Thế kỷ trống: Tập thơ làm bằng mật mã tây nguyên

Thơ Nguyễn Đức Hưng là thơ làm bằng mật mã. Rất nhiều mật mã là giấc mơ về đất, về người tác giả gửi gắm vào câu chữ âm ỉ cháy như lửa trước bậc thang nhà sàn ngàn năm trên đại ngàn Tây Nguyên: “hàng triệu năm trước/ trong cuộc di trú lang thang/ loài người hạnh phúc tìm ra hang đá/ hàng triệu năm sau/ trải qua biết bao chu trình tiến hóa/ loài người xây hang đá để chui vào…” (Mật mã Tây Nguyên).

Đó là một đoạn trong tập thơ Thế kỷ trống (Nhà xuất bản Hội Nhà văn) của cây bút trẻ Nguyễn Đức Hưng. Tập thơ mang đậm bản sắc các tộc người đang sinh sống với nhiều nét đẹp và không gian văn hóa cồng chiêng phi vật thể Tây Nguyên.

Thế kỷ trống gồm 46 bài, được viết theo thể tự do, với giọng thơ mạnh, gấp tạo nên chất riêng của Nguyễn Đức Hưng dù đây là tập thơ đầu tiên của anh. Nguyễn Đức Hưng là cái tên còn khá mới trên văn đàn nhưng là một trong những cây bút trẻ tiêu biểu của Tây Nguyên.

Ta hoàn toàn có thể bắt gặp những khát khao mãnh liệt của tác giả trong tập thơ này, rõ nét nhất là các bài đề cập đến đất và người dân tộc thiểu số như: Mật mã Tây Nguyên, Chạy đi em, Đêm trăng đại ngàn, Hồi ức, Thế kỷ trống, Phố đêm Kon Tum, Yã Tao ơi… Những bài thơ đó thể hiện khát khao được giải thoát khỏi những gì cũ kỹ, bó buộc, khiến chúng ta chật hẹp với bản thể chính ta: “vía của làng treo nơi đầu suối/ thèm một bát cơm tươi/ gạt những dây gai bám quanh phận người bé mọn/ ném chiếc dao cùn vào lửa cháy/ chưa bao giờ gọt nên hy vọng/ đạp gãy chiếc khung cửi già nua/ chưa bao giờ dệt nên số phận/ nếu cánh cổng làng quá chật/ chạy đi em…” (Chạy đi em).

Người Bana vẽ lại đời mình trên váy hoa, đôi mắt Raglai cháy đượm mùa màng, người B’râu lắng đọng, người Xơ Đăng nói những lời cổ tự, tiếng chiêng vang khắp núi cùng điệu nhảy trên đôi chân trần Cơ Ho… Tất cả đã tạo nên một không gian sống đẹp huyền ảo, truyền thống được nối tiếp…: “ta khản giọng gọi nhau sợ mình bỏ quên khi trốn chạy/ mà ngón tay chưa móc chặt vào/ những con chim trên vòng tròn đồng tâm/ thiếu một con sẽ trở nên trống trải” (Đêm Pù Luông).

Ta còn bắt gặp một Nguyễn Đức Hưng với giấc mơ cao nguyên lộng gió, trên ruộng rẫy đơn sơ, gần gũi như hơi thở, ngọn cỏ, cành cây, rừng già…: “trong giấc mơ buổi trưa/ vàng lúa chín/ tuổi thơ bịn rịn/ ta gặp ta chới với ở bờ sông/ em kéo ta lên lưng trâu rồi bật cười khanh khách/ ta mắc kẹt trong câu hát đồng dao/ tập tầm vông/ chị lấy chồng em ở góa/ cổ tích của bà ân đền oán trả…” (Mắc kẹt một giấc mơ). Ở đoạn trên, ta thấy một giọng điệu hoàn toàn khác. Anh thủ thỉ, trầm tĩnh… Có lẽ, lúc ấy, anh không còn là anh nữa, mà trở thành một người con của các dân tộc thiểu số nơi đây. Tôi nghe như anh đang thổi tù và. Tiếng tù và vang khắp núi đồi đánh thức Tây Nguyên ngàn đời, lay dậy già làng buôn xưa, cầm tay các cô gái Bana nhảy lửa và say men rượu tình: “mặt trời dời chân núi/ tiếng chiêng Tha âm trầm/ lời hồng hoang xưa cũ/ thấm đẫm chiều mênh mông” (Tiếng chiêng Tha).

Hùng hồn đó, trầm tĩnh đó, thủ thỉ đó rồi lại tiếc nuối đó, một cơn cớ lớn của tập thơ này khác nào mật mã buồn - những cái buồn mênh mang như ruộng rẫy, ầm ào như thác, thâm u như rừng và dằng dặc như hoài niệm… Tôi đã đi theo mạch buồn của Thế kỷ trống từ âm điệu đại ngàn lao xao đến rừng cây im bặt. Lần nữa, ta hãy nghe nhà thơ tưởng tiếc: “chú voi cuối cùng của bắc Tây Nguyên gục ngã/ cả khu rừng Chu Mố/ không còn một chiếc xương đồng loại/ tìm đâu ra nghĩa địa của loài voi/ Yã Tao ơi… kẻ bị bỏ rơi” (Yã Tao ơi).

Như đã nói, Thế kỷ trống là tập thơ đầu tay nên đâu đó còn mang ít nhiều thể nghiệm. Nhưng dẫu sao đây cũng là bước chân đầu tiên của tác giả. Khi các bài thơ này khép lại, tôi đã không khỏi nghĩ suy về vấn đề của Thế kỷ trống - một sự trống trải của Tây Nguyên, của lòng người hay của chính mình với cuộc đời?

Khét