Sự thấu hiểu muộn màng

Thời điểm đó, gia đình tôi vừa từ giã phố phường đi kinh tế mới. Má tôi vốn là phụ nữ thị thành, cầm cuốc làm rẫy đã tròn năm rồi mà vẫn chưa quen. Gieo hạt xuống, trong khi người ta rành rọt tính toán sào đất này phải được mấy tạ đậu phụng, quy ra bao nhiêu lít dầu bán đi thì mới đủ tiền phân tro cho vụ tới, hoặc phải được mấy tạ lúa thì mới đủ cho cả nhà chừng đó miệng ăn... thì má tôi vẫn chưa thông thạo việc sàng sảy. 

Thím xuất hiện ở nhà tôi vào mùa thu hoạch đậu xanh. Nhìn má tôi vụng về dồn đậu phơi khô vô bao để đập vỏ, thím giằng cái cây trong tay má tôi và vung lên nhịp nhàng, vừa làm vừa tận tình hướng dẫn: “Chị phải đập như thế này thì đậu mới nứt vỏ mà không bị vỡ hạt”. Rồi thím xăng xái giúp má tôi bẻ bắp tuốt lúa cùng vô vàn công việc nặng nhọc khác. Trong khi má tôi liên tục thở dốc và xoa xoa vết chai trong lòng bàn tay thì thím chống nạnh nhìn quanh đất đai đỏ au mà tắc lưỡi: “Em mà có được vài sào đất màu mỡ thế này thì làm giàu luôn cho chị coi. Thích thật đấy”. 

***

Thư từ giữa hai nhà qua lại trong hai năm thì vợ chồng thím quyết định rời quê vào Nam lập nghiệp ngay trên mẫu đất mà ba má tôi khai phá, còn gia đình tôi thì quay ngược ra phố thị. Năm đó, tôi mười sáu tuổi.

Thím là người đàn bà nặng ân tình. Để cảm ơn ba má tôi nhường lại mẫu đất bằng giá gần như cho không, thím hay ra nhà tôi chơi, lần nào cũng đem theo cặp gà, chục trứng cùng các loại đậu, nếp, cây trái vườn nhà. Khi vợ chồng thím đào ao nuôi cá thì quà cho nhà tôi có thêm mấy con cá tươi rói.

Ảnh minh họa

Chuyện đáng kể ra đây là dẫu giỏi giang chuyện nhà nông là thế nhưng thím lại rất vụng về bếp núc. Mỗi lần đến nhà tôi, thím đều hồ hởi đẩy má tôi ra khỏi bếp bằng câu nói quen thuộc: “Bận bịu quanh năm suốt tháng rồi, hôm nay có em thì chị nghỉ ngơi đi”. Rồi thím xông xáo xắn tay áo xông vô bếp. Sau một hồi, thím hào hứng dọn lên bàn bữa ăn do chính mình “đạo diễn”. Tất cả các món đều là luộc, kể cả con cá trắm. Thím có món chấm quen thuộc là bột canh vắt thêm tí chanh.

Sợ mất lòng thím nên mấy lần đầu, dù chẳng hợp khẩu vị, má tôi vẫn cứ để nguyên vậy, cố gắng ăn. Nhưng những lần sau, má làm như vô tình sai tôi giã chén nước mắm tỏi hoặc lấy thêm tí muối tiêu. Xắn một khúc cá luộc, má nói như vu vơ: “Con cá này mà nấu ngót hay hấp thì tuyệt lắm đó”. Vài lần má muốn nhân cơ hội họ hàng sum họp bày thím làm vài món cho vui. Nhưng nhìn con cá hấp do má tôi dọn ra cái dĩa bầu dục rồi rắc ngò thơm lên trên, thím cười hì hì: “Chị thích làm những món cầu kỳ nhỉ! Em chịu thôi”.

Giỗ chạp có mời khách khứa nên má tôi không để thím đẩy ra khỏi bếp. Không chỉ vậy, má còn kín đáo dặn chị em tôi nếu thấy thím động tay tới những món chính thì hãy khéo léo đẩy thím ra xa bằng cách nhờ làm việc khác như lột hành tỏi, lặt rau, lau chén bát... Vậy mà trong một phút sơ suất, tôi quên mất thím đang đứng gần nồi thịt luộc. Hậu quả là miếng thịt ba chỉ má tôi tề đầu đuôi cho thẳng thớm vuông vức qua tay xắt của thím đã trở thành một đĩa nạc mỡ lát dày lát méo. Mà không thể không dọn lên bàn vì sợ thím buồn.

Riết rồi thím trở thành chuyện vui cười trong nhà tôi. Bữa cơm chị em tôi nấu lỡ có món gì đó không vừa miệng là tên thím được nhắc như một sự so sánh mà chúng tôi phải đỏ mặt ngượng ngùng.

***

Tôi lấy chồng, ở xa bên nội lẫn bên ngoại. Đợt tôi sinh con đầu lòng, má tôi đến chăm được ba tháng, mẹ chồng cũng giúp được vài tháng. Sau đó, tôi tất bật với việc vừa đi làm vừa chăm sóc em bé. Không kể ra đây thì ai cũng biết cuộc sống của người phụ nữ hiện đại trong giai đoạn có con nhỏ là như thế nào. Tôi luôn trong tình trạng hấp tấp, vội vã. Hấp tấp đưa con đi gửi, hấp tấp chạy tới cơ quan cho kịp giờ, rồi trong khi mọi người rủ nhau cơm trưa văn phòng, tranh thủ nghỉ ngơi thì tôi hấp tấp giữa trời nắng chang chang chạy tới nơi gửi trẻ để cho con bú. Chiều về lại hấp tấp đón con và vòng quay của những việc không tên. Đó là chưa kể những khi con sốt vì mọc răng, vì viêm phế quản...

Mệt quá, tôi đang tính xin nghỉ không lương thì thím xuất hiện: “Biết cháu sinh em bé lâu rồi mà đợi tới hôm nay nông nhàn thím mới đến thăm được”. Như ngày nào, thím xách theo cặp gà, con cá và túi đậu xanh, đẩy tôi ra khỏi bếp và nói: “Hôm nay có thím, cháu chơi với con đi”. Không phải vừa bế con vừa nhét áo quần vô máy giặt, vừa bế con vừa khuấy cái nồi trên bếp, tôi tận hưởng sự thanh thản lâu rồi mới có được.

Thím dọn ra bàn đĩa thịt gà luộc và con cá chép luộc. Thấy tôi cười, thím bẽn lẽn: “Ăn tạm nhé! Thím không biết nấu cầu kỳ như má cháu đâu”. Thật ra, tôi cười chỉ vì nhớ lại kỷ niệm. Những ngày xa xưa ấy bỗng chốc sống lại trong tôi. Chân thực và sống động, như cái tình của thím đối với gia đình tôi suốt bấy nhiêu năm - mộc mạc mà bền chặt. Giờ đây chỉ cần ai đó chịu vô bếp cho tôi được nghỉ ngơi đôi chút thì món gì với tôi cũng ngon.

Ảnh minh họa

Đợt ấy, thím ở lại chơi với tôi gần một tháng. Đó cũng là lần đầu tiên thím xa nhà lâu đến thế, so với dự định ban đầu là chỉ vài hôm. Cũng bởi người đàn bà nông thôn ấy cảm thương cảnh tất bật vất vả của đứa cháu gái chốn đô thành. 

***

Tôi chỉ đi làm và chăm sóc con mà thấy cuộc sống nhiều khi rối nùi. Không tránh khỏi những lúc cảm thấy bế tắc, muốn buông xuôi. Còn thím, người phụ nữ trong thời chiến, vừa một mình nuôi nấng con cái, mong ngóng tin chồng ở chiến trường, vừa phải chu toàn việc nhà, việc ruộng nương, lại thêm công tác làng xã. Tôi tự hỏi thím và những người phụ nữ như thím lấy đâu ra sức lực và thời gian?

Tôi hiểu ra vì sao thím chỉ biết làm món luộc. Trong khi tôi, có chồng bên cạnh luôn sẵn lòng bế con, phụ giúp việc nhà mà còn phải mua sẵn thịt hộp, cá hộp cho những khi mệt quá chẳng muốn động tay nấu nướng, dù chỉ là luộc vài cái trứng, mớ rau. 
Tôi chợt nhớ, thím từng là chuyện vui cười của chị em tôi mỗi khi lỡ tay nêm nếm.
Bỗng muốn ôm thím, nói lời xin lỗi vì sự thấu hiểu muộn màng.

Nguyên Hương