Trung Quốc 'tạo ra những đứa trẻ chỉnh sửa gen đầu tiên trên thế giới'?

Nếu tin này được xác thực, đó sẽ là một bước tiến sâu sắc về khoa học và cũng đặt ra nhiều câu hỏi về mặt đạo đức.

Nhà nghiên cứu He Jiankui - Ảnh: Washington Post

Trong khi đó, “tác giả” He Jiankui cho biết ông đã can thiệp vào phôi cho 7 cặp vợ chồng trong quá trình điều trị vô sinh và đến nay đã có một cặp mang thai. Nhà khoa học này khẳng định, mục tiêu của ông không phải là để chữa trị hoặc ngăn ngừa bệnh di truyền, mà cố gắng cung cấp cho họ một đặc điểm ít người tự nhiên có được, đó là khả năng chống lại sự lây nhiễm HIV trong tương lai.

Ông He cho biết những người tham gia thí nghiệm từ chối tiết lộ danh tính hay tham gia phỏng vấn, ông cũng không tiết lộ nơi họ sinh sống và địa điểm thực hiện thí nghiệm.

Tuy nhiên, đến nay chưa có một xác định độc lập nào về tuyên bố của nhà khoa học này và nó cũng chưa hề được công bố trên tạp chí chuyên môn. Ông He tiết lộ tin “chấn động” hôm 26/11 tại Hồng Kông (Trung Quốc) với một trong những nhà tổ chức hội nghị quốc tế về chỉnh sửa gen, dự kiến khai mạc sau đó một ngày. Trước đó, ông đã dành cho hãng tin AP một cuộc phỏng vấn độc quyền về vấn đề trên.

Ông nhấn mạnh, “xã hội sẽ quyết định phải làm gì tiếp theo" trong việc cho phép hoặc cấm ngành khoa học này. Một số nhà khoa học không giấu nổi  kinh ngạc khi nghe ông He tuyên bố và họ lên tiếng phản đối mạnh mẽ việc làm của ông.

Một nhà khoa học Mỹ cho biết ông tham gia vào công trình này ở Trung Quốc, nhưng việc chỉnh sửa gen như vậy vốn bị cấm ở Hoa Kỳ, vì những thay đổi DNA có thể di truyền sang các thế hệ tương lai và tạo ra nguy cơ gây hại cho các gen khác.

Nhiều nhà khoa học chính thống nghĩ rằng việc can thiệp vào bản đồ gen như vậy là không an toàn, một số người thậm chí lên án việc thí nghiệm trên con người.

Việc chỉnh sửa gen như vậy bị cấm thực hiện ở Mỹ - Ảnh: AP

"Không thể chấp nhận được việc làm thí nghiệm trên con người, hành vi này vô đạo đức cũng như không thể biện hộ về mặt đạo đức”, tiến sĩ Kiran Musunuru, chuyên gia về chỉnh sửa gen thuộc Đại học Pennsylvania, đồng thời là biên tập một tạp chí di truyền tuyên bố.

Tuy nhiên, George Church một nhà di truyền học nổi tiếng của Đại học Harvard, lại bảo vệ nỗ lực chỉnh sửa gen để tránh mắc căn bệnh HIV, mà ông gọi là "một mối đe dọa lớn ngày càng tăng về sức khỏe cộng đồng”. Ông Church nói mục tiêu của nghiên cứu “là chính đáng”.

Trong những năm gần đây, các nhà khoa học đã phát hiện một cách thức tương đối dễ dàng để chỉnh sửa gen. Công cụ này được gọi là CRISPR-cas9, có thể hoạt động trên DNA để cung cấp một gen cần thiết hoặc vô hiệu hóa một gen có vấn đề.

Để điều trị một số căn bệnh chết người thì những thay đổi chỉ tác động đến bản thân người đó, còn chỉnh sửa tinh trùng, trứng hoặc phôi lại là vấn đề khác, vì những thay đổi này có thể di truyền cho các thế hệ sau. Ở Mỹ, những thí nghiệm liên quan đến gen người chỉ được phép thực hiện trong phòng thí nghiệm. Trung Quốc cấm nhân bản vô tính người, nhưng không cấm chỉnh sửa gen.

Ông He Jiankui đã tìm cách vô hiệu hóa một gen gọi là CCR5 - một cánh cửa protein cho phép HIV, virus gây căn bệnh AIDS - xâm nhập vào tế bào - Ảnh: bio.sustc.edu.cn

Ông He Jiankui, tác giả công trình chỉnh sửa gen ở Trung Quốc, từng học tại các trường đại học Rice và Stanford ở Mỹ rồi sau đó về nước mở một phòng thí nghiệm tại Đại học Khoa học và Công nghệ Phương nam ở Thâm Quyến. Ở đó ông cũng có hai công ty di về truyền học.

Trước khi can thiệp vào gen người, ông He đã nhiều năm thực hành chỉnh sửa gen chuột, khỉ và phôi người trong phòng thí nghiệm và đã xin cấp bằng sáng chế cho phương pháp của mình.

Ông chọn chỉnh sửa gen phôi để ngăn ngừa HIV vì căn bệnh lây truyền này là một vấn đề lớn ở Trung Quốc. Ông đã tìm cách vô hiệu hóa một gen gọi là CCR5, một cánh cửa protein cho phép HIV, virus gây căn bệnh AIDS, xâm nhập vào tế bào.

Ông He cho biết việc chỉnh sửa gen diễn ra trong quá trình thụ tinh ống nghiệm (IVF). Đầu tiên, tinh trùng được "rửa sạch" để lọc bỏ tinh dịch, nơi virus HIV trú ẩn. Mỗi tinh trùng được đặt vào một trứng duy nhất để tạo ra một phôi thai và sau đó bổ sung thêm công cụ chỉnh sửa gen.

Đáp lại những chỉ trích rằng công việc này vi phạm đạo đức, ông He nói rằng những người tham gia nghiên cứu không phải là các nhà đạo đức, nhưng công việc của họ sẽ “giúp đỡ cho các gia đình và con cái của họ”. Nếu biện pháp này gây ra tác dụng phụ không mong muốn hoặc gây tác hại, bản thân ông "cũng sẽ cảm thấy nỗi đau tương tự như họ" và đó sẽ là trách nhiệm của riêng ông He.

Thanh Hiền (Theo Telegraph)