''Tân dược" từ đại dương: Khi hải sâm trở thành "mỏ vàng" cho tội phạm có tổ chức

Sau hoàng hôn ở Jaffna, Anthony Vigrado lặn xuống vùng nước của vịnh Palk, mò và quét đáy biển để thu thập những sản vật quý giá. Trong đó, hải sâm - loài sinh vật da gai ngày càng có giá trị - là nguồn thu nhập chính của anh trong 12 năm qua.

Nhưng sau 10 giờ tìm kiếm, số hải sâm mà Anthony thu hoạch được chỉ bằng một phần nhỏ so với trước đây, vì các bờ biển phía bắc Sri Lanka và miền Nam Ấn Độ đã trở thành điểm khai thác chính hiện nay và đang dần cạn kiệt.

“Những ngư dân bất hợp pháp đang đi qua biên giới và thu thập hải sâm ở những nơi chúng tôi thường lặn. Chúng tôi đang mất dần thu nhập của mình”, ngư dân 31 tuổi nói.

Một con hải sâm trong khu bảo tồn biển thuộc lãnh thổ của Liên minh Lakshadweep, nằm trong nhóm các đảo nhỏ ngoài khơi bờ biển tây nam của Ấn Độ - Ảnh: Jafer Hisham

Hải sâm là động vật da gai có thân mềm, hình ống giống như một loại rau cùng tên. Chúng đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái đại dương. Khi hải sâm ăn các mảnh vụn trong trầm tích, chúng giúp tái chế chất dinh dưỡng và bài tiết nitơ, amoniac và canxi cacbonat - những thành phần quan trọng cho các rạn san hô. Việc kiếm ăn của chúng cũng giúp làm chậm quá trình axit hóa đại dương do hoạt động của con người.

Thế nhưng gần đây, thị trường Trung Quốc và các nước Đông Nam Á đang có nhu cầu lớn về hải sâm. Ở những nơi này, chúng được coi là món ăn ngon và được sử dụng như một vị thuốc cổ truyền. Hải sâm thường được ăn ở dạng khô (được gọi là bêche-de-mer hoặc trepang). Một số người, đặc biệt là ở Trung Quốc, coi chúng là một loại thuốc rất tốt cho chuyện chăn gối của cánh đàn ông. Đây là lý do khiến hoạt động buôn bán loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng này trở thành một "nghề" siêu lợi nhuận. Vào những năm 1980, hải sâm có giá dưới 50 bảng/kg (khoảng 70 USD); bây giờ đã tăng lên hơn 200 bảng/kg, những loài hiếm hơn có giá 2.500 bảng/kg (gần 80 triệu đồng).

Trong những năm qua, vịnh Palk và vịnh Mannar đã chứng kiến ​​việc đánh bắt hải sâm quá mức. Nguồn cung cấp những loài hải sâm đắt tiền nhất dưới lòng biển đã giảm hơn 60%.

Giờ đây, hòn đảo nhiệt đới nhỏ bé này là một điểm nóng ngày càng tăng vì tình trạng buôn lậu và săn trộm hải sâm trái phép. 

Giống như Vigrado, hơn 10.000 gia đình ngư dân dọc theo bờ biển phía bắc Sri Lanka đang lo lắng khi nghề cá của mình bị ảnh hưởng. “Nguồn cá đang giảm do đánh bắt quá mức", Chamari Dissanayake, giảng viên cao cấp về động vật học tại Đại học Sri Jayewardenepura của Sri Lanka, cho biết. Điều này cũng làm ảnh hưởng đến tính đa dạng sinh học cũng như sinh kế của những ngư dân ven biển sống phụ thuộc vào hoạt động này.

Vigrado cho biết, một số người đã tự tử vì không có khả năng trả nợ sau khi các thiết bị của họ bị các tàu thuyền bất hợp pháp phá hủy nhằm đánh bắt hải sâm.

“Toàn bộ khoản đầu tư của nhiều người đã bị tiêu tan”, anh nói, "Những chiếc thuyền này không quan tâm đến chúng tôi, khi họ đi vào vùng biển của chúng tôi, ngư dân chúng tôi phải gánh chịu thiệt hại nặng nề".

AM Stanny Lambert, 31 tuổi, đến từ Vankalai ở Mannar, cho biết anh rất buồn và tức giận vì số lượng thuyền hoạt động bất hợp pháp ngày càng nhiều.

“Điều đó là phi đạo đức và khiến chúng tôi phải khốn khổ, bởi vì họ đang cướp đi thu nhập của chúng tôi", anh nói và lưu ý rằng anh và cha mình đã được cấp phép đánh bắt hải sâm trong 11 năm.

Các thợ lặn bắt hải sâm từ vịnh Mannar - Ảnh: Sajan John

Hầu hết các tổ chức tội phạm lợi dụng các quy định khác nhau giữa các quốc gia láng giềng để "lách luật". Trong khi Sri Lanka cấp giấy phép đánh bắt và cho phép xuất khẩu hải sâm, thì Ấn Độ đã có lệnh cấm hoàn toàn đối với mọi hoạt động buôn bán loài động vật này kể từ năm 2001. Do đó, hải sâm sẽ bị đánh bắt ở Ấn Độ và nhập lậu vào Sri Lanka, nơi chúng được xuất khẩu hợp pháp sang Đông Nam Á, hoặc xuất khẩu từ Ấn Độ dưới nhãn mác giả.

Tháng 8 năm ngoái, ba người đàn ông bị bắt quả tang buôn lậu gần 1.000kg hải sâm (Cảnh sát biển Ấn Độ định giá số hải sâm này trị giá 500.000 bảng trên thị trường quốc tế) từ Tamil Nadu ở Ấn Độ đến Sri Lanka qua vịnh Mannar, và một trường hợp tương tự đã xảy ra vào tháng trước.

Teale Phelps Bondaroff, Giám đốc nghiên cứu của OceansAsia, cho biết: “Nếu bạn có một thị trường hợp pháp gần với một thị trường bất hợp pháp, thị trường hợp pháp sẽ trở thành một nguồn khổng lồ cho hoạt động "rửa" cá”, Teale Phelps Bondaroff - gần đây lập bản đồ về các vụ bắt giữ và tịch thu hải sâm ở hai nước cho biết.

Trong nhiều năm, chính quyền Sri Lanka và Ấn Độ đã nỗ lực chống lại tội phạm biển kiểu này. Nhưng bất chấp việc các vụ bắt giữ gia tăng, những vụ việc mới cho thấy hoạt động buôn bán trái phép đang lan rộng đến các khu vực trước đây chưa từng bị ảnh hưởng. Hiện nay, với sự gia tăng giá trị, việc khai thác hải sâm đang trở nên phổ biến hơn. Nhu cầu về hải sâm đã dẫn đến bạo lực chết người ở Mexico, liên quan đến các tổ chức tội phạm Yakuza ở Nhật Bản, và tình trạng buôn lậu giữa đất liền Tanzania và Zanzibar.

Theo OceansAsia, tội phạm hải sâm có tổ chức đang lan ra xa hơn từ vịnh Palk và vịnh Mannar vào các khu vực chưa được khai thác của lãnh thổ liên minh Lakshadweep, một quần đảo ngoài khơi bờ biển phía tây nam của Ấn Độ.

Trong vụ bắt giữ lớn nhất vào tháng 2/2020, nhà chức trách đã tìm thấy 1.716 con hải sâm trị giá gần 420.000 bảng Anh được giấu trong các rạn san hô gần Suheli, một hòn đảo không có người ở.

“Việc nguồn tài nguyên ngày càng cạn kiệt có thể là lý do chính khiến những người này đang tìm kiếm các căn cứ mới", Sajan John, người đứng đầu chính sách và các dự án biển tại Wildlife Trust of India, cho biết.

Theo John, khi nhận thấy mức độ tội phạm nghiêm trọng ngày càng tăng xung quanh hoạt động buôn bán hải sâm, chính quyền địa phương đã tăng cường các biện pháp phản ứng. Vào tháng 2/2020, khu bảo tồn hải sâm đầu tiên trên thế giới được thành lập ở Lakshadweep, các căn cứ chống săn trộm được thiết lập trên khắp các hòn đảo và đội đặc nhiệm bảo vệ hải sâm Lakshadweep được thành lập với sự giúp đỡ của Cục Điều tra Trung ương Ấn Độ.

Hồi tháng trước, lực lượng bảo vệ động vật hoang dã biển ở quần đảo Lakshadweep của Ấn Độ đã bắt giữ nhóm buôn lậu với tang vật là 486 con hải sâm đã chết - Ảnh: Sở Lâm nghiệp Lakshadweep

“Người dân Lakshadweep hiểu được tầm quan trọng của hải sâm vì sinh kế của họ phần lớn phụ thuộc vào nghề cá. Sivakumar Kuppusamy, một nhà khoa học tại Viện Động vật hoang dã Ấn Độ, cho biết: "Khi hải sâm bị đánh bắt, nghề cá cũng bị ảnh hưởng".

Việc giúp những người đánh bắt hải sâm trái phép đánh giá cao tầm quan trọng của loài động vật này cũng là yếu tố quan trọng để bảo vệ họ. “Chúng ta phải thuyết phục họ về vai trò của hải sâm đối với hệ sinh thái. Nếu đánh bắt hải sâm, nghĩa là bạn đang gây nguy hiểm cho biển”, ông nói.

“Họ phải nhận ra rằng sinh kế của mình và tương lai của con cái sẽ bị ảnh hưởng. Chúng tôi cần phá vỡ chuỗi cung ứng bất hợp pháp đó đồng thời thuyết phục ngư dân, nếu không hoạt động buôn bán này sẽ liên tục phát triển", Sivakumar Kuppusamy giải thích.

Trọng Trí (theo The Guardian)