Thấy gì từ ồn ào của Trương Thế Vinh và một chiếc áo?

Khoảng trắng về kiến thức pháp luật 

2 ngày qua, câu chuyện Trương Thế Vinh đòi quyền lợi hình ảnh đang gây xôn xao dư luận. Theo đó, nam ca sĩ được bạn tặng chiếc áo từ một thương hiệu trong nước. Sau đó, thương hiệu này lấy hình ảnh của Trương Thế Vinh để quảng bá sản phẩm trên mạng xã hội. 

Nam ca sĩ không đồng ý với việc này và đòi bồi thường 25 triệu đồng/5 ngày sử dụng hình ảnh của thương hiệu trên. Tuy nhiên, đại diện thương hiệu thời trang trên cho rằng họ không cần có nghĩa vụ với Trương Thế Vinh bởi hình ảnh đó được chia sẻ công khai, không độc quyền... Cuộc chiến nổ ra.

Hình ảnh của Trương Thế Vinh bị nhãn hàng mang ra quảng cáo khiến anh không hài lòng

Nhiều người nổi tiếng trong làng giải trí Việt như: ca sĩ Pha Lê, Cao Thái Sơn, NTK Đỗ Mạnh Cường, người mẫu Thuỳ Dương, Quốc Thiên, stylist Mạch Huy, Hoàng Ku... đã "tham chiến" và chọn đứng về thương hiệu thời trang trên. Họ cho rằng động thái của Trương Thế Vinh là "kém sang", nhỏ nhặt, rẻ tiền, đi ngược thói quen trước nay vẫn diễn ra trong làng giải trí Việt.

Nếu người sáng lập thương hiệu trên mạnh dạn tuyên bố mình không sai và rất hiểu luật vì "có 17 năm làm trong ngành quảng cáo", thì ca sĩ Cao Thái Sơn khẳng định trước nay 90% mối quan hệ giữa người nổi tiếng và các thương hiệu đều có sự hỗ trợ như vậy (nghĩa là các nhãn hàng đều sử dụng hình ảnh của người nổi tiếng để quảng bá - PV) nên phần sai thuộc về Trương Thế Vinh.

"Cơn bão" trên một lần nữa cho thấy khoảng trắng về luật của những người hoạt động trong ngành giải trí. 

Theo luật sư Trần Xuân Tiền - Trưởng Văn phòng luật sư Đồng Đội, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội- việc nhãn hàng tự ý sử dụng hình ảnh của Trương Thế Vinh vào mục đích thương mại mà không xin phép là sai luật.

Cụ thể, Khoản 1 Điều 32 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định: “Cá nhân có quyền đối với hình ảnh của mình. Việc sử dụng hình ảnh của cá nhân phải được người đó đồng ý. Việc sử dụng hình ảnh của người khác vì mục đích thương mại thì phải trả thù lao cho người có hình ảnh, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác”.

Dĩ nhiên, động thái của Trương Thế Vinh đi ngược với số đông, với thói quen được định hình trước nay trong Vbiz như Cao Thái Sơn đã nhận định, nhưng không có nghĩa điều đó là sai.

Cần khẳng định rằng thói quen và số đông không thể thay thế cho pháp luật hiện hành. Việc đúng - sai cần được giải quyết bằng lý- là các luật định, chứ không thể dùng tình hay thói quen để thay thế.

Sự việc cũng phản ánh vấn đề bản quyền bị xem nhẹ tại Việt Nam. Để tiến tới tính chuyên nghiệp của một môi trường giải trí hiện đại, bản quyền được xem là yếu tố tiên quyết.

Cao Thái Sơn và nhiều người nổi tiếng bênh vực nhãn hàng thời trang vì cho rằng việc sử dụng hình ảnh như thế đã trở thành thói quen trong làng giải trí Việt.

Văn hoá ứng xử... đi vắng 

Từ sự phản đối của Trương Thế Vinh khi hình ảnh của mình bị sử dụng không phép, diễn biến của câu chuyện đã "leo thang" đến mức bất ngờ. Pha Lê bị dư luận đào bới quá khứ từng phát ngôn nhạy cảm, kém văn hoá; trang cá nhân của Đỗ Mạnh Cường, Cao Thái Sơn, stylist Kye Nguyễn... liên tục bị tấn công bởi những bình luận chỉ trích sự thiếu hiểu biết khi đứng về phía nhãn hàng kia. Phim Phượng Khấu bị tẩy chay chỉ vì Diễm My 9x (tham gia một vai trong phim) cũng bị cho là "đá đểu" Trương Thế Vinh, dù cô phân bua mình không hề hay biết về chuyện ồn ào đang diễn ra.

Riêng nhãn hàng trên, thay vì được phân tích đúng- sai trước cáo buộc của Trương Thế Vinh, lại bị phanh phui về việc “nhái” ý tưởng của những thương hiệu lớn trên thế giới. Công sức xây dựng thương hiệu trong nhiều năm qua bỗng bị phá huỷ trong phút chốc.

Những điều này sẽ không xảy ra nếu ngay từ đầu, Trương Thế Vinh và nhãn hàng trên chọn cách giải quyết trực tiếp, không thông qua mạng xã hội - nơi có sự “tham chiến” của bên thứ ba - dư luận. Từng có không ít sao Việt chọn mạng xã hội làm nơi phát ngôn như Đàm Vĩnh Hưng, Dương Triệu Vũ, Duy Mạnh, Tuấn Hưng, Quang Lê… và câu chuyện đã đi quá tầm kiểm soát, nhưng những vết xe đổ này có vẻ chưa đủ trở thành bài học cho người khác. 

Không chỉ không gian ứng xử, sự việc vừa qua cũng cho thấy vùng trũng trong văn hoá ứng xử. Đại diện nhãn hàng thời trang trên, khi phản bác Trương Thế Vinh và những ý kiến bênh vực nam diễn viên, đã "phun" ra những từ ngữ lăng mạ người khác như "đồ nhà quê", "thất học", "thứ đó làm gì có tiền"... 

Hai người đại diện nhãn hàng thời trang trên có những phát ngôn không đúng mực, sử dụng  từ ngữ kém duyên càng khiến mâu thuẫn bị đẩy lên cao.

Ngay cả Trương Thế Vinh cũng lộ từ ngữ không đẹp khi cho biết muốn tiếp chuyện với "người có văn hoá 12/12" khi không nhận được câu trả lời thoả đáng từ phía nhãn hàng. Điều này ít nhiều khiến hình ảnh của nam diễn viên bị ảnh hưởng trong trận chiến - mà phần đúng - vốn đã thuộc về anh. 

Cuối cùng, Trương Thế Vinh và đại diện nhãn hàng trên đã có cuộc nói chuyện thẳng thắn để khép lại những mâu thuẫn ngày càng vượt tầm kiểm soát. Lẽ ra, động thái này nên có ngay từ ban đầu để lửa không bùng lên, chứ không phải để chữa lửa như hiện tại. Đòi quyền lợi và phản bác là những động thái không sai, nhưng trước hết phải chọn đúng cách thức và môi trường giải quyết. Mạng xã hội chưa bao giờ là lựa chọn đúng để giải quyết mâu thuẫn.

Lòng tin là "zero" hay sự hung hãn của cộng đồng mạng

Mâu Thuỷ và Diễm My, trong cuộc phân trần đều nói rõ mình không tham gia câu chuyện, vì không liên quan và không hiểu ngọn nguồn. Thế nhưng, 2 gương mặt này vẫn bị "ném đá" không thương tiếc, mặc cho cả hai đưa ra bằng chứng chứng minh sự vô tội của mình. "Án" đã được kết bởi cộng đồng mạng, bởi quan điểm "những lời giải thích trong showbiz chỉ là nói dối", là "gió chiều nào xoay chiều ấy".

Thậm chí, ngay cả khi chính Trương Thế Vinh bày tỏ sự tin tưởng dành cho Diễm My, cộng đồng mạng vẫn tiếp tục "ném đá" cô cùng phán quyết: Cư xử như người đàn ông lịch thiệp là việc của anh, còn "trừ gian" là việc của chúng tôi!

Chia sẻ được cộng đồng mạng cho là của Mâu Thuỷ (khoanh đỏ) khiến cô bị "ném đá". Tuy nhiên Mâu Thuỷ cho biết đây là ảnh photoshop.

Diễm My 9X bị lôi vào vụ ồn ào này bởi chia sẻ trên mạng xã hội vào tối 25/7 (ảnh phải).

Suy đoán vô tội là một trong những nguyên tắc cơ bản được ứng dụng rộng rãi trong nền khoa học pháp lý hiện đại, nhưng dường như không thể áp dụng với cộng đồng mạng. Thật-giả trong câu chuyện của Diễm My và Mâu Thuỷ vẫn là ẩn số chỉ người trong cuộc biết rõ. Nhưng sự việc này một lần nữa khiến cái nhìn từ bên ngoài vào showbiz vốn đã hỗn độn trở nên hỗn độn hơn. 

Trung Sơn