Sống đời du mục ở Kyrgyzstan

Sau chuyến đi dài ngày từ Mông Cổ vài năm trước, tôi và những người bạn đường yêu xê dịch trở nên “nghiện” cảm giác được sống đời du mục ở những miền xa hoang vắng, tách biệt khỏi đời sống thị thành hiện đại.

Ấp ủ suốt nhiều năm tháng, cuối cùng chúng tôi cũng tới được miền Trung Á đầy sức hấp dẫn để đi sâu vào vùng hoang dã của Kyrgyzstan.

Thiên nhiên diệu kỳ

Cưỡi ngựa giữa thảo nguyên

Sau 2 giờ đồng hồ nhập cảnh vào Kyrgyzstan bằng biên giới Kegen của Kazakhstan, hành trình của chúng tôi mới thực sự bắt đầu với những chuyến đi dài đằng đẵng, băng qua nhiều dạng địa hình, khí hậu dù trên cùng một vùng lãnh thổ.

Đất nước này là một quốc gia xinh đẹp không giáp biển, địa hình chủ yếu là đồi núi với hơn 85 dãy núi lớn nhỏ, bao phủ hơn 70% lãnh thổ; cùng nhiều thung lũng và đồng bằng rộng lớn đầy ấn tượng, trải dài hun hút tầm mắt.

Dù xa xôi, hẻo lánh nhưng Kyrgyzstan đã mang trong mình cả chiều dài gần 3.000 năm lịch sử của những tộc người du mục và những lữ đoàn caravan trên con đường tơ lụa huyền thoại.

Chúng tôi đã đùa nhau rằng cả đoàn chẳng khác nào những người lái buôn trên con đường tơ lụa cũ, bởi hành trình khám phá Kyrgyzstan là những ngày rong ruổi qua mọi địa hình, sống đời tối giản tách biệt đời sống văn minh hiện đại, hệt như người du mục bản địa.

Bắn cung là môn thể thao người dân du mục ưa thích

Hành trình đi sâu vào những vùng hoang dã của “trái tim Trung Á” đã xoa dịu các giác quan của tôi nhờ muôn vàn cảnh đẹp ngoạn mục: những thung lũng nối dài như vô tận, sặc sỡ sắc màu ở Fairytale Canyons; đỉnh núi phủ tuyết cao chót vót ở Altyn Arashan; hồ nước Issyk Kul 25 triệu năm tuổi trong xanh màu ngọc lam; các hẻm núi sâu hút ẩn mình trong những vườn quốc gia như Chong Kemin, Ala Archa…

“Hòn ngọc ẩn” với biết bao địa hình ngoạn mục này là nơi khói bụi thành phố không thể chạm đến, tiếng còi xe nhường chỗ cho tiếng vó ngựa và đã thực sự trở thành thiên đường cho những kẻ đam mê phiêu lưu như chúng tôi.

Trên chiếc van Nga cổ vượt hàng trăm cây số bùn đất để tới được thung lũng Altyn Arashan đẹp mỹ miều hay khoảnh khắc trên lưng ngựa phi nước đại giữa thảo nguyên xanh rì bát ngát hay hàng chục giờ đồng hồ oằn mình trên những chuyến đường dài, tôi được sống đời du mục và thực sự mãn nguyện khi được trải nghiệm những điều mới, ngắm nhìn nét đẹp nguyên sơ của thiên nhiên Kyrgyzstan.

Với “điểm cộng” miễn visa cho người Việt Nam và dễ dàng tìm thấy chặng bay nối chuyến từ Kuala Lumpur (Malaysia), chắc hẳn Trung Á nói chung và Kyrgyzstan nói riêng sẽ là một trong những điểm đến hàng đầu dành cho những người yêu thích lối sống du mục, khao khát tận hưởng vẻ đẹp diệu kỳ của thiên nhiên.

Đi săn cùng đại bàng

Chàng trai thuần phục đại bàng

Sau bữa sáng thịnh soạn ở nhà nghỉ với rất nhiều món ăn truyền thống như manti (bánh bao hấp nhân thịt hoặc nhân chay), kimus (sữa ngựa lên men), bánh ngọt kiểu Nga, chúng tôi lên đường tới một ngôi làng nhỏ phủ đầy những chiếc lều yurt để tận mắt chứng kiến buổi biểu diễn đi săn cùng đại bàng.

Người Kyrgyzstan có nguồn gốc du mục. Ngày nay, tập tục đi săn cùng đại bàng của người du mục Kyrgyzstan cũng dần bị mai một. Hiện chỉ còn khoảng 70 thợ săn thuần dưỡng chim đại bàng vàng. Những cuộc biểu diễn ngoạn mục mà chúng tôi được xem vừa là “di sản tinh thần” lưu giữ những giá trị truyền thống quan trọng vừa là một cách mưu sinh, một môn thể thao đầy thú vị của người dân bản địa.

Giữa khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ, trước mắt tôi là Begaly - một thanh niên 18 tuổi thuộc thế hệ thứ tư trong một gia đình du mục đi săn chuyên nghiệp. Anh cao ráo, nét đẹp ấn tượng mang nhiều nét đặc trưng Kyrgyz, khoác trên mình bộ trang phục truyền thống du mục, trên tay là chú đại bàng dũng mãnh.

Begaly chia sẻ với chúng tôi về tập tục đi săn cùng đại bàng và chó săn của người Kyrgyz khiến cả nhóm không khỏi trầm trồ trước tài năng và sự kết nối của con người và thiên nhiên.

Chú đại bàng chúng tôi thấy là chủng đại bàng vàng thường sống tại Âu - Á, Bắc Mỹ và một phần của châu Phi. Chúng thường sử dụng sự nhanh nhẹn, tốc độ kết hợp với móng vuốt sắc bén để săn mồi.

Vì đại bàng thường làm tổ ở những nơi rất cao trên vách đá, ngọn cây nên người Kyrgyz du mục thường phải lên kế hoạch khá lâu và săn bắt những con đại bàng nhỏ trong tổ ngoài tự nhiên. Chú đại bàng trong buổi biểu diễn hôm nay được bắt về từ năm 3 tuổi, đã sống cùng gia đình du mục này gần 20 năm, được xem như một thành viên của gia đình.

Mỗi con đại bàng thuộc về một gia đình nên chúng rất nghe lời chủ và có sự kết nối, cảm nhận đặc biệt thông qua âm thanh, sự tiếp xúc trên bề mặt móng và da chân.

Sự ăn ý giữa một thanh niên và chú đại bàng to lớn khi biểu diễn một cuộc săn đã khiến chúng tôi mãn nhãn mà trầm trồ mãi.

Dừng chân nơi thủ đô hiện đại

Tác giả trên cánh đồng hoa vàng bát ngát

Đi qua những ngày lạnh buốt 2 độ C tận sâu trong những khu rừng óc chó, cả những ngày nắng lên 18 độ C nhuộm vàng thung lũng xanh, chúng tôi tới thủ đô Bishkek của Kyrgyzstan vào một ngày mưa nhẹ.

Cơn mưa xuân dai dẳng phủ màu xám xịt trên bầu trời và làm cảnh vật, cây cối, nhà cửa có phần ảm đạm nhưng không thể phủ nhận Bishkek là một thủ đô hiện đại, sạch sẽ, rộng thoáng, thực sự khác xa so với hình ảnh trong hình dung của chúng tôi.

Sau 8 ngày ăn uống như người du mục, chúng tôi khao khát được nếm lại hương vị món ăn quê nhà và rồi cũng tìm được quán phở Việt trong một trung tâm thương mại lớn.

Bên những tô phở to gấp đôi kích cỡ bình thường và vị mặn theo phong cách Kyrgyzstan mà lúc này đã cạn sạch, chúng tôi vui vẻ khi được ăn uống no say giữa thủ đô hoa lệ, lại còn được chủ quán chia sẻ rất nhiều về Kyrgyzstan.

Với tôi, cuộc trò chuyện 3 tiếng ấy tựa như một “work shop chữa lành”.

Người dân nơi đây tự hào gọi Bishkek là một trong những thành phố đẹp nhất của Kyrgyzstan, là nơi đáng sống cho du khách quốc tế. Chủ quán say sưa chia sẻ về văn hóa, lịch sử, kinh tế, luật pháp, bất động sản… ở đất nước này; về việc vì sao anh đang sống một đời du mục ở khắp các quốc gia châu Âu, Trung Quốc, Việt Nam bỗng chọn Kyrgyzstan làm điểm dừng chân đã 10 năm. Anh tâm sự: “Nơi đâu cũng là nhà mình, đừng để bị lạc đường. Và nơi mình dừng lại chính là nơi mình cần đến”.

Với một người trẻ theo đuổi lối sống du mục số như tôi, những lời tâm tình ấy thật ý nghĩa. Thật may, tôi vẫn đang được đi, được trải nghiệm và chưa bao giờ lạc đường.

Nguyễn Thùy Trang