“Sốt” vì các loại hạt

Hạt macca, óc chó, hạnh nhân... đang thịnh hành tại các chợ

Nhiều nguồn gốc, khó phân biệt

Bên cạnh các loại hạt hạnh nhân, hạt dẻ, hạt điều… thời gian gần đây, thị trường lên cơn “sốt” hạt macca. Loại hạt này được rao bán với giá cao ngất ngưởng: 1,3-1,5 triệu đồng/kg nhân macca; nếu còn nguyên vỏ thì 400.000đ/kg. Xuất hiện trên thị trường Việt Nam được vài năm nay, quả óc chó cũng thu hút người dùng với mức giá 400.000-500.000đ/kg.

Hạt được bán nhiều ở các khu chợ trung tâm như Bến Thành, chợ Cũ Tôn Thất Đạm (Q.1, TP.HCM), các cửa hàng bán đồ nhập khẩu ở khu vực Q.1 (TP.HCM) và qua các trang rao vặt trên mạng. Sở dĩ các loại hạt này bán giá cao nhưng vẫn có nhiều người tìm mua bởi chúng được giới thiệu, quảng bá nhiều công dụng tuyệt hảo: phòng chống các bệnh liên quan đến tim mạch, tiểu đường; điều hòa rối loạn huyết áp; tốt cho phụ nữ mang thai và trẻ em; tốt cho trí não… Theo người quen chỉ dẫn, chị Thu Hiền (Q.Bình Thạnh, TP.HCM) còn mua hạt óc chó về nấu cháo cùng gạo lứt ăn mỗi ngày để giảm cân (!?).

Hầu hết các quầy bán bánh kẹo khu chợ Cũ đều có bán hạt macca, hạt óc chó. Một tiểu thương ở đây cho biết: “Macca hay óc chó đều rất tốt, đặc biệt cho phụ nữ nên dạo này người ta mua dữ lắm”. Macca, óc chó còn vỏ thì 280.000đ/kg; macca nhân thì 1,3 triệu đồng/kg; óc chó đã tách vỏ chỉ 450.000đ/kg. Người bán nhanh nhảu đưa vài hạt óc chó để ăn thử, khi ăn chúng tôi cảm thấy vị nồng của dầu. Theo người bán, “hạt này chứa nhiều dầu nên phải có mùi dầu thôi, vậy mới tốt (!?)".

Đa dạng loại hạt và có số quầy hàng bán nhiều là chợ Bến Thành (ảnh). Tại đây, các loại hạt được đóng trong những bao ni lông lớn với đủ dạng còn vỏ hoặc đã tách vỏ. Người bán hàng giới thiệu “hạt macca béo ngậy, thơm ngon. Ăn giúp đẹp da và tóc”. Giá macca còn vỏ ở đây được bán 400.000đ/kg. Người bán lý giải, “hàng của tui bán nhập từ Úc, loại rẻ hơn chắc chắn nhập từ Trung Quốc”. Tuy nhiên khi chúng tôi đặt hạt macca loại 280.000đ/kg bên cạnh loại 400.000đ/kg thì không thấy có điểm gì khác nhau. Loại óc chó còn vỏ bán ở chợ Bến Thành có giá 350.000đ/kg và cũng được người bán lý giải do nguồn gốc nhập từ Mỹ chứ không phải từ Malaysia như nhiều điểm bán khác.

Hầu hết các loại hạt được bán tuy là hàng nhập khẩu nhưng đều không có bất cứ thông tin gì về xuất xứ, chỉ tiêu chất lượng, thời hạn sử dụng. Mọi thông tin người mua chỉ được nghe qua người bán và mỗi người bán lại nói một kiểu. Thậm chí, một tiểu thương ở chợ Bến Thành còn khẳng định “hạt óc chó để càng lâu càng tốt" (!?).

Tương tự, hạt hạnh nhân, hạt dẻ đều được giới thiệu là có xuất xứ từ Malaysia và Mỹ, giá khoảng 200.000 - 280.000đ/kg. Tuy nhiên, khó biết được xuất xứ thật vì sản phẩm đã được chia nhỏ. Theo TS Phan Thế Đồng, hạt hạnh nhân, hạt dẻ hiện được trồng ở Trung Quốc rất nhiều.

Chỉ nên dùng loại được hút chân không

Các loại hạt macca, óc chó hay hạnh nhân, hạt điều, đậu phộng… đều là nhóm thực phẩm có chứa nhiều dầu, nhiều đạm. Hầu hết lượng dầu trong hạt là loại chất béo không no, có lợi cho sức khỏe, một số hạt còn có chứa omega 3.

Tuy nhiên, thành phần dầu có lợi trong các loại hạt sẽ bị biến đổi khi trải qua quá trình chế biến, đặc biệt là khi chiên, rang. Không chỉ vậy, các loại hạt còn rất khó bảo quản bởi chất béo trong hạt rất dễ bị oxy hóa. Khi đó, ngoài việc các chất có lợi cho sức khỏe bị mất đi mà còn sinh ra những hợp chất peroxide, tạo gốc tự do. Các hợp chất này sẽ gây oxy hóa các tế bào trong cơ thể khiến nhanh lão hóa. Bên cạnh đó, vì khó bảo quản nên nhiều khả năng các loại hạt được xử lý bằng cách dùng thuốc chống mọt hoặc chống nấm mốc.

Mặt khác, điều kiện khí hậu nóng ẩm như ở Việt Nam, các loại hạt còn rất dễ bị nấm mốc, nếu nhìn bằng mắt thường rất khó nhận ra. BS Đào Thị Yến Thủy, Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM cảnh báo: "Nếu là hàng trôi nổi, không rõ nguồn gốc, không được đóng bao bì đúng chuẩn, nhiều khả năng hạt đã quá hạn sử dụng. Khi đó, hạt sẽ chứa chất amsatoxin, một chất có khả năng gây ngộ độc, lâu dài dẫn đến ung thư".

Người tiêu dùng cần tỉnh táo trước những quảng cáo về tác dụng như dược liệu của các loại hạt. BS Lê Hoàng Sơn, Khoa Y học cổ truyền, ĐH Y Dược TP.HCM lưu ý: “Các loại hạt này nếu thật sự có thể chữa bệnh thì chúng đã được đưa vào danh sách dược liệu chứ không chỉ là thực phẩm như chúng ta đã biết. Do đó chỉ nên ăn vừa đủ và cân đối trong chế độ ăn như bao thực phẩm khác”.

Về cách lựa chọn các loại hạt, TS Phan Thế Đồng hướng dẫn: nên mua loại còn nguyên vỏ, tránh được nguy cơ hạt trải qua quá trình chiên ở nhiệt độ cao khiến dầu trong hạt bị biến chất. Sản phẩm còn nguyên vỏ, hạt cũng sẽ lâu hư và dễ bảo quản hơn. Nên mua loại được đóng gói trong bao ni lông có hút chân không hay loại bao phồng được thổi khí ni tơ để làm chậm quá trình oxy hóa; hoặc được đựng trong giấy bạc để cản ánh sáng. Nguyên tắc chung bảo quản hạt là tránh ánh sáng, không khí, nhiệt độ cao. Trường hợp ăn không hết, nên đựng vào bao ni lông, đẩy hết hơi ra, buộc kín lại và cất vào tủ lạnh.

Không nên ăn nhiều vì các loại hạt có chứa nhiều dầu, nhiều đạm sẽ gây cảm giác no lâu, ngán, hạn chế việc ăn các thực phẩm khác, lâu dần sẽ dẫn đến thiếu chất dinh dưỡng.

 An Hà