Sống xanh từ thuở lên ba

Cái không gian xanh đó, là tầm nhìn xuyên suốt của các nhà lãnh đạo phong kiến đến các nhà lãnh đạo tư bản, bất kể đảng phái chính trị nào.

Đó là hai khu rừng lớn Boulogne và Vincennes rộng 1851ha, bằng 17,5% diện tích Paris, là 450 công viên, vườn... chiếm khoảng 500ha và những mảng xanh khắp các góc đường, góc phố, khu dân cư. Chỉ riêng mấy con đường đi bộ hóng mát, mấy cái bùng binh, mảng xanh rộng tới 23ha.

Ở đây tôi không đi sâu vào việc phân bổ mảng xanh mà chỉ muốn nói đến vấn đề làm sao ý thức tôn trọng môi trường sống và yêu không gian truyền đời như vậy. Rõ ràng là do giáo dục mà thôi. Qua thực tế của cháu nội tôi, có thể ghi nhận:

Thu vàng trong công viên trước nhà Victor Hugo ở Place des Vosges

1. Ở tuổi lên hai, lên ba, thậm chí lớn hơn, người ta không nhồi nhét những chuyện “vĩ mô”, những khái niệm trừu tượng mà trẻ không hiểu nổi, để rồi khi đối diện những câu hỏi tại sao, cái gì, bí quá giở trò át miệng trẻ.

Người ta dạy cách ứng xử văn minh, phép tắc lịch sự, kỹ năng sống và chơi chung với bạn, cách ăn uống, tự phục vụ. Nói chung quan hệ giữa người và người. Quan trọng hơn cả là tri thức về môi trường.

Hầu như trò chơi nào của trẻ mầm non cũng dính líu tới cây xanh: đóng kịch giả làm cây biết đi, biết nói; đi thăm các công viên, học cách nhận dạng các loại cây, lá, hoa phổ biến trong vùng; săn tìm kho báu: trẻ được phát tấm bản đồ in hình các loại cây đã biết, rồi đi kiếm những loại cây đó trong vườn, mỗi cây có một cô, thầy đứng đó đóng dấu xác nhận... Còn nhiều kiểu học và chơi như vậy liên quan đến trái cây, rau củ, đất đai.

Vườn lâu đài Sceaux trong nắng hè rực rỡ

2. Từ năm 1879, Georges Ville đã tạo ra một nông trại công cộng để đón tiếp trẻ mọi lứa tuổi đến vui chơi tìm hiểu về thiên nhiên, thực vật, canh tác, chăn nuôi bò, cừu, dê, thỏ, heo, gà... Trẻ làm quen với canh tác bền vững, rau quả thiên nhiên không biến đổi gen, ăn uống cân bằng, đất nào cây đó. Ngày nay, có rất nhiều "trường học" kiểu trang trại Georges Ville, công cộng hoặc có thu, không chỉ trong lĩnh vực nông nghiệp.

Không ai buộc trẻ phải biết những vấn đề thuộc “thượng tầng kiến trúc”. Cái trẻ cần tập cho quen dần là tri thức về môi trường sống ở tầm thế giới, không giới hạn, cục bộ, không gò ép định hướng này nọ. Những gì khác sẽ đến sau theo độ tuổi, nhưng trước hết trẻ phải có đủ tri thức về thiên nhiên, xã hội để lựa chọn định hướng phát triển tự do cá nhân. Con người phải hòa hợp hòa giải với môi trường tự nhiên chứ không phải chăm chăm chinh phục, cải tạo, phá vỡ quy luật tự nhiên...

Công viên nhỏ tạo nên mảng xanh khắp nơi. Mùa hè, bất cứ lúc mào, chỉ cần vài bước chân là trẻ có thể chơi đùa thoải mái

Muốn yêu thiên nhiên và có ý thức bảo vệ môi trường thì phải xây dựng thói quen từ tuổi mẫu giáo. Đi trên đường, ăn xong mẩu bánh, cháu cứ cầm giấy gói trong tay, nếu muốn chơi gì đó thì đưa ông nội cầm giùm. Đến lúc gặp thùng rác mới lấy lại chạy le te đến bỏ. Năm tuổi đã có khái niệm phân loại rác, thùng nào, màu gì dùng đựng rác giấy, ly nhựa, thùng nào đựng vỏ chai, hũ thủy tinh, thùng nào đựng đồ ăn dư...

Sáng qua, vào rừng Vincennes, gặp một số gốc cây già bị đốn hạ, cháu chạy đến đếm vòng gỗ và công bố tuổi cây làm ông nội ngạc nhiên. Hồi đó vào trung học, lớp Bảy thì phải, ông mới biết vòng mộc, vòng libe...

Bảng giới thiệu nền canh tác sinh học ở nông trại sư phạm dành cho trẻ George Ville. Ngoài việc tìm hiểu về cây cỏ, vật nuôi, trẻ còn được tự tay làm bánh mì và mang sản phẩm về

Đi vào vườn hồng L'Haÿs les roses hay vào vườn tu-lip Keukenhof bạt ngàn hoa tươi đủ màu sắc, không thấy bất cứ đứa trẻ nào vịn cành hay sờ hoa chứ đừng nói người lớn. Trong khi đó ở Hà Nội, cứ có hội hoa là có bẻ hoa, cướp hoa, trộm hoa. Ở Sài Gòn, trên đường Trường Sa, đoạn đối diện Sở Thú, chỉ có dăm cây hoa y lan tỏa hương mà sáng nào đi tập thể dục cũng thấy mấy ông, mấy bà sồn sồn kéo cành hái cho bằng được, hái trụi. Mấy cây mai tạo cảnh thì phải ràng dây xích khóa chằng chịt với nhau.

Nhưng trên hết, Sài Gòn còn được mấy vườn cây? Mảng xanh Sài Gòn phỏng được bao nhiêu mét vuông? Vì lợi ích mười năm trồng cây, càng trồng diện tích càng thu hẹp. Đừng nói mấy cái cây tạp, cong cong quẹo quẹo cao chừng quá đầu người ven một số đường là kết quả trồng cây nhé, nếu so với cây xanh Paris, London, Amsterdam.

Bois de Vincennes, 13/5/2019
Thẩm Tuyên