Thành Hội - Ái Như: Luôn hết mình để có những tác phẩm tử tế nhất

Dù vẫn phải bù lỗ nhưng HTT vẫn kiên định với sự chọn lựa của mình: dàn dựng những vở tâm lý xã hội tử tế, nghiêm túc khiến người xem phải trăn trở, ưu tư, tự vấn. Ðược khán giả và giới chuyên môn đánh giá là SK đáng xem nhất của TP.HCM hiện nay, nhưng con đường phía trước của HTT vẫn đầy chông gai. Nghệ sĩ ưu tú (NSƯT) Thành Hội và NS Ái Như đã có cuộc trò chuyện với báo Phụ Nữ về những vui buồn, trăn trở cùng thương hiệu HTT.

- Bảy năm cho thương hiệu HTT, giờ đây, với anh chị, điều gì đáng để nói nhất?

- NSƯT Thành Hội: Cái được lớn nhất là được làm mọi thứ theo ý mình. Tất nhiên, mọi thứ luôn có hai mặt, cả thuận lợi lẫn khó khăn. Khó khăn thì ở đâu cũng có, nó như lẽ đương nhiên khi chấp nhận làm “bầu”. Do vậy, tôi chỉ nghĩ đến những thuận lợi.

Chính những thuận lợi đã giúp tôi có đủ bền bỉ để đi đến cùng với đam mê của mình. Khi đã làm chủ, mình phải cẩn trọng hơn, phải tự khắt khe hơn và dám tự phản bác với ước muốn của mình. Những điều đó làm cho mình lớn hơn.

- NS Ái Như: Bảy năm như một đoạn đường dài để kiểm định, xác nhận lại điều mình yêu thích và chọn lựa trong con đường nghệ thuật. Liệu tất cả có được đón nhận hay không? Bảy năm qua, khi khán giả đến với từng tác phẩm, tôi nhận được những rung cảm thật sâu xa ở họ. Đôi khi cảm nhận của khán giả còn đi xa hơn điều mình muốn chuyển tải và theo một hướng tích cực. Điều đó làm tôi hạnh phúc vì thấy được đồng cảm, được chia sẻ và được đồng hành.

Đêm Thiên Nga - một trong những vở diễn ra đời từ trái tim đam mê của "ông bà bầu" Thành Hội - Ái Như

-  Nhiều người vẫn nghĩ muốn làm nghệ thuật tốt phải tách bạch khỏi chuyện tiền nong. Nhưng “ông bà bầu” Thành Hội - Ái Như thì vẫn “kiêm nhiệm” đủ vai trò và phải xử lý cả chuyện lớn nhỏ về tài chính, nhân sự, tổ chức…?

- NSƯT Thành Hội: Lỗi do mình tự chọn làm “bầu”. “Bầu” ngày xưa chỉ lo làm “bầu”, còn chúng tôi vừa làm “bầu” lại vừa làm nghề. Chẳng hạn, bà “bầu” Thơ cậy vào soạn giả, thầy tuồng giỏi. Còn bây giờ, tôi không có lực lượng soạn giả, đạo diễn (ĐD) đó. Chúng tôi từng đỏ mắt tìm người viết tuồng; chúng tôi cũng không biết cậy vào ai để giao mảng nghệ thuật.

Ngày xưa, “bầu” đã ký hợp đồng với NS nào thì NS đó phải toàn tâm, toàn ý cho SK của “bầu” đó, “bầu” được toàn quyền xếp lịch diễn theo ý mình và NS phải làm đúng lịch diễn đó. Còn bây giờ, để sắp lịch diễn, “bầu” phải hỏi từng diễn viên (DV) ngày đó có trống lịch không. Nội chuyện xếp lịch diễn sao cho khớp lịch của các DV trong vở, có lúc tôi tưởng mình đang quay mòng mòng trong cái máy xay sinh tố.

- NS Ái Như: Cả một ê kíp vận hành, từ ĐD, DV đến âm thanh, hậu đài của thời nay đều rất khác. Ngày xưa, đã đi là đi đúng một đường, không ngó ngang, ngó dọc. Còn bây giờ, mọi thứ không còn giống vậy. Nhưng nói đi cũng phải nói lại, ngày xưa NS chỉ cần làm cho một đoàn cũng có thể sống thoải mái, có thể sắm xe hơi, nhà lầu; họ chẳng cần lo lắng chuyện gì khác ngoài việc toàn tâm toàn ý cho đoàn.

Trước đây, người NS được vinh danh, được chào đón nồng nhiệt ngay trên SK họ đang đứng. Còn bây giờ, có những DV phải mượn tên tuổi từ một lĩnh vực nghệ thuật nào đó để quay về và chập chững từng bước trên SK. Thật ngậm ngùi khi hiện nay, SK lại là nơi đón nhận những gì còn sót lại; đôi khi SK như nơi để người trở lại lúc tàn canh, khi đã mệt nhoài. Nhưng không thể khác được, bởi SK không thể cưu mang họ. Không cưu mang được thì không thể mong những gì lớn lao hơn.

Mua bảo hiểm tình - vở diễn đọat giải Đạo diễn Xuất sắc nhất - Giải Cù Nèo Vàng 2010

- Dù khán phòng đầy khán giả hay chỉ vài chục người thì HTT vẫn cứ sáng đèn và cát-sê của DV vẫn không thay đổi. Và  nếu chỉ nhìn vào chất lượng các vở diễn, nhiều người vẫn nghĩ dường như “ông bà bầu” này chỉ biết làm nghệ thuật?

- NS Ái Như: Nói ra thì nhiều người sẽ cảm thấy rất vô lý: “Ủa lỗ thì làm để làm chi?”, nhưng đó là thực tế ở HTT. Bảy năm nay, chúng tôi phải “tăng vốn” khá nhiều lần. Lấy những ngày đông khán giả bù cho ngày vắng về cả con số lẫn tinh thần. Bởi nếu tính theo mỗi đêm, hoặc ngồi ở phòng vé hay khán phòng đếm khán giả thì… sẽ không dám làm nữa.

- NSƯT Thành Hội: Chúng tôi là NS chứ không phải doanh nhân. Mà “cục tự ái” của NS thì… lớn lắm. Đã làm thì phải làm tới nơi. Nếu tính toán doanh thu, chúng tôi đã không thể làm , và một số vở khác nữa.

- HTT có tìm cách nào khác không, bởi không thể cứ tăng vốn mãi?

- NSƯT Thành Hội: Tôi cũng không biết sẽ tính cách nào. Có ai có thể giúp chúng tôi “tính” cách khác? Còn hiện tại, chúng tôi chỉ biết làm hết sức, chừng nào túi của tôi hết tiền thì tôi… nghỉ. 

Mộng Hoài (vở Ngôi nhà thiếu đàn bà)- vai diễn mang về cho NS Ái Như Giải Nghệ sĩ Xuất Sắc - Giải thưởng Cù Nèo vàng 2010

- NS Ái Như: Khi có một người bạn góp vốn, HTT cũng hỏi người đó rằng họ sẽ cùng chịu lỗ được với chúng tôi bao lâu. Cũng hy vọng hai năm, ba năm trong khả năng mình có thể “gồng”. Nhưng, giờ bảy năm rồi cũng vẫn vậy. Ba mươi tám vở trong vòng bảy năm. Những lúc tính toán kế hoạch làm vở mới, áp lực đầu tiên của HTT không phải là tài chính mà là “nguyên vật liệu” để chế biến “món ăn tinh thần” cho khán giả.

Cho đến khi “dọn món”, lượng khán giả đến nhiều hay ít mới dội ngược về áp lực tài chính. Khán giả của HTT, của dòng kịch tâm lý xã hội ít hơn và khó tính hơn rất nhiều. Nhưng chúng tôi phải chấp nhận vì đó là sự lựa chọn của HTT.

- Từng có lời góp ý rằng HTT nên đổi mới để mở rộng đối tượng khán giả…

- NSƯT Thành Hội: Tôi chỉ là một NS chứ không phải là một nhà chiến lược. Tôi cũng có rất nhiều ước muốn, tôi muốn mình diễn giỏi như Charlie Chaplin nhưng tôi không làm được; tôi cũng muốn HTT là SK hay nhất nước, nhưng tôi cũng làm không được. Tôi chỉ biết làm nghề bằng tất cả khả năng của mình, luôn hết mình để có được những tác phẩm tử tế nhất.

Từ đây cho đến khi không còn sức khỏe để làm nghề, tôi cũng chỉ muốn có những tác phẩm hay nhất, tốt nhất cho SK của mình. Tôi cũng khao khát đổi mới, nhưng đổi mới không phải là điều dễ dàng và thực lòng tôi cũng không biết mình phải đổi mới như thế nào.

Tái sinh mang màu sắc lạ và cách kể khá thú vị của ĐD Ái Như

- NS Ái Như: Đây là câu hỏi chạm vào “nỗi sợ” lớn nhất của HTT, bởi đây cũng chính là áp lực lớn nhất của chúng tôi. Tôi rất sợ câu hỏi “Chừng nào có vở mới?” hay “Làm gì đó cho mới hơn, khác hơn?”…  HTT luôn cố gắng tìm một cách để mới cả về hình thức lẫn nội dung ở mỗi tác phẩm. Nhưng cho dù có làm mới thì các tác phẩm nghệ thuật vẫn phải tuân theo những quy tắc bất di bất dịch, trong đó, mỗi cá nhân có một “diện mạo” riêng, có sự sáng tạo của cái tôi độc lập.

Chính cái tôi độc lập đó sẽ tạo thành sự đa sắc của nghệ thuật. Nếu cứ chạy theo người khác thì e rằng không còn sự khác biệt. Tôi cho rằng cái mới hiện nay là được quay về với cái cũ, với giá trị nguyên bản của nó. Nhưng có lẽ điều đó quá xa xôi.

- Một trong những điều đặc biệt ở HTT là “trao quyền” cho DV “lạ”. Khi số đông khán giả có thói quen nhìn tên DV chính để mua vé thì không ít vai diễn quan trọng ở HTT được giao cho những tên tuổi mới, như trường hợp của Quang Thảo, Đoàn Thanh Tài… hay mới nhất là Lê Thúy ở Mơ trăng bóng nước?

- NS Ái Như: HTT luôn muốn có một lớp kế thừa, và để làm được điều đó, mình phải chấp nhận những gương mặt mới. Với tôi, điều quan trọng nhất là nhìn thấy lửa đam mê và mong muốn được đến SK của các bạn trẻ. Kinh nghiệm trên sàn diễn là một quá trình đúc kết của mỗi DV qua từng vai diễn, cùng với sự hỗ trợ của ĐD và cả tập thể tham gia vở diễn. Nếu DV không có lửa thì không bao giờ có được hình tượng nhân vật mà ĐD muốn. HTT sẽ “chắp cánh” cho DV trẻ bằng tất cả nỗ lực của mình, miễn DV đừng nản lòng và đừng bỏ cuộc.

Lê Thúy (trái) cô đào mới của HTT ở vở Mơ trăng bóng nước

- NSƯT Thành Hội: Tôi phải cảm ơn các DV ở HTT vì các bạn không có sự kỳ thị người cũ, người mới. Những người mới bước vào SK sẽ nhanh chóng cảm thấy họ như được về nhà, luôn nhận được sự hỗ trợ hết lòng từ người cũ. Đây cũng là động lực rất lớn để những DV mới cố gắng làm thật tốt vai diễn của mình.

 - Việc đa phần DV trẻ từng là học trò của thầy Thành Hội, cô Ái Như có là một lợi thế?

- NSƯT Thành Hội: Tôi nghĩ có lẽ do mình may mắn nhiều hơn. Bởi ngay cả những đứa con trong gia đình, dù được cha mẹ dạy cùng một kiểu cũng không chắc sẽ tiếp thu cách dạy dỗ đó giống nhau.

- NS Ái Như: Một phần cũng do may mắn. Nhưng một phần có lẽ cũng do thói quen từ khi còn học ở trường. Lúc đi học, dù điểm cao, điểm thấp thì mọi người đều phải có trách nhiệm đồng đều. Mỗi học sinh phải biết làm đạo cụ, âm thanh, ánh sáng… để hỗ trợ cho nhau.

Các em đã ra trường sẵn sàng quay trở về để giúp các em khóa sau làm bài thi tốt nghiệp. Tất cả thành nếp, cộng thêm sự may mắn, cho chúng tôi một tập thể DV đoàn kết và đồng lòng với một tình yêu dành cho SK.

- Sau cột mốc bảy năm, đường đi sắp tới của HTT sẽ như thế nào?

- NS Ái Như: Lối đi đó vẫn chưa định được. HTT tính kế hoạch cho từng năm và cố gắng theo đúng kế hoạch. Với tôi, theo từng năm đã là kế hoạch dài. Từ nay đến tết Mậu Tuất 2018 sẽ thêm bốn vở mới. 

Đèn không hắt bóng "trình làng" một ê kíp diễn viên trẻ của SK HTT

- Nhiều năm nay, HTT là sự chọn của các trường THPT khi cho học sinh học ngoại khóa môn văn và nhận được phản hồi rất tốt. HTT có xây dựng những vở diễn dành riêng cho đối tượng khán giả này?

- NS Ái Như: Câu hỏi đặt ra là chọn đối tượng khán giả học sinh các trường THPT hay chọn những tác phẩm chạm đến trái tim? Thực tế cho thấy, khán giả của trường học cũng đi theo dòng chảy của công chúng. Tôi không tách bạch đối tượng khán giả là học sinh THPT hay công chúng, mà chọn vấn đề xã hội mình muốn nói đến.

- Với lợi thế từng đứng lớp đào tạo DV, ĐD, HTT có dự tính sẽ mở lớp đào tạo tại SK để tự tạo nguồn thu cho mình?

- NSƯT Thành Hội: HTT đã từng tuyển sinh và mở lớp đào tạo miễn phí nhưng rồi chúng tôi không có đủ thời gian. Có lẽ đến bao giờ không còn làm SK nữa, chúng tôi sẽ nghĩ đến việc mở lò đào tạo.

Hoa Huyền