Thành tựu hơn 200 năm tiêu tan trong chớp mắt

Niềm tin đặt không đúng chỗ

Đây là trường hợp đầu tiên nhiễm uốn ván trong 30 năm qua ở bang Oregon (Mỹ), chỉ vì gia đình bé trai từ chối tiêm ngừa uốn ván cho em. Các y bác sĩ phải mất 2 tháng nỗ lực cùng với số tiền chạy chữa lên hơn 800.000 USD, sức khỏe bệnh nhi mới có những chuyển biến mong đợi.

Niềm tin vô lý của nhiều người - vắc-xin là “thuốc độc”, đã góp phần khiến dịch bệnh lan tràn

Ngày 10/3, Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) đã công bố trường hợp này, như một hồi chuông cảnh tỉnh, đặc biệt là những cá nhân đang khư khư giữ quan điểm bài trừ vắc-xin, cho mình là người đứng ngoài cuộc trách nhiệm y tế cộng đồng.

Thông tin cá nhân của bệnh nhi được giữ kín, nhưng diễn biến trường hợp bệnh được CDC công bố tường tận với hy vọng có thể thay đổi suy nghĩ và khiến những phụ huynh đang nói không với vắc-xin tỉnh ngộ. Hai năm trước, trong lúc đang chơi ở sân nhà, nạn nhân vô tình bị thương ở đầu. Gia đình đã sát trùng cho em cẩn thận và đưa đến bác sĩ khám; nhưng sau đó 6 ngày, em bé này bắt đầu quấy khóc, cơ thể căng cứng và có những cơn co giật mạnh. Khi gia đình đưa em đi cấp cứu ở Bệnh viện Đại học Y khoa Oregon mới phát hiện em chưa từng được chủng ngừa uốn ván. Cha mẹ em khăng khăng cho rằng, vắc-xin là… “thuốc độc”, như cách nhiều nhóm người rêu rao trên mạng.

Bác sĩ Carl Eriksson, một trong những bác sĩ trực tiếp điều trị cho cậu bé, cho biết tình hình của em vô cùng nguy kịch và đội ngũ y bác sĩ phải rất vất vả, bởi bấy lâu nay, họ chưa từng tiếp nhận một bệnh nhân uốn ván như thế. Uốn ván từng được xem là chứng bệnh thuộc về quá khứ ở bang Oregon, nhưng giờ đã xuất hiện trở lại. Thế nhưng, gia đình em vẫn giữ niềm tin phi lý rằng, con họ mắc bệnh không phải vì không tiêm ngừa mà cho rằng, con họ thoát chết là nhờ được chữa trị.

Ở Mỹ, trẻ em từ 2 tháng đến 6 tuổi sẽ có 5 lần chủng ngừa uốn ván, với chi phí cho mỗi liều khoảng 30 USD. Trên thế giới, mỗi năm có khoảng 100.000 người chết vì uốn ván. Thông tin về nguồn tài chính chữa trị cho bé trai trên không được tiết lộ, vì lý do bảo mật, nhưng dù là tiền của gia đình hay bảo hiểm thì đây cũng là sự lãng phí không đáng có - cái giá của niềm tin đặt không đúng chỗ.

Bước thụt lùi đau lòng

Khoảng 200.000 năm trước, “người hiện đại” xuất hiện ở châu Phi. Nhưng mãi đến năm 1796, bác sĩ Edward Jenner mới tìm ra vắc-xin phòng bệnh đậu mùa trong bối cảnh người dân Anh khổ sở vì dịch. Edward Jenner được ví như “ông tổ của vắc-xin”, là người đầu tiên dùng vắc-xin ngừa bệnh cho con người, khi người ta chưa biết bản chất của tác nhân gây bệnh. Nhà hóa học và vi sinh học Louis Pasteur đã nối tiếp với những công trình nghiên cứu về vi sinh học và miễn dịch học, mở đường cho những kiến thức hiện đại về vắc-xin.

Một bề dày nghiên cứu, kiểm chứng khoa học bài bản như thế lại bị “đánh sập” bằng những chứng cứ giả tạo. Một trong những nguồn tin độc hại phát tán ra cộng đồng là cựu bác sĩ người Anh Andrew Wakefield. Người này tuyên bố rằng, vắc-xin sởi, quai bị và rubella có liên quan đến chứng tự kỷ ở trẻ. Tuyên bố này, dù không có bất cứ chứng cứ khoa học nào, đã chiếm trọn niềm tin của những ông bố, bà mẹ hoang mang, lo lắng vì bệnh tật của con. Các nhà khoa học đã phải mất 10 năm nghiên cứu, chứng minh tuyên bố của Andrew Wakefield về vắc-xin là sai.

Cuối năm 2018, giáo sư Amanda Cohn tại CDC chia sẻ với báo chí: “Nước Mỹ đã mất đi “miễn dịch cộng đồng” trên 18 bang. Chúng ta đang quay trở lại thời nguyên thủy”. Để hiểu câu nói của giáo sư Amanda Cohn, cần lần lại khái niệm Tổ chức Y tế thế giới (WHO) từng công bố - “immunization coverage” - tỷ lệ tiêm chủng bao phủ. Hiểu một cách đơn giản: khi con bạn sống trong một môi trường có trên 85% dân số được chủng ngừa đầy đủ một loại bệnh nào đó, con bạn xem như được “bảo vệ” khỏi mầm bệnh đó.

Cũng trong năm 2018, WHO công bố danh sách 10 thách thức lớn nhất đe dọa sức khỏe nhân loại. Trong đó, từ chối chủng ngừa vắc-xin là một trong những thách thức ngày càng lan rộng. Do dự và hoài nghi trước chứng cứ khoa học, nhưng lại dễ dàng tin vào nội dung kém chất lượng từ những cá nhân không có bất cứ hoạt động nghiên cứu khoa học nào đã dẫn đến những hậu quả không thể tưởng tượng.

Phải mất hơn 200 năm, với những thành tựu của khoa học, nhiều mầm bệnh nguy hiểm mới bị đẩy lùi. Nhưng giờ đây, nỗ lực giữ lấy sinh mạng loài người đang bị đe dọa bởi hàng loạt triết lý vu vơ, vô tình đưa mầm bệnh đến ngay trước cửa nhà mỗi người. 

Thiên Như