"The Shawshank redemption": Sức mạnh của ý chí giữa nghịch cảnh

Với người mê phim ảnh, IMDb là trang web được truy cập thường xuyên vì có nhiều dữ liệu và đánh giá của người dùng. Điểm số trên trang này cũng được xem là thước đo cho sự hấp dẫn của các bộ phim với đại chúng. Bộ phim được yêu thích nhất, với điểm số đến 9,2/10, là The Shawshank Redemption (1994) của đạo diễn Frank Darabont.

Dù không có những hiệu ứng bắt mắt hay tình tiết hóc búa, tác phẩm này vẫn vững vàng ngôi đầu nhờ chạm tới các chân giá trị mà ai ai cũng muốn hướng đến.

Tim Robbins (trái) và Morgan Freeman trong phim

Trong những ngày đen tối vì COVID-19, The Shawshank Redemption càng thêm phần ý nghĩa.
Phim xoay quanh một con người bị dìm vào hố sâu, ngỡ đã kết thúc cuộc đời trong tuyệt vọng nhưng lại đối mặt nó với sự bình tĩnh và phẩm giá. Với niềm hy vọng không thể dập tắt, anh đã làm được điều tưởng chừng bất khả là giành lại cuộc đời cho mình.

Nhân vật đó là Andy Dufresne (Tim Robbins), người chịu án chung thân vào năm 1947 do là nghi phạm duy nhất trong vụ bắn chết vợ và người tình. Lúc đó, Andy đang là một nhân viên ngân hàng với cuộc sống ổn định. Không mấy người tin anh vô tội và có lẽ chẳng ai nghĩ anh có thể sống sót trong tù.

Sức mạnh của hy vọng

Nhà tù có đủ loại người, từ những tên tội phạm hung bạo, những kẻ quỷ quyệt đến đám cai ngục ưa áp bức. Andy không khỏe mạnh, chẳng mồm mép hay có thế lực - những giá trị có thể giúp con người sinh tồn ở chốn đó. Tuy nhiên, chàng trai này có sự kiên định đáng kinh ngạc giúp anh thích ứng với nhịp sống hiểm nguy.

Andy bắt đầu kết bạn với những tù nhân khác, đặc biệt là Red (Morgan Freeman), người bị kết án tù chung thân có tài tuồn những món đồ hiếm ở ngoài vào. Hai con người khác biệt về địa vị, xuất thân, màu da dần gắn kết trong một tình bạn bền chặt kéo dài nhiều năm. Đồng thời, Andy nuôi một kế hoạch thật lớn mà không ai tưởng tượng nổi...

Cảnh phim làm vỡ òa cảm xúc nơi khán giả

Hy vọng là thứ giúp nhân vật trong phim giữ tỉnh táo. Đối mặt biến cố cuộc đời, Andy nhanh chóng vượt qua tâm trạng bất an và chấp nhận sự thật. Đó cũng là bài học sâu sắc từ phim, rằng việc phủ nhận vấn đề không phải giải pháp lâu dài mà con người nên thấu hiểu rồi thừa nhận hiện trạng để tìm cách giải quyết.

Nếu như Andy là “ma mới” thì Red đã ở tù bốn thập niên và chỉ còn sống sót nhờ ý chí. Khi bộ đôi kết bạn, họ nhanh chóng tìm thấy điểm chung ở nghị lực sống. Suốt thời gian thụ án, Andy cũng luôn thật lòng quan tâm đến những người bạn tù. Bằng cách kết nối với nhau, con người có thể cộng hưởng những giá trị tốt đẹp, tạo ra sức mạnh của cộng đồng.

Một trích đoạn gây xúc động mạnh là khi Andy bật một bản nhạc opera qua loa phát thanh của nhà tù, khiến mọi phạm nhân cảm thấy được tự do, dù chỉ trong tích tắc. Đổi lại giây phút đó, anh chấp nhận ngồi biệt giam suốt một tháng. Đó là khoảnh khắc sức mạnh của nghệ thuật, của tâm hồn đã vượt lên nỗi đau thể chất. Trước đó, Andy đã tìm thấy hy vọng thông qua văn học, âm nhạc và muốn lan tỏa đến các bạn tù. 

Cảnh phim này có thể liên hệ với sự kiện gần đây, khi Trần Mạnh Tuấn cùng nhiều nghệ sĩ khác chơi nhạc bên ngoài Bệnh viện Dã chiến số 3, thành phố Thủ Đức. Thứ họ mang đến cho những người bệnh và đội ngũ y, bác sĩ không phải vật chất hay kiến thức, mà là những cảm xúc tốt đẹp đến từ nghệ thuật thực thụ. Đó cũng có thể là câu trả lời cho giá trị của nghệ sĩ, những người dường như đang rơi vào khoảng thinh lặng khi xã hội giãn cách.

Sự kiên trì - chìa khóa thành công

Hành trình của Andy còn để lại nhiều bài học mang tính phổ quát khác. Nuôi hy vọng là điều tốt nhưng con người còn phải biết chuyển hóa nó vào hoạt động thường ngày. Để tránh những suy nghĩ tiêu cực, nhân vật chính trong The Shawshank Redemption thực hiện hàng loạt công việc có ý nghĩa. “Sống một cách bận rộn hoặc chết một cách bận rộn” là câu nói tóm gọn tinh thần này.

Phân cảnh phát opera nổi tiếng trong phim

Andy quản lý thư viện, làm khai thuế, tư vấn tài chính cho các sĩ quan, viết thư xin tài trợ cho tu viện, kiên nhẫn dạy chữ cho tù nhân trẻ Tommy (Gil Bellows)… dù chàng trai này có xuất phát điểm rất thấp. Những hoạt động này giúp tâm trí anh luôn bị choán chỗ, không có thời gian nghĩ đến những điều xấu. Đây cũng là lời khuyên mà bác sĩ tâm lý thường đưa ra cho người đang quá lo lắng, bất an.

Cũng như vậy, giãn cách xã hội là thời điểm con người cần giữ tâm trí tập trung bằng những công việc thường nhật, thậm chí thử nghiệm những kỹ năng mới. Thời gian qua, bên cạnh các tin tức tiêu cực, đồn đoán gây hoang mang, nhiều người đã truyền tải được lối sống tích cực trên mạng xã hội. Họ đã học cách nấu những món mới, đọc nhiều quyển sách hay đơn giản là gần gũi với gia đình mình hơn. 

Ý chí của Andy còn được tiếp sức từ niềm tin rằng mình vô tội và có thể thoát khỏi nhà tù. Đó là mục tiêu lớn của cuộc đời, khiến anh chấp nhận trải qua bao đắng cay, làm những công việc gian lao. Khả năng quan sát, sự kiên nhẫn và kỹ năng ứng dụng kiến thức đã giúp Andy phá vỡ thể chế khắc nghiệt của nhà tù. Việc xác định rõ mục đích lớn của cuộc đời và luôn tập trung vào nó giúp tâm trí anh vững vàng trong nghịch cảnh.

Sức sống vượt thời gian 

Bản thân bộ phim cũng có một hành trình thú vị, minh chứng cho khả năng vươn lên ở Hollywood. Tác phẩm được chuyển thể từ truyện ngắn Rita Hayworth and Shawshank Redemption của Stephen King. Chính cha đẻ của nguyên tác cũng không tin tác phẩm của mình có thể được phát triển thành phim điện ảnh. Tuy nhiên, đạo diễn Frank Darabont có niềm tin lớn vào dự án và mua bản quyền sách với giá 5.000 USD.

Đầu thập niên 1990, những bộ phim bối cảnh nhà giam không được kỳ vọng có thể dễ dàng ăn khách. Tệ hơn, The Shawshank Redemption còn không có các nhân vật nữ nóng bỏng vốn là thỏi nam châm phòng vé. Không nản lòng, Darabont cố gắng thuyết phục các hãng phim về tiềm năng của nó. Sự kiên trì của anh được đền đáp khi hãng Castle Rock bật đèn xanh cho dự án có vốn 25 triệu USD.

Những tài tử đình đám như Tom Cruise, Brad Pitt hay Charlie Sheen từng được cân nhắc nhưng đạo diễn lại muốn những diễn viên với vẻ ngoài bình thường, hợp với hoàn cảnh nhà tù. Quyết định của Darabont đã trở thành trái ngọt khi Tim Robbins quá xuất sắc trong vai chính.

Dáng vẻ của anh toát lên sự trí thức, vững vàng của nhân vật làm nghề tài chính, đồng thời ánh mắt anh thể hiện lòng quyết tâm đến bất khuất. Andy hiện lên như một người bình thường giữa chúng ta nhưng càng nhìn kỹ càng toát ra những phẩm chất cao đẹp.
Vai người bạn tù Red được trao cho Morgan Freeman - tài tử giờ đã trở thành huyền thoại nhờ phong cách điềm đạm và thông thái.

Trailer The Shawshank redemption:

Mảnh ghép quan trọng còn lại trong dàn diễn viên là Bob Gunton trong vai viên cai ngục lạnh lùng và tàn ác Samuel Norton. Sự đối đầu giữa Andy và Samuel mang đến nhiều kịch tính ở nửa sau phim, khi nhân vật chính hoàn toàn bất lợi nhưng vẫn dùng mưu trí để chiến thắng.

Dù là một bộ phim xuất sắc, The Shawshank Redemption lại không thuận lợi khi ra mắt. Nó không may cạnh tranh phòng vé với hai tác phẩm cũng rất tuyệt vời là Pulp Fiction và Forrest Gump. Trong đợt chiếu rạp đầu tiên, phim chỉ thu được 16 triệu USD, không đủ hòa vốn. Ở giải Oscar, tác phẩm được bảy đề cử nhưng ra về trắng tay.

Bước ngoặt của tác phẩm đến từ chiến lược táo bạo của hãng Warner Home Video, vận chuyển 320.000 bản phim cho thuê đến khắp nước Mỹ vào năm 1995. Hiệu ứng truyền miệng từ khán giả đã giúp nhân rộng thiện cảm dành cho bộ phim. The Shawshank Redemption là bộ phim được thuê nhiều nhất năm đó, đồng thời nhận nhiều lời tán dương về giá trị tích cực. Điều xảy ra tiếp theo đã trở thành lịch sử, khi cảm hứng đó đã lan tỏa đến vô số người khác, để rồi tác phẩm có được vị trí trang trọng như ngày nay. 

Ân Nguyễn