Tháo 'vòng kim cô' hộ khẩu là giảm khổ cho dân

Ngày 30/10, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã ký ban hành Nghị quyết 112/NQ-CP về đơn giản hóa thủ tục hành chính, trong đó  thông qua phương án của Bộ Công an về việc bỏ các thủ tục về sổ hộ khẩu, giấy chứng minh nhân dân trong quản lý dân cư để thống nhất việc quản lý bằng mã số định danh cá nhân.

Phóng viên Báo Phụ Nữ TP.HCM đã trao đổi với luật sư Trần Minh Hùng - Đoàn luật sư TP.HCM, Trưởng Văn phòng luật sư Gia Đình - xoay quanh vấn đề hộ khẩu và việc đơn giản hóa một số thủ tục theo Nghị quyết 112/NQ-CP.

Bỏ hộ khẩu, người dân nhập cư ở các đô thị lớn sẽ bớt khổ

- Quy định về hộ khẩu ở nước ta có từ khi nào? Ông đánh giá thế nào về các thủ tục liên quan đến sổ hộ khẩu?

- Luật sư Trần Minh Hùng: Vào năm 1957, Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ban hành Thông tư 495-TTg quy định một số biện pháp hạn chế cư dân các vùng nông thôn di chuyển ra các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng. Bảy năm sau, vào năm 1964, khi Nghị định 104-CP được Chính phủ ban hành, hệ thống hộ khẩu chính thức được áp dụng tại miền Bắc Việt Nam. Sau tháng 4/1975, chế định hộ khẩu được áp dụng cho cả nước. 

Thời bao cấp, với một hộ khẩu, các gia đình tham gia vào rất nhiều vấn đề quan trọng của cuộc sống do nền kinh tế tập trung bao cấp chi phối, chẳng hạn được cấp tem phiếu để mua hàng hóa, được cấp phát lương thực, xét cấp nhà đất… Sau này, khi chúng ta phát triển theo nền kinh tế thị trường thì sự lệ thuộc vào hộ khẩu đến quyền của công dân trở nên ít đi.

Thế nhưng, tư duy phụ thuộc vào hộ khẩu trong nhiều quy định về quản lý đã gây nên những cản trở tiêu cực khiến người dân gặp rất nhiều khó khăn, tốn kém thời gian, chi phí. Hộ khẩu đã tạo nên sự bất bình đẳng giữa những người dân, là thủ tục lạc hậu kéo dài mấy chục năm nay, làm trì trệ công cuộc cải cách hành chính của nước ta.

Hộ khẩu ảnh hưởng lớn không những về hộ tịch, việc cư trú, sinh sống mà còn ảnh hưởng đến kinh tế, văn hóa, xã hội, gây ra biết bao phiền phức cho người dân. 

- Không có hộ khẩu, cơ quan chức năng sẽ quản lý dân cư bằng cách nào?

- Luật sư Trần Minh Hùng: Khi bãi bỏ hình thức quản lý dân cư bằng sổ hộ khẩu, cơ quan có thẩm quyền sẽ quản lý thông qua mã số định danh cá nhân bằng hình thức cập nhật thông tin trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, được quy định tại Luật Cư trú và Luật sửa đổi, bổ sung Luật Cư trú; Nghị định số 31/2014/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Cư trú, Luật Căn cước công dân…

Mỗi người có một mã số định danh cá nhân suốt đời, dù đi đâu cũng chỉ cần đăng ký, xác nhận là cơ quan quản lý có thể nắm bắt chính xác được người đó di chuyển từ đâu đến, đang ở đâu.

- Có nhiều ý kiến cho rằng nếu bỏ hộ khẩu, cơ quan chức năng sẽ khó quản lý cư trú, quản lý dân cư. Ông có nhận định gì về vấn đề này?

- Luật sư Trần Minh Hùng:  Hình thức quản lý thông qua mã số định danh cá nhân văn minh hơn, tiến bộ hơn cái cũ. Bỏ sổ hộ khẩu không gây khó khăn gì cả.

- Có ý kiến lo ngại cho rằng, nếu không quản lý bằng hộ khẩu, dân cư sẽ ồ ạt đổ về các thành thị?

- Luật sư Trần Minh Hùng: Với các quy định mới về Luật Hộ tịch, quy định về thẻ căn cước công dân, chúng ta hoàn toàn xóa bỏ hộ khẩu mà vẫn có thể quản lý tốt dân cư. Ở châu Âu, chỉ với một hộ chiếu, người ta dùng nó chung cho việc lưu chuyển, cư trú ở các quốc gia khác nhau trong khối châu Âu nên qua dữ liệu vẫn biết một công dân thường trú, sinh sống và quan hệ với gia đình như thế nào cụ thể ở đâu, không có chuyện dân cư ồ ạt lên thành phố.

Hộ khẩu không liên quan gì đến vấn đề di dân; nó chỉ làm cho người dân tốn kém tiền bạc, thời gian, hành hạ họ về nhiều mặt kinh tế, xã hội, giáo dục, đi lại… mà thôi.

- Theo luật sư, việc bỏ sổ hộ khẩu sẽ mang lại lợi ích gì?

- Luật sư Trần Minh Hùng: Việc bỏ hộ khẩu đem lại rất nhiều lợi ích cho cả công dân và cơ quan nhà nước như: tiết kiệm được thời gian đi lại, chờ đợi của người dân; tiết kiệm công sức, nhân lực cho cơ quan nhà nước; người dân được đối xử bình đẳng về đi lại, sinh sống, học tập, y tế, việc làm. 

Sơn Vinh