Tết về nhớ kiệu La Chữ

Kiệu La Chữ củ nhỏ nhưng thơm, giòn khác lạ, ngày xưa được dùng tiến vua.

 Quên sao được mỗi buổi sáng sớm những ngày giáp Tết, mạ cùng tôi đạp xe ra đầu làng mua kiệu về cho vào thau ngâm nước tro một đêm. Mạ bảo làm như thế sẽ cho kiệu ngon hơn, dai hơn.

Qua hôm sau, mới tờ mờ sáng, mạ đã loay hoay đưa kiệu ra rổ, xả vài gáo nước rồi bê rổ kiệu ra ngồi trước thềm nhà lột vỏ. Tôi cũng sà vào lột phụ nhưng chỉ vài củ là chịu thua vì mùi hăng của kiệu xông lên mũi, lên mắt làm tôi chảy nước mắt. Nhưng mạ vẫn ngồi lột vỏ đến hai sàng kiệu mà chẳng hề gì.

Bóc vỏ xong mớ kiệu, mạ đem tất cả ngâm với nước muối một đêm rồi đem ra ngâm nước mắm ngọt sau đó quẩy đôi triêng gióng sang chợ Đông Ba để bán dưa kiệu.

Bây giờ lớn lên, anh em mỗi đứa mỗi nghề. Gặp nhau trong bữa cơm chiều tất niên, bao giờ mạ cũng đều nhắc: “Tụi bây đến được giảng đường, có cái chữ như hôm nay cũng nhờ đôi triêng gióng của tau hàng trăm lần ra vô làng La Chữ để buôn kiệu ngày Tết đó”…

Một trong những quầy hiếm hoi bán dưa kiệu muối ở chợ La Chữ

Ngoài truyền thống hiếu học nổi tiếng, làng La Chữ còn vang danh gần xa với món củ kiệu.

Xưa, kiệu từng là món ăn đặc biệt mỗi dịp Tết ở vùng quê này, từng nổi tiếng vùng đất trồng kiệu để tiến vua mỗi dịp Tết đến xuân về. Nhưng ngày nay, nghề trồng củ kiệu chỉ còn lại hơn 20 hộ tham gia, trên phần đất nằm tiếp giáp với ranh giới xã Hương Văn.

Bà Nguyễn Thị Chọn (65 tuổi, nông dân làng La Chữ) lắc đầu tiếc rẻ: “Nghề trồng kiệu ở đây không rõ đã bao nhiêu năm, nhưng như tui đã là đời thứ 3 trồng kiệu. Xưa tê, nông dân làng La Chữ trồng kiệu là chính. Nhưng hiện chừ, trong số 10 người chuyên trồng kiệu theo kiểu “cha truyền con nối”, chỉ còn vài ba người. Thay vào đó, nông dân chuyển sang trồng các loại rau màu như cải, hành, ngò”.

Bà Chọn là một trong những người hiếm hoi của làng La Chữ còn chuyên canh cây kiệu. Bà có 5 luống đất, mỗi luống dài chừng 20m và chỉ trồng mỗi cây kiệu.

Thu hoạch kiệu trên cánh đồng thôn (làng) La Chữ ngày cuối năm

Bà Nguyễn Thị Hoa 50 tuổi, một nông dân khác của làng La Chữ cho hay, vào những ngày giáp Tết Nguyên đán, kiệu bán rất được giá. Tư thương luôn chờ sẵn trên đồng. Cận Tết, giá kiệu được tư thương mua 15.000 - 20.000 đồng/kg nhưng không có kiệu để bán.

Theo bà Hoa, sở dĩ nông dân như bà chẳng mặn mà với cây kiệu bởi trồng kiệu phải mất 3 đến 4 tháng mới thu hoạch, trong khi trồng các loại rau màu như cải, ngò, hành… thì chỉ mất khoảng một tháng. Ngoài ra, trên một vùng đất dài tầm 40m, nếu trồng các loại rau màu khác, sẽ cho thu hoạch 600.000 - 700.000 đồng; trồng kiệu thời gian dài hơn nhưng cũng chỉ thu nhập ngần ấy, thậm chí ít hơn.

Ngày cận Tết, muốn mua được kiệu La Chữ gốc, phải vào săn tìm ở chợ La Chữ. 

Khi đem vấn đề này hỏi ông chủ nhiệm HTX nông nghiệp La Chữ Lê Đình Thắm, ông lắc đầu buồn bã: “Lãnh đạo huyện, xã cũng từng đến động viên chúng tôi làm sao để khuyến khích bà con giữ nghề. Hiện cả làng còn chưa tới 30 hộ trồng kiệu, diện tích trồng chưa tới 1 ha. Nếu về lâu về dài, người nông dân quê tôi không còn trồng kiệu nữa, nghĩ cũng xót lòng nhưng biết làm răng được. Bây chừ bà con nông dân họ không còn mặn mà với giống cây đặc sản quê hương như ngày trước vì thu nhập không cao, lại tốn thời gian hơn”.

Cũng theo ông Thắm, do đặc tính vùng đất nên cây kiệu La Chữ có hương vị riêng. Củ kiệu nồng, thơm, giòn hơn kiệu các vùng miền khác trong nước. Những ngày giáp Tết, rất khó mua được kiệu La Chữ “đúng hiệu”, bởi lẽ từ ngày 25 Tết, các thương lái đã đến đặt mua hết các sào ruộng chuyên trồng kiệu trong xã đem vào các tỉnh phía Nam đế bán, lấy danh nghĩa là kiệu Huế.

Người trong làng hay dân Huế muốn mua một thẩu (hũ) dưa kiệu La Chữ chính hiệu để ăn trong dịp Tết phải vào tận chợ La Chữ để săn tìm.

Bài & ảnh: Thuận Hóa