Thế hệ sữa

Trong cơ cấu dân số quốc gia, số phụ nữ Việt Nam trong độ tuổi sinh đẻ đang không ngừng tăng, từ 21,5 triệu người năm 1989 lên 24,2 triệu người năm 2005, dự kiến sẽ đạt mức cực đại vào năm 2020, với hơn 27 triệu người. Trên 1,6 triệu trẻ em được sinh ra mỗi năm. Tổng cục Thống kê dự báo đến năm 2024, nước ta sẽ vượt 100 triệu dân.

Một thị trường khổng lồ gồm những đứa trẻ uống sữa từ lúc nằm nôi cho đến lúc trưởng thành, những bà mẹ bận rộn vì cuộc sống hiện đại có xu hướng dứt sữa mẹ sớm và thay thế bằng cách cho con ăn sữa bột, sữa nước. Thế hệ sữa - thế hệ trẻ em, đang được phân tầng bởi hàng trăm chủng loại sữa khác nhau, với kiểu quảng cáo “uống sữa bổ sung DHA cho trẻ cao lớn thông minh vượt trội…”.

Không ai phủ nhận sữa đã trở thành một nhu cầu thiết yếu, một thói quen tiêu dùng, thói quen dinh dưỡng mới của người Việt.

Với một dân tộc từng đứng lên từ cảnh “đói nghèo trong rơm rạ”, việc chăm lo cho thế hệ sau được cơm no áo ấm, được học hành, được hạnh phúc đủ đầy… đã trở thành lẽ sống. Nhiều gia đình, nhiều người mẹ, người cha cắn răng nhớ lại cái thời ăn cơm độn bo bo, sắn lát, là có thể nhín đi một chút nhu cầu, dành thêm tiền cho con, ít ra, cũng để dành tiền mua cho con mình hộp sữa.

Vậy mà giá sữa cứ tăng.

Sữa tăng giá một cách tinh vi, móc túi những bà mẹ. Quy định của Bộ Tài chính là trong vòng 15 ngày liên tục giá sữa không được tăng 20% so với giá hiện tại. Doanh nghiệp lách luật bằng cách cứ sau 15 ngày thì tăng giá một lần, hơn một tháng có khi tăng giá đến hai lần. Hộp sữa tăng giá được kèm với chút quà tặng, đồ chơi.

Trẻ con háo hức lấy quà. Người lớn phải bấm bụng móc tiền trả bởi trẻ không thể một ngày không có sữa. Lỡ mà nó không cao lớn bằng người ta, lỡ mà nó thấp bé nhẹ cân thì buồn lòng, tủi phận.

Nhưng cứ như những nấc thang không có điểm dừng, đều đặn nhích lên, lòng người mua hoang mang không biết đến bao giờ thì giá sữa dừng lại? Cái gì sẽ làm cho nó dừng lại: quyền điều phối quản lý của nhà nước, hay giá nguyên liệu đầu vào, hay chi phí quảng cáo, hay còn gì khác nữa? Khó xác định lắm thay, bởi thực tế cho thấy sữa vẫn tăng giá đều đều ngay cả khi những yếu tố trên đã được thực thi, đã giảm xuống, đã tách ra khỏi giá thành hộp sữa (theo như báo cáo).

Là một mặt hàng tiêu dùng phổ biến, nhưng cơ cấu khách hàng của mặt hàng này khá đặc biệt. Một đứa trẻ dưới sáu tháng đến một tuổi, là khách hàng tiêu thụ của hãng sữa, nhưng không trở thành khách hàng lâu dài của mặt hàng bé đang tiêu thụ, vì bé chỉ dùng loại sữa này trong 12 tháng đó mà thôi. Sau đó, bé vĩnh viễn chuyển sang dùng mặt hàng khác - những loại sữa dành cho độ tuổi và yêu cầu phát triển phù hợp.

Khách hàng tiêu thụ sữa là bé, nhưng khách hàng chính - khách hàng trả tiền - là người lớn. Người ta đánh vào khách hàng ấy bằng trăm thứ vitamin, vi chất bổ sung vào sữa.

Thực chất, đã có hãng sữa tách một mặt hàng thành hai mặt hàng, ví dụ tách nhãn sản phẩm sữa một-ba tuổi thành hai loại, sữa trên hai tuổi và dưới hai tuổi, đặt một cái tên mới và tăng giá. Người mua dùng hộp sữa theo độ tuổi thứ nhất chưa hết, đã phải theo hướng dẫn mà chuyển sang hộp sữa theo độ tuổi thứ hai. Bản thân trẻ con là người tiêu thụ không có ý kiến chọn lựa mặt hàng, mà chọn lựa của người lớn thì đa phần căn cứ vào hệ thống thông tin do nhà sản xuất cung cấp. Đây cũng là một chiêu trò tăng giá, khiến người mua không tính được bài toán tiết kiệm của mình.

Thông tư 30/2013/TT-BYT quy định danh mục sữa dành cho trẻ em dưới sáu tuổi thuộc hàng hóa thực hiện bình ổn giá chính là từ nguyên nhân thị trường tăng giá sữa không kiểm soát được. Nhưng, thông tư đã có hiệu lực từ lâu mà giá sữa thì vẫn nhích dần lên, lên mãi.

Sữa đắt quá, lên giá quá, sẽ đẩy người ta đến chỗ mua hàng khuyến mãi để giảm tiền đôi chút, chấp nhận đó là hàng cận date; sẽ đẩy người ta đến chỗ tìm mua sữa giá rẻ, dù biết có thể mua phải hàng giả, hàng nhái; sẽ đẩy người ta đến chỗ phải pha ly sữa của con loãng hơn…

Người tiêu dùng đang trông chờ, liệu tháng Tư này, sữa có giảm giá? Nỗi trông mong này không chỉ vì sẽ tiết kiệm được vài đồng tiền mua sữa. Người ta trông chờ giá sữa hạ nhiệt là để tin rằng chính sách của Nhà nước có hiệu lực, sự quản lý của Nhà nước lên các mặt hàng thực phẩm thiết yếu ảnh hưởng đến sự phát triển của thế hệ trẻ của nước nhà, sẽ được thực thi.

Cái lợi của hình ảnh tương lai, của chiều cao, sức vóc của giống nòi sẽ phải được đặt lên trên những lợi ích về kinh tế. Người ta từng thấy ở nhiều nước có những chính sách mang tầm quốc gia về chai sữa, về quả trứng: sữa phải rẻ, trứng phải rẻ, để đảm bảo và khuyến khích người dân dinh dưỡng đầy đủ, cao hơn, thông minh hơn. Đó là thế hệ tương lai, rường cột nước nhà, những người sẽ tiếp tục làm ra sữa ra trứng sau này, tiếp tục xây dựng đất nước…

 LẬP PHƯƠNG