Tác giả ‘Thời hoa đỏ’ ra đi khi không còn ‘hoa như mưa rơi rơi’

Nhà thơ Thanh Tùng quê gốc Nam Định, nhưng sinh ra và lớn lên ở Hải Phòng. Sau một thời gian đi Thanh Niên Xung Phong, Thanh Tùng quay lại thành phố cảng làm việc ở Nhà máy cơ khí. Thực tế lao động và chiến đấu, đã giúp ông trở thành một gương mặt thơ công nhân tiêu biểu. Ông viết: “Cái nghề khuân vác của tôi/ Trong cơn mơ còn thấy những giọt mồ hôi cười/ Tôi sợ nó và tôi yêu nó/ Như người mẹ sợ cơn đau đẻ nhưng vẫn thèm có con”.

60 năm gắn bó với Hải Phòng, Thanh Tùng đã trân trọng từng kỷ niệm với song Cấm, với chợ Sắt, với Cầu Rào, với Hàng Kênh, với Tam Bạc. Hải Phòng không chỉ cho Thanh Tùng những câu thơ mạnh mẽ và say đắm:

Thành phố gầy như ngực mẹ tôi
Tôi không dám mạnh chân sợ mặt đường long nhựa
Không dám cả cười buông thả
Sợ bao vết thương bom đạn vẫn chưa lành
Bờ sông khúc khuỷu hoang sơ
Nham nhở cỏ xanh tràn mép phố
Những cô gái thập thò sau khung cửa
Ánh mắt như màu rượu đã lâu ngày…

Thơ còn cho ông một mối tình lãng mạn và si mê mang theo suốt hành trang thi sĩ.

NSƯT Thái Bảo hát Thời hoa đỏ:

Ông yêu người phụ nữ đẹp tên là Thanh Nhàn. Bà đã mang đến cho ông những ngày nồng nàn, để ông có bài thơ Thời hoa đỏ vào năm 1972:

Dưới màu hoa như lửa cháy khát khoa
Anh nắm tay em bước dọc con đường vắng
Chỉ có tiếng ve sôi chẳng cho trưa hè yên tĩnh
Chẳng cho lòng ta yên
Anh mải mê về một màu mây xa
Về cánh buồm bay qua ô cửa nhỏ
Về cái vẻ thần kỳ của ngày xưa
Em hát một câu thơ cũ
Cái say mê một thời thiếu nữ
Mỗi mùa hoa đỏ về
Hoa như mưa rơi rơi…”.

Đáng tiếc, hai đứa con Thi và Hương lần lượt ra đời vẫn không thể nào níu giữ mái ấm hạnh phúc mong manh của họ.

Chia tay,  Thanh Tùng làm nhiều nghề để nuôi 2 con, từ buôn bán vỉa hè đến áp tải xe hàng. Nỗi đau mất người vợ vẫn nhói buốt trong ông từng ngày, những nghẹn ngào thương nhớ trào ra những câu thơ đau đớn:

Em đã để lại trong tim tôi một mũi dao
Thỉnh thoảng lại nhấn sâu thêm một chút
Tôi mang nó suốt đời còn em thì không biết
Những mùa thu ướt máu vẫn đi về
Bây giờ mọi thứ thuốc đều vô hiệu
Tôi chữa bằng rượu thôi
Hết rượu rồi tôi uống cả mùa thu
Cả những chiều đông lướt thướt
Xong, lại tự nhấn sâu thêm nữa
Mũi dao ngày xưa
Nhưng có sao khi trái tim tôi cũng thành bình rượu
Cả mũi dao kia cũng đã say mèm.

Năm 1983, bà Thanh Nhàn mất, Thanh Tùng đứng ra lo lắng chu toàn hậu sự cho vợ cũ. Hình bóng người phụ nữ của Thời hoa đỏ một lần nữa trở lại trong thơ ông. Bài Sau thời hoa đỏ, Thanh Tùng viết:

Em xa đã lâu
Máu vẫn đập trong lời thơ cũ
Để tình yêu gieo buồn vào muôn thuở
Bởi chúng mình sống chết hoá thành thơ
Bão táp đi qua
Mảnh sắc đầy nhà
Tim anh đập phía nào cũng xót
Như câu thơ mỗi lần ai hát
Lại một lần khóc ngày xưa
Lại một lần anh cưới em về
Lại một lần thời hoa đỏ
Trải vô cùng đến tận cõi đam mê.

Nhà thơ Thanh Tùng và con gái

Năm 1995, Thanh Tùng chuyển vào Sài Gòn định cư. Mảnh đất mới đã cho ông nguồn cảm hứng mới: “Gió tự do thổi rộng mặt hè/ Nắng như vắt ra từ trái xoài thơm”. Sau 10 năm chan hoà với đô thị sầm uất phương Nam, Thanh Tùng đã có được trường ca Hành phương Nam tri ân xứ sở cưu mang: “Người đã chấp nhận tôi bỏ qua nhiều nguyên tắc/ Còn tôi lấy mộng mơ thay cho bao giấy tờ phiền toái”.

Nhà thơ Thanh Tùng có một dáng vẻ vạm vỡ và gân guốc, nhưng tâm hồn anh yếu mềm và run rẩy. Mỗi khi xúc động, Thanh Tùng dễ dàng oà khóc như một đứa trẻ. Ngoài bài thơ Thời hoa đỏ được Nguyễn Đình Bảng phổ nhạc, Thanh Tùng còn có hai bài thơ được Phú Quang phổ nhạc rất được yêu thích là Hà Nội ngày trở về và Mùa thu giấu em.

Ca khúc Hà Nội ngày trở về với giọng hát của cố NSƯT Quang Lý:

Tuy nhiên, Thanh Tùng thích nhất là tự hát thơ mình. Khi cao hứng, dẫu bên tách trà hoặc cạnh chén rượu, Thanh Tùng lại vung tay lên trời để cất giọng ngân nga:

Có bao nhiêu chiều trong một chiều, mà ngổn ngang mặt gió
Có bao nhiêu nhớ hoà trong nhớ, mà dáng cây nghiêng lệch cả hoàng hôn
Chiều căng ra ở giữa lòng buồm
Chiều vỡ vụn nơi đầu ngọn sóng
Chiều chết đuối nơi mắt người mong ngóng
Chiều nén đầy đáy giếng góc vườn hoang
Tôi gửi lại ngàn sau
Tôi gửi đến muôn xưa
Trái tim tầm tã sương chiều.

Nhà thơ Thanh Tùng và nhà thơ Lê Minh Quốc trong sinh nhật ông cách đây 2 năm

Phần lớn năm tháng cuộc sống của nhà thơ Thanh Tùng phải nếm trải nhiều cơ cực, nhưng ông luôn hồn nhiên và nhân ái với mọi người. Ông không màng danh lợi, cũng xa lánh những ganh đua. Ông chỉ có thơ, để yêu thương và trân trọng cõi dương gian chật chội. Ông đã bộc bạch về sự có mặt của mình: “Tôi ra đời trên đám mây lang thang/ Ngày ấy chưa có bom nguyên tử… / Mọi bông hoa được nở hết mình/Mùa thu được buồn/ Mùa xuân được hát”.

Và hôm nay, nhà thơ Thanh Tùng đã sang thế giới bên kia, những người quý mến ông lại đọc thơ của ông để tiễn biệt ông: “Thôi rồi, đứt nỗi hôm nay/ Đành hẹn lối vào kiếp khác/ Tôi tin có một mầm xanh/ Ủ vào mùa đông kiếp trước…/ Bây giờ tôi đi giật lùi/ Tình yêu ở phía sau tôi”.

Lê Thiếu Nhơn
Sài Gòn, đêm 12/9/2017