Thầy cô chưa cảm hóa được học sinh chưa phải là giáo viên giỏi

Câu chuyện cô giáo ở Vĩnh Phúc cầm kéo cắt phăng mái tóc của một em nữ sinh đã làm xôn xao dư luận những ngày qua. Thạc sĩ Mai Mỹ Hạnh - Phó trưởng khoa Tâm lý, Trường ĐH Sư phạm TPHCM đã có buổi trao đổi với phóng viên Báo Phụ Nữ TPHCM. 

Thạc sĩ Mai Mỹ Hạnh - Phó trưởng khoa Tâm lý, Trường ĐH Sư phạm TPHCM

Phóng viên: Trước sự việc về ứng xử của giáo viên, học sinh hiện nay, theo bà vì sao ngày càng có nhiều xung đột trong trường học xuất hiện?

Thạc sĩ Mai Mỹ Hạnh: Trong rất nhiều trường hợp xung đột thầy trò, cách tiếp cận ban đầu của thầy cô trước các tình huống với học sinh là không phù hợp. Không phải thầy cô không yêu thương học sinh mà là yêu thương chưa đúng cách. Vì thế càng ngày dẫn đến sự chống đối của học sinh.

Muốn cảm hoá một học sinh không phải dễ, nhất là học sinh trong độ tuổi vị thành niên đang muốn khẳng định, chứng tỏ bản thân mình là người lớn. Nhiều em đi học thích được nhuộm tóc, sơn móng tay, bôi son đỏ… Điều này được các em xem như một phương thức thể hiện cá tính, thể hiện bản thân.

Trong bối cảnh hiện nay, để có thể trở thành một giáo viên giỏi, cảm hoá được học sinh thì trước hết thầy cô phải hiểu được đặc điểm tâm lý của học sinh để đặt mình vào vị trí các em, từ đó tiếp cận tình huống một cách phù hợp. Tức là giáo viên không áp đặt, không nêu quan điểm rằng: em làm như vậy là vi phạm nội quy, làm như vậy là sai. Và đặc biệt là sẽ không có những hành động đánh vào lòng tự trọng của vị thành niên như bêu rếu các em trước lớp hoặc là cảnh cáo nhiều lần. Như vậy, các em sẽ cảm thấy không được tôn trọng, càng củng cố thêm suy nghĩ tiêu cực và những hành động tiêu cực của vị thành niên.

Hiện nay, ngoài nghiệp vụ, năng lực sư phạm, mỗi giáo viên phải không ngừng học hỏi, có những kỹ năng về quản lý lớp học tích cực; kỹ năng ứng xử, thuyết phục học trò; kỹ năng nắm bắt tâm lý học sinh… Đây là những kỹ năng mềm giúp thầy cô xử lý những khủng hoảng liên quan đến học trò.

Cuối cùng, để giáo dục một học sinh thì không chỉ có vai trò của nhà trường mà hơn hết cần đến vai trò của gia đình. Hiện nay lại đang xuất hiện quan điểm rằng “con hư tại nhà trường, tại thầy cô”, rất nhiều phụ huynh có tâm lý giao con cho nhà trường, quên đi vai trò của mình trong việc phối hợp với nhà trường giáo dục, uốn nắn con. Chính vì vậy, khi có sự việc xảy ra thường mang tâm lý “đổ vấy” cho nhà trường.

Nội quy trường học cần phải hướng đến triết lý "lấy học sinh làm trung tâm"

*Bà đánh giá thế nào về quy tắc, nội quy trường học hiện nay, đã thực sự phù hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh chưa?

- Giáo dục Việt Nam đang đi theo triết lý “lấy học sinh làm trung tâm”, mỗi giáo viên, nhà trường nên đặt mình vào vị trí của học sinh trong bối cảnh hiện nay để nghĩ cho những nhu cầu và nguyện vọng của các em, tham khảo ý kiến các em để có sự điều chỉnh nội quy trường học cho phù hợp.

Cách tiếp cận của trường học hạnh phúc, kỷ luật tích cực là nội quy xuất phát từ chính học sinh. Thế nhưng, thực tế là cách nhà trường xây dựng nội quy hiện nay đa phần sẽ là: thầy cô cho rằng, nhà trường cho rằng…, mang tính áp đặt và gần như vẫn “lấy giáo viên làm trung tâm”.

Hãy trao cho học sinh cơ hội rằng để xây dựng trường học thân thiện, tích cực, trường học hạnh phúc thì các em thấy cần phải thực hiện những nội quy gì, thầy cô cần thực hiện những nội quy gì… Và trường học hiện đang thiếu vắng những hoạt động này nhưng đây là tinh thần mà thầy cô đã được tập huấn, đã được trang bị nhưng chưa thực sự mạnh dạn áp dụng.

*Có nghĩa là đã đến lúc nội quy trường học cần phải thay đổi?

- Chính xác. Đây là điều mà những người làm giáo dục, mỗi nhà trường cần phải suy nghĩ trong bối cảnh hiện nay. Có những giá trị truyền thống vẫn phù hợp và cần lưu giữ, như truyền thống tôn sư trọng đạo, tiên học lễ hậu học văn… Nhưng có những giá trị như tôn trọng sự khác biệt, phát huy cá tính của người học, đặc biệt là sự sáng tạo cho người học cần phải hướng tới.

Làm sao chúng ta có thể phát triển sự sáng tạo cho người học mà chúng ta đóng khung hình thức người học từ trong tư duy, từ trong hình thức bên ngoài. Giáo dục học sinh toàn cầu hướng đến sự tự do, sáng tạo, phải hài hoà với những giá trị truyền thống. Nội quy nhà trường hiện nay nên có sự “cơi nới” để phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh. 

Ở nhiều trường quốc tế học sinh có thể nhuộm tóc, sơn móng tay nhưng các em vẫn rất ngoan, gặp khách đến vẫn cúi đầu chào, vẫn dạ thưa, cảm ơn… Đôi khi hình thức bề ngoài không thể phản ánh được bản chất bên trong. Ở lứa tuổi vị thành niên, nhiều em mặc cảm tự ti về ngoại hình. Song, chỉ cần một lớp son hồng nhẹ trên môi sẽ khiến các em tự tin hơn rất nhiều, hoặc chỉ cần mái tóc được uốn xoăn nhẹ cũng có thể khiến các em cảm thấy mình rất xinh xắn. Và từ đó làm các em tự nhiên phát biểu, hoà đồng với bạn bè. Mỗi nhà trường, người lớn nên suy nghĩ đến điều đó.

Để thay đổi nội quy nhà trường cần xuất phát từ sự thay đổi tư duy mỗi nhà quản lý giáo dục

*Không phải thầy cô không yêu thương, tôn trọng học sinh nhưng rõ ràng thực tế vẫn đang dập khuôn, cứng nhắc trong nội quy. Theo bà, để thay đổi được cần xuất phát từ đâu?

- Người làm quản lý ở mỗi cơ sở giáo dục phải thay đổi tư duy, từ tư duy truyền thống sang tư duy 4.0, tư duy chuyển đổi số. Chỉ khi thay đổi tư duy theo hướng giáo dục tích cực, kỷ luật tích cực… thì mới thực sự có những trường học hạnh phúc.

Có những trường đã có ngày thứ 6 hạnh phúc, thứ 3 vui vẻ, học sinh được thoải mái mặc trang phục mình yêu thích đi học, miễn là kín đáo. Hoặc các em có thể thay ba lô bằng bất cứ vật dụng nào miễn là đựng được sách bút, lịch sự… Sự thay đổi điều chỉnh về nội quy cần tham khảo ý kiến học sinh để xây dựng ý tưởng, phù hợp với bối cảnh xã hội, đặc thù học sinh nhà trường và xuất phát từ nguyện vọng người học. 

Xin cảm ơn bà!

Quốc Trung (thực hiện)