không như ý.

Hiện nay, tôi thấy học nghề cũng là một xu hướng khi bỏ tiền đầu tư không nhiều mà mình lại thu được khá nhiều kỹ năng và kiếm được thu nhập ngay và biết đâu thành công sớm hơn. Các em đừng quan niệm học cao thì nghề cao quý vì hiện nay nghề nào cũng cao quý như nhau, chỉ có điều các em có thành chuyên gia ở lĩnh vực mình theo đuổi hay không.

Ví dụ, ở Nhật cũng có cô lao công phục vụ trong khách sạn nhưng cô ấy lau dọn sạch nhất thế giới. Sau đó, bà trở thành người đi đào tạo cho những tập đoàn khác về chăm sóc trong khách sạn rồi thành người truyền cảm hứng cho các bạn trẻ. Đương nhiên, những người như thế họ thành người hạnh phúc, giàu có, có vị trí và có ảnh hưởng xã hội. Nói thế để thấy chúng ta không nên nghĩ mình thất bại, vì kết quả thi không như ý chưa chắc thất bại.
* Xin cảm ơn ông! 

Đại Minh (thực hiện)