Số phận bi thương của một hoàng hậu mắc tội thông dâm

Từ công chúa trở thành hoàng hậu…góa bụa

Quang Loan Hoàng hậu tên thật là Trần Thị Thục Mỹ, con gái Trần Nghệ Tông, khi ở trong cung cấm có hiệu là Thái Dương công chúa (có sách chép là Thiên Huy công chúa).

Làm vua đến tháng 11 năm Nhâm Tý (1372), Nghệ Tông nhường ngôi cho em là Trần Kính (tức Trần Duệ Tông). Cuối năm Bính Thìn (1376) mặc cho triều thần can ngăn, vua Duệ Tông tự dẫn quân đi đánh Chiêm Thành để dập tắt sự quấy nhiễu tại cương giới phía Nam. Thế nhưng, vì chủ quan nên quân nhà Trần thua to, Trần Duệ Tông và nhiều quan tướng bị chết, hôm đó là ngày 24 tháng 1 năm Đinh Tị (1377).

Trang phục Hoàng hậu (Tranh minh họa)

Nghe tin dữ, thượng hoàng Nghệ Tông liền lập con trưởng của Trần Duệ Tông là Trần Hiện lên làm vua. Để tri ân, sau khi lên ngôi Trần Hiện phong con gái của Thượng hoàng là Thái Dương công chúa làm hoàng hậu Quang Loan.

Trần Hiện làm vua 11 năm (1377 - 1388) nhưng chính sự đều do Trần Nghệ Tông quyết định. Thấy Hồ Qúy Ly được Thượng hoàng tin dùng, vua bàn mưu với cận thần tìm cách giết đi. Sự việc bị lộ, Thượng hoàng Nghệ Tông rất tức giận phế truất ngôi vua của Trần Hiện ngày mồng 6 tháng 12 năm Mậu Thìn (1388), giáng làm Linh Đức vương rồi sai giết chết, vì thế sử gọi Trần Hiện là Trần Phế Đế.

Án thông dâm và chuyện tái giá bẽ bàng

Chồng bị giết, hoàng hậu Quang Loan trở thành góa bụa, từ ngôi vị hoàng hậu trở lại làm công chúa như cũ. Thương con, Thượng hoàng muốn tìm người tài kén làm phò mã, nhưng sự kiện xảy ra vào năm Qúy Dậu (1393) đã làm đảo lộn ý định đó. Sách Đại Việt sử ký toàn thư viết: “Mùa đông, tháng 10 đem công chúa Thái Dương gả cho Thái bảo Nguyên Hãng. Thái Dương là hoàng hậu của Linh Đức, từ khi Linh Đức bị giết, Thượng hoàng muốn chọn rể hiền gả cho. Thái Dương nhân đi chơi hồ Tây, thông dâm với Phủ quân ty là Nguyên Uyên (con của Cung Tín vương Thiên Trạch). Thượng hoàng biết, giận lắm, đem gả cho Nguyên Hãng là em Nguyên Uyên để làm nhục”.

Nam nữ luyến ái (Tranh minh họa)

Trần Nghệ Tông ép hôn vì bực tức trước việc làm không hay của con, sách Khâm Định Việt sử thông giám cương mục cũng viết: “Tháng 10, mùa đông. Đem vợ Đế Hiện là Trần thị gả cho thái bảo Trần Nguyên Hãng. Hậu, tức là Thiên Huy công chúa, con gái Thượng hoàng. Sau khi Đế Hiện đã bị giết, Thượng hoàng thường muốn cho hậu cải giá. Nhân một hôm đi chơi hồ Tây, hậu tư bôn với Phủ quân ty là Nguyên Uyên; Thượng hoàng giận, đem gả lại cho Nguyên Hãng là em Nguyên Uyên, để cho nhục nhã”.

Sách Đại Việt sử ký tiền biên có lời phê như sau: “Đem Hoàng hậu cũ gả cho bề tôi; về với anh mà bắt lấy em. Phép hôn nhân nam nữ của nhà Trần bắt đầu từ thời Thái Tông, chấm dứt vào thời Nghệ Tông, nay chép vào sách để lại tiếng xấu nghìn đời”.

Tái giá trong bẽ bàng và đau khổ, Thái Dương công chúa đành chấp nhận cuộc hôn nhân sắp đặt trong nỗi niềm bi xót, tái tê.

Đau đớn thay, phận… bà hoàng

Trở thành phu nhân đại thần với Thái Dương công chúa ít nhiều đem lại sự an ủi, bởi dù yêu ghét thế nào đi nữa, Trần Nguyên Hãng cũng không có hành động tiêu cực với người vợ được ban hôn, là con gái của Thái thượng hoàng đầy uy quyền Nghệ Tông, là chị gái của Trần Thuận Tông – hoàng đế đương triều.

Những tưởng bình yên sẽ kéo dài đến cuối đời, ai ngờ trong biến động của thời cuộc, số phận của công chúa lại chịu gió táp mưa sa.

Sau khi Thượng hoàng Nghệ Tông mất, quyền lực rơi vào tay Hồ Qúy Ly. Năm Đinh Sửu (1397), Hồ Quý Ly ép con rể là Trần Thuận Tông dời đô vào Đại Lại gọi là Tây Đô (nay thuộc Vĩnh Lộc, Thanh Hóa); đến tháng 4 năm Kỷ Mão (1399) ép nhường ngôi cho con trai là Trần An mới lên 3 tuổi, không lâu sau thì bức tử chết.

Nữ hầu trong quan phủ (Tranh minh họa)

Việc làm của Hồ Qúy Ly khiến nhiều quần thần căm phẫn, họ bàn mưu giết ông trong hội thề ở Đốn Sơn tháng 4 năm Kỷ Mão (1399). Kế hoạch không thành, những người chủ mưu, trong đó có Trần Nguyên Hãng đều bị giết, tổng cộng là 370 người. Tất cả gia sản của họ bị tịch thu; người nhà thì đàn ông con trai 1 tuổi trở lên bị chôn sống hoặc dìm chết, đàn bà con gái bị bắt làm nô tì, trong đó có phu nhân của Trần Nguyên Hãng là Thái Dương công chúa

Vậy là từ công chúa rồi trở thành hoàng hậu cao quý, cuối cùng Thái Dương trở thành một nô tì phục dịch hầu hạ; chuyện về nàng là chuyện về một người mà cuộc đời hầu như phải gánh bao nỗi bất hạnh, đắng cay trong buổi giao thời đầy biến động cuối thời Trần.

Lê Thái Dũng