Tăng lương tối thiểu đi liền với năng suất lao động

Thời gian qua, chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) tuy đã được đổi mới, hoàn thiện nhưng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu trở thành chính sách an sinh xã hội quan trọng nhất trong hệ thống các chính sách an sinh của Việt Nam. BHXH chưa được đặt trong tổng thể các chính sách an sinh để nghiên cứu một cách hệ thống, đồng bộ với các chính sách có liên quan, như chính sách trợ giúp của Nhà nước đối với người cao tuổi, người gặp khó khăn đột xuất, người nghèo…

Một người dân đang nhận mức lương hưu chỉ khoảng 3,5 triệu đồng/tháng, không đủ để lo viện phí, thuốc men điều trị bệnh - Ảnh: Hoài Nhân

Mặt bằng lương hưu hiện nay còn thấp, đa phần không đáp ứng được mức sống tối thiểu. Lương thấp thì làm sao đóng BHXH cao? Đóng BHXH không cao thì làm sao lương hưu cao? Mà muốn lương hưu cao thì phải đóng BHXH tăng lên, đóng tăng lên thì chi phí của doanh nghiệp tăng và phần đóng góp của người lao động cũng phải tăng. Đây là câu chuyện dài, một “cái vòng luẩn quẩn” cần được tháo gỡ dần dần.

Ở hệ thống cơ quan nhà nước, việc tăng mức đóng BHXH phải gắn với việc thực hiện tốt chính sách cải cách tiền lương, tinh giản biên chế. Còn đối với doanh nghiệp trả lương theo thị trường, tỉ lệ đóng BHXH hiện nay đã khá cao so với mặt bằng thế giới, vấn đề là tiền BHXH đang đóng trên mức nền lương thấp dẫn đến lương hưu thấp. Tuy vậy, mỗi doanh nghiệp xây dựng nhiều khoản phụ cấp lương và các khoản chi bổ sung khác nhau nên khó đưa ra được danh mục “cứng” để yêu cầu áp mức đóng BHXH.

Chỉ có thể căn cứ vào lương tối thiểu vùng. Chúng ta mong tăng lương tối thiểu vùng lên cao hơn nữa nhưng thực tế là năng suất lao động của ta còn thấp. Nếu tăng lương tối thiểu quá cao thì có thể đánh mất lợi thế giá nhân công rẻ, các nhà đầu tư không tiếp tục đầu tư, chuyển xưởng sản xuất sang nơi khác; khi đó, người lao động cũng không có việc làm.

Cho nên, giải pháp căn bản vẫn là từng bước tăng lương tối thiểu vùng đi đôi với tăng năng suất lao động, từ đó mức đóng BHXH mới tăng lên, dần dần cải thiện mức lương hưu. Việc điều chỉnh lương hưu và trợ cấp BHXH phải gắn với tổng thể trong cải cách chính sách tiền lương của Nhà nước, có lộ trình, bước đi phù hợp.

Hiện nay, chúng ta đang xây dựng dự thảo Luật BHXH mới. Đây cũng là một hướng để cải cách lương hưu và trợ cấp xã hội. Dự thảo luật đề cập đến nhiều nội dung mà người lao động và dư luận quan tâm, như: tiến tới hạn chế việc hưởng chế độ BHXH 1 lần khi còn trong độ tuổi lao động; hạ điều kiện số năm tham gia BHXH để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm để mở rộng đối tượng được hưởng lương hưu, nhưng phải bảo đảm mức lương hưu không quá thấp; lựa chọn mức tiền lương đóng BHXH sao cho hợp lý…

Bên cạnh đó, cải cách chính sách BHXH cần liên kết với chính sách kinh tế, việc làm và lao động. Nhà nước cần có chính sách để ngăn việc phân biệt độ tuổi lao động; thay vào đó, phải xem xét năng lực của người lao động. Đặc biệt, phải có cơ chế bảo vệ người lao động lớn tuổi, bởi doanh nghiệp thường chuộng người lao động trẻ. Trước mắt, cần có chính sách ưu tiên cho những doanh nghiệp sử dụng đông người lao động lớn tuổi, như giảm thuế, phí nhằm khuyến khích họ bố trí công việc phù hợp sức khỏe, năng lực của người lao động.

Ở những nước phát triển, nếu lương hưu không đủ sống thì người già sẽ có thêm khoản trợ cấp xã hội để đảm bảo đời sống tối thiểu. Tất nhiên, điều kiện Việt Nam chưa thể sánh bằng các nước ấy nhưng chúng ta cần làm tốt hơn công tác an sinh xã hội cho người lớn tuổi, hưu trí. Chính quyền cũng cần có những giải pháp đẩy mạnh sản xuất để doanh nghiệp phát triển, người lao động có việc làm ổn định, mặt bằng tiền lương tăng lên, đóng BHXH tăng dần lên thì mức lương hưu mới được cải thiện.

Tiến sĩ Phạm Minh Huân - nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội

Phương Thanh (ghi)