Sử dụng nước rửa tay chưa kiểm định chẳng khác gì dùng thuốc giả

Phóng viên: Trong lúc nhu cầu nước rửa tay diệt khuẩn lớn, nhiều nơi đã tự sản xuất chưa qua kiểm nghiệm và phát miễn phí cho người dân. Quan điểm của ông về vấn đề này?

Phó giáo sư - tiến sĩ Trần Đình Bình: Quy trình sản xuất có quy định chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới. Nhưng phải làm đúng chủng loại, số lượng. Ví dụ cồn 96 độ để pha một lít phải đạt 833ml, nhưng người làm chỉ sử dụng cồn 90 độ là sai. Hoặc khi sản xuất người ta dùng cồn ethanol không độc, nhưng khi sử dụng loại cồn khác không phải cồn ethanol với giá thành rẻ thì rất nguy hiểm, vừa độc, kích ứng da. 

Trong lúc nhu cầu cần nước rửa tay diệt khuẩn rất lớn, đó là việc làm đáng hoan nghênh nhưng rất cần được cảnh báo. Vì khi pha không đúng quy chuẩn, không đảm bảo chất lượng để khử khuẩn. Cồn có tác dụng khử khuẩn, nhưng để khử vi-rút nồng độ cồn nếu thấp quá thì không có tác dụng. Điều này bắt buộc người pha chế phải biết rõ thành phần trong đó có tác dụng gì. Tâm lý người dân nghĩ miễn sao mình mang về nhà một chai nước rửa tay thì đã diệt khuẩn và tránh được vi-rút xâm nhập cơ thể. Điều này dẫn đến sử dụng kém hiệu quả với những loại nước rửa tay diệt khuẩn không có nguồn gốc rõ ràng. 

Phó giáo sư - tiến sĩ Trần Đình Bình hướng dẫn các bác sĩ chế tạo nước rửa tay diệt khuẩn đúng quy trình - Ảnh: Thuận Hóa

* Còn việc sử dụng nano bạc trong sản xuất nước rửa tay diệt khuẩn, ông có thể nói rõ hơn hiệu quả?

- Nano bạc có tác dụng khử khuẩn, nhưng đến nay chưa có tài liệu nào nói rõ có thể chống vi-rút. Tác dụng của nano bạc trong sản xuất dung dịch nước diệt khuẩn chỉ hấp phụ, chứ không phải khử khuẩn theo dạng như dung dịch ô-xy già. Người ta pha chế dung dịch khử khuẩn phải là cồn 96 độ, pha thêm nước, ô-xy già để loại bỏ toàn bộ vi khuẩn trong quá trình pha chế. Do đó, ô-xy già chỉ có tác dụng trong thời gian rất ngắn từ 3-5 giờ là phân hủy hoàn toàn, thành nước bình thường.

Việc chế tạo nước rửa tay không đúng quy trình dễ dẫn đến kích ứng da. Kích ứng da này được tạo ra do ba yếu tố: nguyên liệu không đảm bảo độ tinh khiết. Hoặc glycerin nếu như không tinh khiết thì độ bám, mềm da không tốt sẽ làm da tay bị khô rát. Vì vậy, nước rửa tay diệt khuẩn đúng chuẩn chủ yếu là hàm lượng cồn. Và chỉ có dung dịch cồn mới bức hoạt được vi-rút. 

Tuy nhiên, nếu điều chế công nghệ nano bạc cùng nồng độ cồn thấp cũng không có tác dụng tạo nước rửa tay diệt khuẩn tốt. Các phát minh đơn giản hiện nay mới chỉ dùng nano bạc để thay thế vai trò của ô-xy già thôi, nhưng nano bạc chỉ có công dụng trong thời gian ngắn. Để đảm bảo dung dịch nước sát khuẩn đúng chuẩn, độ cồn phải đạt được từ 80 độ trở lên thì mới có giá trị sử dụng trong thực tế. Nếu độ cồn xuống thấp quá không đủ khả năng bức hoạt và nếu dung dịch này không an toàn thì cực kỳ nguy hiểm. Vì mình cảm giác đã sử dụng nước rửa tay diệt khuẩn nên không sợ vi khuẩn tấn công nhưng trên thực tế nó chẳng có giá trị gì hết, như kiểu bệnh nhân uống nhầm thuốc giả vậy. Đó là tạo ra sự an toàn giả tạo. 

* Vậy đâu là quy trình chuẩn để pha chế dung dịch nước sát khuẩn?

- Có thể hiểu ngắn gọn, cách pha 10 lít dung dịch sát khuẩn thì có 8.333ml cồn ethanol nồng độ 96%, thêm vào đó 417ml ô-xy già 3% cùng 147ml glycerin 100% và 1,1 lít nước cất. Sau khi pha phải để lắng trong 72 giờ và trong thời gian đó phải kiểm chuẩn độ cồn và độ nhiễm khuẩn trước khi sử dụng. Hiện nay, có nhiều đơn vị sản xuất nước sát khuẩn nhưng không có sự kiểm định nghiêm ngặt, hay nói thẳng ra là không có ai kiểm định cả, vì thời gian có kết quả kiểm định mất ba ngày. Trong khi đó, nhiều đơn vị lại không tuân thủ quy trình này. Ở giai đoạn cao trào ban đầu có thể ủng hộ để xã hội an tâm hơn nhưng lâu dài cần phải tuân thủ kiểm định mới an toàn. 

* Khuyến cáo của ông trong tình hình này là gì? 

- Nếu không có dung dịch trên, chúng ta hãy rửa tay bằng xà phòng thì độ an toàn cao hơn. Đó là biện pháp gần như tốt nhất. Còn nước rửa tay diệt khuẩn miễn phí chỉ là phương pháp thay thế cho những nơi không trang bị được bồn nước, phục vụ việc rửa tay nhanh, tiện lợi, chứ không phải là phương án tối ưu. 

Trong dân gian còn nhiều phương pháp tốt chúng ta nên sử dụng như dùng tinh dầu tràm, dầu sả, tinh dầu sả chanh… Đó là những chất lỏng có chứa các hợp chất thơm có tính dễ bay hơi được chiết xuất từ hoa, lá, vỏ cây, vỏ quả, thân cây, rễ. Đặc biệt là tinh dầu sả chanh hàm lượng citral cao có khả năng kháng khuẩn, cực kỳ mạnh sẽ giúp làm sạch không khí, khử mùi, giảm thiểu vi khuẩn và vi-rút hiệu quả nhất. Do đó, người dân không cần phải quá lo lắng để phải bỏ ra một số tiền lớn mua bằng được nước rửa tay diệt khuẩn ngoại nhập. 

 Thuận Hóa (thực hiện)