Suy tuyến thượng thận do tự ý uống “thuốc gia truyền”

Tự rước thêm bệnh tật

Anh T.P.K. - 45 tuổi, ở tỉnh Tiền Giang - bị đau cổ vai gáy nhiều năm nay. Một đồng nghiệp đã chỉ cho anh bài thuốc đông y gia truyền được nấu đóng chai sẵn. Nước thuốc có màu nâu sẫm, vị hơi đắng, hăng mùi vỏ cây. Thuốc không nhãn mác nhưng do đồng nghiệp nói uống vào đỡ đau nên anh tin tưởng với hy vọng sẽ đỡ bệnh.

Anh kể: “Tôi chia lại thuốc của đồng nghiệp với giá 120.000 đồng/lít, chia làm 6 lần, uống 2 lần/ngày. Uống được 1 đợt, tôi giảm đau hẳn. Uống thêm 7 ngày, cơn đau gần như không còn. Khi dừng uống vài tuần thì đau trở lại nên tôi tiếp tục mua thuốc về uống. Tôi thường mua thuốc uống duy trì 3 tháng/lần. Uống được 3 năm thì bụng to lên, căng cứng kèm theo nhiều vết rạn trên da nên tôi vào bệnh viện khám”.

Thuốc gia truyền trị thoái hóa cột sống được quảng cáo khỏi bệnh dạng thuốc bốc theo thang và nấu sẵn được rao bán trên mạng xã hội - Ảnh chụp màn hình

Các bác sĩ chẩn đoán anh K. bị hội chứng Cushing với biểu hiện giữ nước, tăng cân, mặt tròn, 2 chân sưng phù… Kết quả xét nghiệm máu cho thấy anh K. bị suy tuyến thượng thận nghi ngờ do lạm dụng corticoid và phải nhập viện điều trị.

5 năm trước, bà T.T.K.X. - 62 tuổi, ở tỉnh Long An - được một bệnh viện ở TPHCM chẩn đoán thoái hóa khớp gối, thoát vị đĩa đệm, đái tháo đường, cần thăm khám theo lịch hẹn.

Bà X. đi bệnh viện khám được 6 tháng rồi không đi nữa vì đã tìm được… “thuốc tiên chữa bách bệnh” của một thầy lang gần nhà. Bà cho biết: “Nhà ông thầy này luôn có một nồi thuốc lớn và hơn 10 siêu thuốc nhỏ. Thuốc có sẵn nếu người bệnh muốn uống ngay hoặc có thể mua theo thang về nhà sắc uống.

Tùy theo bệnh, có người được thầy lang cho uống 10 thang, có người phải uống 50 thang. Người ở xa thường mua nhiều thuốc để đỡ phải đi lại. Tôi thấy dù bệnh gì, mọi người cũng được uống một loại thuốc nấu sẵn, lượng dùng tùy vào bệnh. Lúc tôi đi khám, đau quá nên uống khoảng nửa lít, 15-20 phút sau, cơn đau dịu hẳn”.

Nghĩ mình đã tìm đúng thầy, bà X. bỏ hẳn tái khám ở bệnh viện. Bà thường mua thuốc của thầy lang uống, bôi mỗi khi thấy chân đau nhức. Gần nhà có người bị ung thư gan giai đoạn 2, bà cũng giới thiệu đến thầy lang này: “Thầy nói thuốc điều trị được ung thư giai đoạn nhẹ, ung thư gì cũng chữa được”.

Gần đây, bà X. cảm thấy mặt của mình căng tròn, cơ thể bị sưng, đỏ ửng, da mỏng rát mỗi khi chà xát. 2 chân bà cũng dần mất cảm giác, chân phải sưng to. Chịu không nổi, bà đến Bệnh viện Đại học y dược TPHCM khám bệnh. Kết quả, bác sĩ phát hiện bà bị suy tuyến thượng thận cấp, nhiễm trùng nặng nghi sử dụng quá nhiều corticoid. Sau thời gian điều trị, hiện sức khỏe bà đã ổn định, và được xuất viện.

Hậu quả lớn nếu lạm dụng Corticoid

Tiến sĩ, bác sĩ Trần Viết Thắng - Phó trưởng khoa Nội tiết, Bệnh viện Đại học y dược TPHCM - cho biết, không chỉ thuốc đông y mà một số loại thuốc tây y cũng chứa corticoid (hoóc môn steroid làm ức chế miễn dịch, chống viêm và thường được dùng trong điều trị các bệnh liên quan đến miễn dịch và dị ứng như viêm khớp dạng thấp, hen suyễn, lupus ban đỏ hệ thống…). Thông thường, corticoid được dùng trong thời gian ngắn để điều trị các tình trạng viêm nhiễm, hoặc phản ứng dị ứng.

Việc dùng corticoid được chỉ định và giám sát bởi bác sĩ có chuyên môn, xác định liệu pháp thích hợp, liều lượng cần thiết cho từng trường hợp. Người bệnh không tự ý tăng hoặc giảm liều corticoid mà không có sự chỉ định của bác sĩ vì rất dễ bị tác dụng phụ, hoặc gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt là suy tuyến thượng thận.

Theo đó, corticoid làm giảm chức năng, gây ức chế tuyến thượng thận trong thời gian dài, ngừng hoạt động và teo lại dẫn đến nguy cơ mắc bệnh cao hơn khi người bệnh dừng thuốc corticoid đột ngột.

Tùy vào liều lượng, thời gian sử dụng thuốc, triệu chứng suy tuyến thượng thận trên người bệnh sẽ khác nhau như mệt mỏi, chán ăn, đau bụng, buồn nôn. Nặng hơn, bệnh nhân có thể bị huyết áp thấp, sốt, rối loạn ý thức. Nếu để ý, người bệnh cũng tự nhận ra các đặc điểm như gương mặt tròn, rạn da, bụng to, tay chân nhỏ, khi nhìn vào cảm giác cơ thể gầy yếu, thiếu sức sống.

Khi đang dùng corticoid liều cao, kéo dài, nếu ngừng thuốc hoặc giảm liều đột ngột có thể dẫn đến triệu chứng suy tuyến thượng thận cấp với các biểu hiện tụt huyết áp, mệt, buồn nôn, nôn, rối loạn ý thức do rối loạn điện giải, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện và cấp cứu kịp thời.

Nguy hiểm hơn, ở Việt Nam và các nước Đông Nam Á, tình trạng suy tuyến thượng thận do corticoid khá phổ biến vì việc sử dụng thuốc không được quản lý chặt chẽ. “Hiện nay vẫn còn rất nhiều thuốc không rõ nguồn gốc được bán trôi nổi trên thị trường, quảng cáo như “thần dược” trên mạng xã hội.

Đa số thuốc đều không ghi rõ thành phần, liều lượng. Thuốc đông y nấu sẵn, thậm chí thuốc viên không nhãn mác khả năng bị trộn corticoid liều cao để có tác dụng nhanh, thấy rõ, đặc biệt với bệnh viêm nhiễm, đau nhức… làm cho người bệnh tin tưởng. Tuy nhiên, sử dụng trong thời gian dài, người bệnh có nguy cơ bị biến chứng, làm bệnh nặng nề hơn” - bác sĩ Trần Viết Thắng nói thêm.

Vì vậy, khi gặp các vấn đề về sức khỏe, người bệnh không nên tự mua thuốc uống mà cần đến cơ sở y tế để được bác sĩ khám bệnh, kê đơn. Tuyệt đối không tự ý chẩn đoán bệnh, tự sử dụng thuốc, nhất là với các loại thuốc không rõ nguồn gốc, hay những bài thuốc dân gian truyền miệng.

Phạm An