Tách mình khỏi sách giáo khoa, tôi đã tạo nên tiết học thú vị

Sau khi Báo Phụ Nữ TP.HCM đăng bài Đổ tiền tỷ để làm sách giáo khoa lạc hậu và Chúng tôi không cần sách giáo khoa trên số báo ra ngày 27 và 29/3, chúng tôi đã nhận được nhiều ý kiến của giáo viên, chuyên gia giáo dục… đóng góp về vấn đề dạy học không sách giáo khoa. Xin giới thiệu kinh nghiệm “tách mình khỏi sách giáo khoa” của một giáo viên tiểu học. 

Năm đầu tiên vào dạy ở trường quốc tế, tôi vẫn phải vật lộn để bám sát chương trình sách giáo khoa (SGK) Tiếng Việt lớp Một, cố để truyền tải đầy đủ các nội dung kiến thức như những năm trước đó đã từng làm. Dù cố gắng dẫn dụ học sinh (HS) bằng nhiều trò chơi hay các hoạt động khác nhau, tôi vẫn thấy rõ sự tẻ nhạt, đơn điệu từ việc lặp đi lặp lại một tiến trình; chưa kể có những bất cập về ngôn ngữ, ngữ liệu mang tính chất vùng miền. Tôi cảm giác mình đang đào tạo những con vẹt theo khuôn mẫu có sẵn. 

Học sinh Việt Nam hiện nay đang phải học với quá nhiều sách với nội dung vô cùng nặng nề

Vừa là giáo viên dạy tiếng Việt, tôi đồng thời là trợ giảng lớp tiếng Anh, cùng với giáo viên người Canada. Nhờ vậy, tôi mới nhìn thấy có quá nhiều điểm khác biệt giữa nền giáo dục Việt Nam và Canada. Một trong những khác biệt cơ bản là khi học lớp tiếng Anh, HS không có quyển SGK nào. Cũng như vậy, những giáo viên dạy theo chương trình Canada không có bất kỳ tài liệu hay văn bản nào mang nghĩa là SGK. Cùng một chủ đề được đặt ra, mỗi giáo viên có cách truyền đạt khác nhau bằng cách sử dụng những nguồn ngữ liệu khác nhau nhưng vẫn thực hiện những yêu cầu đặt ra của bài học, giúp HS tiếp cận được kiến thức chung.

Hệ thống mục tiêu bài học và các yêu cầu cơ bản mà học sinh cần đạt được quy định thống nhất và chặt chẽ trước đó từ khung chương trình. Những giáo viên ở đây cũng thường họp với nhau để trao đổi kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau. Tôi cảm giác như họ có cùng đích đến nhưng mỗi người được tự do lựa chọn phương tiện để về đích.

Ví dụ: mục tiêu phải đạt được cho môn toán khối lớp Một là các em phải tính toán thành thạo các số hạng trong phạm vi 100. Tuy nhiên, tùy theo khả năng của HS, giáo viên vẫn có thể dạy các em tính toán vượt khỏi số 100 mà không bị chi phối hay áp đặt bởi một tiến trình sẵn có. Điều quan trọng là, giáo viên luôn dạy HS sử dụng những cách thức khác nhau để đạt được những mục tiêu. 

Thế rồi, tôi bắt đầu với việc thử dạy môn tiếng Việt mà không cần SGK từ năm thứ hai, bằng việc biến SGK thành tư liệu tham khảo. Cụ thể, một tuần tôi phải dạy năm tiết tiếng Việt, phân bổ đều mỗi ngày một tiết. Nếu theo trình tự trong SGK, tôi phải dạy năm bài từ vần “oi”, “ai”, “ôi-ơi”, “ui-ưi”, “uôi-ươi” theo thứ tự vần (oi) - ghép từ (nhà ngói) - ghép câu (chú bói cá nghĩ gì thế…). Ngày nào cũng lặp lại thứ tự đó khiến tôi cảm thấy việc dạy nhàm chán và không khơi gợi được hứng thú học tập từ HS.

Tôi tách mình ra khỏi sách bằng việc sử dụng những nguồn ngữ liệu dồi dào hơn, phù hợp với HS mình đang dạy. Thay vì tuân thủ trình tự và ngữ liệu từ sách, tôi dùng một đến hai tiết học để dạy các em tất cả vần trên. Những tiết học sau đó, tôi bắt đầu cho các em chơi trò chơi theo chủ đề, ví dụ tìm tên các loại hoa (hoặc trái cây, món đồ chơi) có các vần đã học.

Tiết học khác, tôi đọc một bài thơ hoặc mở một bài hát cho các em nghe; đồng thời in bài thơ, bài hát ra giấy, trong đó để khuyết những từ có các vần trên để các em lắng nghe và điền vào. Làm cách đó, HS không chỉ thuộc vần, ghép được từ (đáp ứng mục tiêu đề ra của bài học) mà còn hình thành khả năng viết chính tả rất tốt. Những tiết học sôi nổi và hứng thú hơn rất nhiều.

Từ kinh nghiệm đó, tôi thấy việc dạy học không SGK là hoàn toàn có thể. Nói cách khác, đó chỉ nên là tài liệu tham khảo cho giáo viên chứ không nên là kim chỉ nam kiến thức như chúng ta đã và đang làm. 

Phạm Hồ Hoàng Điệp (Trường Quốc tế Canada)