Tác giả "Vĩ tuyến 17 ngày và đêm", "Em bé Hà Nội" rời cõi tạm

Nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ sinh ngày 1/9/1932, quê ở huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Gia đình ông còn có nhiều nhân vật nổi tiếng khác như: nhà báo Hoàng Tích Chu, hoạ sĩ Hoàng Tích Chù, nhà viết kịch Hoàng Tích Linh. Cha ông làm quan phủ huấn học, mẹ qua đời sớm nên ông phải trải qua tuổi thơ cơ cực. Cha ông rất nghiêm khắc trong việc dạy con. Tuy nhiên, thuở nhỏ, nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ ham chơi nên phải chịu rất nhiều trận đòn roi. Ông từng bảo nếu chịu học sớm hơn thì cuộc đời đã tốt hơn rất nhiều. 

Ông theo cách mạng từ năm 1946. Năm 1961, ông theo học lớp biên kịch của Trường Điện ảnh Việt Nam, tốt nghiệp năm 1963. Ông là nhà biên kịch lừng lẫy gắn liền với những bộ phim điện ảnh cách mạng Việt Nam. NSND, đạo diễn Hải Ninh là người gắn bó mật thiết nhất với nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ trong sự nghiệp.

Nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ

Nhắc đến nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ không thể không nhắc đến các kịch bản như: Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, Em bé Hà Nội... Những tác phẩm này đã làm nên tên tuổi của nhiều nghệ sĩ danh tiếng như: NSND Trà Giang, NSND Lan Hương...

Ông viết kịch bản Bão tuyến, sau dựng thành Vĩ tuyến 17 ngày và đêm khi ông đến "chảo lửa" Vĩnh Linh, nghe câu chuyện về cuộc đời đau thương nhưng anh dũng của một phụ nữ ở nơi đây. Sau khi gặp được người thật, ông đã khéo léo biến hóa thành nhân vật Dịu trong tác phẩm. Còn Em bé Hà Nội được sáng tác khi ông nghe câu chuyện về một chị công nhân dũng cảm cứu những đứa bé trong nhà trẻ, trong khi chính con chị cũng bị bom sát hại. Nhà biên kịch thức trắng 3 đêm liền để viết, vì quá cảm động với câu chuyện của thời cuộc.

Vĩ tuyến 17 ngày và đêm là một trong những bộ phim nổi tiếng thuộc dòng phim cách mạng Việt Nam

Năm 2012, ông được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật cho các tác phẩm: Trên vĩ tuyến 17 (kịch bản phim truyện), Biển gọi (kịch bản phim truyện), Vĩ tuyến 17 ngày và đêm (biên kịch thứ nhất phim truyện), Em bé Hà Nội (biên kịch thứ nhất phim truyện), Mối tình đầu (biên kịch thứ nhất phim truyện), Thành phố lúc rạng đông (biên kịch thứ nhất phim tài liệu).

Nghe tin nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ qua đời, NSND Trà Giang gửi lời chia buồn đến gia đình ông. Bà từng tham gia 3 phim Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, Em bé Hà Nội, Mối tình đầu. Vì là diễn viên nên bà thường làm việc với đạo diễn, cố NSND Hải Ninh, hơn là với biên kịch. Tuy nhiên, do cùng làm việc chung cơ quan nên NSND Trà Giang cũng có một khoảng thời gian tiếp xúc với biên kịch Hoàng Tích Chỉ.

Bà nhớ lại: “Thời đó, hoàn cảnh khó khăn, thiếu thốn đủ bề nên để bền bỉ sáng tác nhiều tác phẩm hay thực sự đáng trọng. Tôi rất quý sự chăm chỉ, bền bỉ của anh ấy. Tôi nhớ thời điểm đó để viết kịch bản Bão tuyến, sau này dựng phim Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, anh ấy và NSND Hải Ninh mất đến mấy năm. Hai anh phải đi xe đạp từ Hà Nội vào Vĩnh Linh (Quảng Trị) để quan sát thực tế vào năm 1968. Chiến tranh, đạn bom nguy hiểm vô cùng. Viết xong, hai anh lại đạp xe vào đọc cho chiến sĩ nghe. Họ chỉnh sửa rất nhiều lần trước khi có kịch bản cuối cùng. Trong kịch bản có rất nhiều chi tiết mô tả sinh động thực tế. Tôi xúc động lắm khi đóng phim này. Anh Hoàng Tích Chỉ viết, sáng tác rất bền bỉ. Sau này, anh có thêm những kịch bản hay nhưng tôi không có thêm cơ hội tham gia”.

NSND Lan Hương nói bà đóng Em bé Hà Nội khi chỉ mới 10 tuổi nên thời điểm này vẫn chưa biết về nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ. Mãi sau này khi lớn lên bà có dịp gặp ông nhưng không tiếp xúc nhiều như với đạo diễn. Nhớ lại kỷ niệm đóng phim, bà kể kịch bản khiến bản thân rất xúc động khi vào vai, dẫu chỉ còn là cô bé. “Từ câu chuyện có thật, chú đã viết nên kịch bản để sống mãi trong lòng công chúng. Sự tài năng của chú sẽ vẫn sống trong lòng người ở lại”, NSND Lan Hương nói. 

NSND Như Quỳnh nói bà thường làm việc với đạo diễn nhưng cũng rất ấn tượng với tài năng của nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ qua các kịch bản phim của ông, trong đó có Mối tình đầu bà từng tham gia. Kịch bản phim của ông chắc tay, đầy tình cảm dẫu đó là những hiện thực có phần khốc liệt của lịch sử, thời cuộc.

Trung Sơn