Sau thanh tra điểm thi ở Hà Giang, bọn trẻ sẽ thế nào?

Tôi nhớ năm 2001 tôi thi đại học, thời đó chưa có 3 chung, các trường tự ra đề riêng của mình. Bạn ngồi cạnh tôi năm đó mở tài liệu 2/3 môn thi, rất thản nhiên. Môn thứ 3 không có tài liệu, bạn ra về sớm rất ung dung. Có lần gặp, bạn nhún vai: "Tớ biết đề từ tháng trước". Năm đó nghe đâu bạn thủ khoa trường ấy.

Rất nhiều năm sau, khi ai đó nói với tôi học trường đó, trong tôi đều dâng lên một cảm giác trào phúng, thầm nghĩ: "À, cái trường biết trước đề cả tháng ấy hả". Nó thành một định kiến khó xoá bỏ.

Nhiều thí sinh tỏ vẻ căng thẳng trước giờ thi môn ngữ văn, môn thi đầu tiên của kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia sáng 25/6/2018. Ảnh: Minh Thanh

Trong danh sách hơn 10 thí sinh "Con nhà người ta" lan truyền trên mạng xã hội sau kỳ thi tốt nghiệp THPT, sau khi những xuýt xoa thán phục qua đi, không ít cái bĩu môi: "À cái tỉnh đó còn lạ gì". Cũng như tôi từng định kiến về trường "biết trước đề" kia. Và đỉnh điểm là cuộc thanh tra, rất nhiều tờ báo đưa tin về sự bất thường.

Tôi không biết những gương mặt "con nhà người ta" sẽ phải như thế nào sau cuộc thanh tra. Thanh tra không có vấn đề gì? Vẫn sẽ muôn đời mang một cái án và cái ý nghĩ mai mỉa "À đến từ tỉnh đó hả".

Thanh tra có vấn đề, tiếp sau đó là gì? Tôi không dám nghĩ tiếp.

Đó chắc chắn sẽ là đả kích lớn với những bạn trẻ mới vừa qua ngưỡng học trò.

Mãi mãi, trong bia miệng, những gương mặt chưa trưởng thành gánh một cái án vô hình.

Có thể, người bạn ngồi cạnh tôi dạo nọ đã biết trước đề. Nhưng sắp xếp để đề bị lộ, nếu có, chắc chắn không thể đến từ bạn ấy - khi bạn mới vừa 18 tuổi. Ở những điểm thi có tiêu cực, nếu có người "đứng đằng sau" toàn bộ vụ việc, thì đó khó có thể là chủ nhân các điểm số rực rỡ kia. Và sau tất cả, thì tuổi 18 nồng nhiệt, nhiều hy vọng và vô tư nhất, chỉ là một sự sắp xếp ngoạn mục của người lớn. Để rồi nếu có hậu quả, thì cùng lắm vài người rút kinh nghiệm. Chỉ có điều vết ố của tuổi trẻ - không ai trong số người lớn kia có thể xóa được.

Cũng như trong các cuộc cải cách giáo dục, những cuộc tranh cãi đề thi, đối tượng hướng tới – cũng là nạn nhân chính - luôn bị đẩy xuống hàng thứ yếu.

Việc thi 3 môn liên tiếp vào sáng 26/6/2018 khiến nhiều thí sinh cảm thấy mệt mỏi. Ảnh: Minh Thanh

Mẹ tôi kể có năm bà đi chấm thi tốt nghiệp THCS, phần đặt câu "nếu...thì", bà phải chấm cả mấy trăm bài chỉ ghi vỏn vẹn là "Nếu trời mưa tôi sẽ nghỉ học". Vì barem ghi như thế là “có điểm”, và các thầy cô ra sức dạy học trò phải làm như vậy, thế là có điểm. Không ai quan tâm "Nếu trời mưa tôi sẽ nghỉ học" nó liên quan gì tới chương trình học. Và bọn trẻ, cắm đầu như một cái máy, bởi 1 điểm cũng có thể là một cuộc cách mạng cuộc đời. Không ai hỏi ý kiến chúng, ngay cả khi chúng không định nghỉ học chỉ vì trời mưa.

Mỗi năm, chúng ta đều gióng giả trước mỗi kỳ thi. Mỗi năm, những câu chuyện ồn ào quanh kỳ thi đều diễn ra.

Rồi kết thúc cuộc thanh tra Hà Giang, Sơn La sẽ là gì? Có hàng trăm cuộc thanh tra sau mỗi ầm ĩ về tiêu cực, chẳng phải mọi thứ vẫn nguyên đấy ư?

Khi có dấu hiệu bất thường, thanh tra là việc buộc phải làm, nhưng sau tất cả những gì người lớn nỗ lực, cả trong sai phạm lẫn xử lý vi phạm, thì người gánh chịu hậu quả nặng nề nhất vẫn là những đứa trẻ.

Chỉ là những đứa trẻ, chúng phải đứng đâu sau cuộc đưa đẩy của người lớn? Dường như rất ít ai quan tâm rằng, người lớn, họ chỉ cần 1 (hoặc vài) kỳ thi để tính công. Nhưng sau đó, lũ trẻ, là cả một cuộc đời có thể bị người lớn đem ra đánh bạc.

Mai Nguyên