Sinh viên làm thêm: May nhờ rủi chịu

“Làm thêm giúp tôi dạn dĩ, linh hoạt hơn”

Mỗi ngày, trước 7g sáng, Phạm Văn Hải - sinh viên năm cuối ngành xây dựng, Trường đại học Tôn Đức Thắng - có mặt ở tiệm giặt sấy để mở cửa, quét dọn rồi đón khách. Mỗi ngày thường, tiệm nhận khoảng 50kg quần áo, cuối tuần thì nhận khoảng 70 - 80kg. Đến 9g, Hải giao lại việc giặt sấy cho 1 nhân viên nữ, còn mình làm vệ sinh giày, mỗi ngày từ 10-15 đôi.

Công việc làm thêm ở tiệm giặt sấy giúp Hải vừa có thêm thu nhập, vừa dạn dĩ, năng động hơn - Ảnh: Thu Lê

Hải làm việc ở tiệm này gần 2 năm qua, tiền công ban đầu 20.000 đồng/giờ, sau 3 tháng thử việc thì tăng lên 25.000 đồng/giờ và hiện nay là 6 triệu đồng/tháng. Để nhận được mức tiền công này, ngoài việc giặt sấy, vệ sinh giày dép, Hải còn viết mỗi tuần 2 bài quảng cáo đăng lên Facebook, tư vấn khách hàng qua mạng và báo cáo doanh thu hằng tuần của tiệm cho chủ. Ngày thường, Hải làm việc khoảng 5 giờ/ngày, ngày cuối tuần phải làm 7 giờ mới hết việc. Tính ra mỗi tuần, Hải làm khoảng 40 giờ. Lịch học không cố định nên Hải tự chia ca với 2 sinh viên đang làm chung. Những ngày có sự kiện quan trọng ở lớp, Hải báo trước để chủ tiệm tiện bề sắp xếp. Hải cho biết, khá hài lòng với công việc hiện tại.
Gia đình Hải ở TPHCM, kinh tế không quá khó khăn nhưng cha mẹ khuyến khích Hải làm thêm để rèn kỹ năng giao tiếp do tính cậu khá nhút nhát. Theo Hải, sau 2 năm làm thêm, ngoài thu nhập, cậu cũng dạn dĩ hơn, giao tiếp tốt hơn và đặc biệt là linh hoạt hơn trong xử lý các tình huống. Hải nói: “Hồi mới đến làm, cái gì em cũng không biết, nhưng bây giờ thì cái gì em cũng làm được, từ chạy quảng cáo cho đến tư vấn khách hàng, giải quyết các vấn đề của tiệm”.

Tìm hiểu kỹ về công việc để tránh thiệt thòi
Việc đi làm thêm tạo cho sinh viên môi trường để giao tiếp với xã hội. Nếu chỉ đóng khung trong việc học thì kỹ năng giao tiếp sẽ hạn chế, nhất là với sinh viên khối ngành kỹ thuật. Đi làm, được va chạm với các tình huống thực tế, kỹ năng của sinh viên sẽ tốt hơn, nhanh nhẹn, hoạt bát và sẵn sàng hơn cho các công việc sau này. Đi làm cũng rèn cho sinh viên tính kỷ luật, tuân thủ giờ giấc, quy định của nơi làm việc, biết hợp tác với người khác và cuối cùng là có thêm thu nhập để trang trải cho cuộc sống.
Tuy nhiên, thu nhập khi làm thêm của sinh viên không tốt, chưa tương xứng với công sức mà các em bỏ ra, trừ dịp lễ tết. Thậm chí, một số nơi còn tìm cách quỵt lương sinh viên. Các doanh nghiệp tuyển sinh viên thường chỉ muốn tận dụng sức lao động chứ không muốn huấn luyện, đào tạo nhiều nên sinh viên cũng khó học thêm được nhiều kỹ năng, tính chuyên nghiệp. Nhiều sinh viên chạy xe ôm công nghệ, thu nhập tốt nhưng rất vất vả, ngốn hết thời gian, bỏ bê việc học hành. Do đó, sinh viên cần tìm hiểu rõ về nơi làm, giờ giấc, thu nhập, môi trường làm việc… trước khi dự tuyển. Có thể tìm hiểu qua trung tâm dịch vụ việc làm, qua trang web của nhà tuyển dụng, qua đánh giá của dư luận hoặc qua những người đang làm, từng làm ở công ty mà mình ứng tuyển.
Phó giáo sư, tiến sĩ Lê Đình Vũ - Giám đốc Trung tâm Kết nối doanh nghiệp và Giới thiệu việc làm, Trường đại học Công nghiệp TPHCM

Năm 2023, giới thiệu hơn 23.480 chỗ làm cho sinh viên
Trung tâm Hỗ trợ học sinh, sinh viên TPHCM đã triển khai có hiệu quả hoạt động giới thiệu việc làm cho sinh viên, trở thành cầu nối giữa sinh viên và doanh nghiệp. Hiện nay, các đầu việc bán thời gian, toàn thời gian, việc làm chuyên môn được trung tâm đăng tải trên fanpage SAC-Việc làm (https://www.facebook.com/sac.vieclam/), ứng dụng việc làm (app.sac.vn/việc làm).
Trong năm 2023, trung tâm giới thiệu gần 23.480 đầu việc cho sinh viên với các công việc giản đơn như nhân viên phục vụ (20.000-35.000 đồng/giờ), phụ việc nhà (50.000-80.000 đồng/giờ), nhân viên tiếp thị (30.000-50.000 đồng/giờ), cộng tác viên đánh máy, thống kê, viết bài website (20.000-80.000 đồng/giờ), gia sư (120.000-300.000 đồng/giờ); các công việc đòi hỏi chuyên môn như nhân viên kinh doanh, nhân viên phát triển thị trường, nhân viên tư vấn bán hàng, lương từ 6,5 triệu đồng trở lên mỗi tháng. Trung tâm thỏa thuận mức lương tối thiểu với nhà tuyển dụng để đảm bảo quyền lợi của sinh viên. Toàn bộ thông tin tuyển dụng của doanh nghiệp đều được công khai trên website, fanpage để sinh viên tham khảo trước khi ứng tuyển.
Ông Lê Nguyễn Nam - Phó giám đốc Trung tâm Hỗ trợ học sinh, sinh viên TPHCM

Nên tập huấn nghiệp vụ cho nhân viên tư vấn việc làm
Khi đi làm thêm, rất nhiều sinh viên không được ký hợp đồng lao động mà chỉ thỏa thuận miệng nên nếu họ bị sa vào mạng lưới đa cấp trá hình hoặc bị quỵt tiền công thì rất khó đòi lại tiền. Do đó, cần có những quy định chặt chẽ về hợp đồng lao động, cơ chế thanh tra, kiểm tra để tránh trường hợp sinh viên bị lừa, mất niềm tin vào cuộc sống và học tập.
Các thầy cô làm việc ở trung tâm giới thiệu việc làm của các trường phần lớn là nhân viên tự học thêm về kỹ năng tư vấn nhưng thường không nắm hết các quy định của pháp luật về lao động để đưa ra lời khuyên đúng cho sinh viên. Do đó, nên có chương trình tập huấn về kỹ năng, nghiệp vụ, chuyên môn cho đội ngũ này để tư vấn tốt hơn, đồng thời nên kết nối các trung tâm với nhau để tận dụng các nguồn lực chung. Ví dụ, một doanh nghiệp khi đến một trường chuyên đào tạo ngành xã hội tuyển nhân sự liên quan đến công nghệ thông tin thì trung tâm giới thiệu việc làm ở đó có thể giới thiệu sang các trường chuyên đào tạo về công nghệ thông tin. Các trung tâm có thể tạo khung dữ liệu dùng chung, giúp sinh viên tiếp cận nguồn công việc nhiều hơn.
Thạc sĩ Trần Nam - Trưởng phòng Công tác sinh viên,
Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia TPHCM

Trang Thư (ghi)