Sàn giao dịch heo: Sở muốn, doanh nghiệp ngại

Sở đã sẵn sàng

Theo đánh giá của Sở Công thương TP.HCM, hiện nay, phần lớn heo vẫn được giết mổ thủ công, không bảo đảm vệ sinh dịch tễ, an toàn, khâu vận chuyển (logistics) sơ sài, điều kiện bảo quản kho lạnh còn yếu kém, mua bán vẫn bằng thỏa thuận miệng. Thương lái vẫn đang đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng thịt heo, người chăn nuôi có hàng nhưng không quyết định được giá, người tiêu dùng bị động, thông tin về sản phẩm chưa minh bạch, các khâu cung ứng rời rạc, không tạo thành chuỗi.

Ông Nguyễn Ngọc Hòa - Phó Trưởng Ban Đề án Sàn giao dịch heo TP.HCM - cho rằng, theo định hướng, sàn giao dịch heo phải kết nối được các chủ thể quan trọng trong chuỗi cung ứng, nhất là chủ thể chăn nuôi, chủ thể giết mổ và thương nhân chợ đầu mối, tiến tới chấm dứt lò giết mổ thủ công, tập trung giết mổ công nghiệp để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, đưa sản phẩm thịt heo chất lượng đến người tiêu dùng với giá hợp lý.

Hiện, TP.HCM đã có những điều kiện khá thuận lợi để mở sàn giao dịch heo: quy mô thị trường tiêu thụ thịt heo lớn (10.000 con/ngày, tổng giá trị lên đến 17.500 tỷ đồng/năm); nguồn heo cung cấp đến từ 6-10 tỉnh, giao dịch chủ yếu tập trung tại hai chợ đầu mối Hóc Môn, Bình Điền và kênh phân phối hiện đại. Các chủ thể tham gia đã quen ứng dụng công nghệ thông tin qua đề án truy xuất nguồn gốc...

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, để mở sàn giao dịch heo, còn nhiều vấn đề cần được làm rõ. Chẳng hạn, cần đánh giá tính khả thi của sàn, giao dịch heo hơi hay heo mảnh, vai trò của các chủ thể trong hoạt động của sàn, điều kiện tham gia sàn... “Quan điểm là Nhà nước không làm thay doanh nghiệp mà sẽ tham gia hỗ trợ. Khi có tín dụng chính thức hỗ trợ người chăn nuôi thì giá bán thịt heo đến người tiêu dùng sẽ tốt hơn” - ông Hòa nói.

Sàn giao dịch heo giúp người chăn nuôi không bị lệ thuộc, quyết định giá bởi thương lái, giá bán lẻ thịt heo đến người tiêu dùng cũng sẽ tốt hơn

Ông Phạm Thành Kiên - Giám đốc Sở Công thương TP.HCM - cũng khẳng định: “Sở đã chuẩn bị, xem xét nhiều mặt, không chỉ đề án, ý tưởng, phương thức mà cả các điều kiện để hậu thuẫn, phục vụ cho nhu cầu các chủ thể, như nhu cầu vay vốn. Chúng tôi đã chuẩn bị nguồn vốn hỗ trợ cho các doanh nghiệp tham gia sàn giao dịch heo của TP.HCM, không để các chủ thể tham gia đơn độc”.

Phải chấp nhận “giao dịch khống”

Tại tọa đàm “Trao đổi, lấy ý kiến vận hành mô hình dự kiến sàn giao dịch heo trên địa bàn TP.HCM” diễn ra tại TP.HCM sáng 14/11, ông Đỗ Hà Nam - Phó chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam - nêu thực tế từng diễn ra với sàn giao dịch cà phê ở tỉnh Đắk Lắk. Sàn này được Nhà nước hỗ trợ, ưu tiên đất cho xây dựng cơ sở hạ tầng nhưng lại hoạt động không hiệu quả, “sập sàn” chỉ sau 10 năm mở sàn. Ông Nam đề nghị Sở Công thương TP.HCM tìm hiểu kỹ lý do sàn giao dịch cà phê này thất bại để có kinh nghiệm khi xây dựng sàn giao dịch heo. 

Theo ông Nam, sàn bị các nhà đầu cơ tài chính “đập” bằng cách ném tiền xuống, bán khống hàng hóa, làm cho thị trường sập đổ, các doanh nghiệp đi theo bị dính vào. Các nhà đầu cơ thích đẩy giá lên thì sàn lại lên, nhưng đây là cơ chế thị trường, nếu không có sàn thì người ta không được bán hàng theo mong muốn của mình. Nhiều người có thể đưa hàng vào sàn trữ, thấy bán ngay thì lỗ, nên chờ lúc được giá mới bán. Vì vậy, lập sàn phải có kho để doanh nghiệp gửi hàng vào và chờ cơ hội bán, hoặc bán cho sàn và sàn bán lại cho người có nhu cầu cao hơn. 

Ông Nam nêu ý kiến: “Chúng ta phải hiểu bản chất của sàn là gì. Việt Nam từng có sàn cà phê Đắk Lắk nhưng đã thất bại, Singapore sang Việt Nam lập sàn tiêu nhưng cũng thất bại. Vậy tại sao các sàn giao dịch ở Đài Loan lại thành công 23 năm qua, sàn hàng hóa ở Ấn Độ cũng rất nhiều, hoạt động hàng chục năm thì mới có kết quả? Nếu chúng ta xác định trên sàn chỉ có người thật mua hàng thật thì sẽ thất bại vì không đủ phí để bộ máy hoạt động. Đã định làm sàn thì phải chấp nhận giao dịch giống như sàn chứng khoán”. 

Theo ông Nam, Nhà nước đóng vai trò quan trọng nhưng chỉ là công cụ ban đầu; để hoạt động hiệu quả, cần có cơ chế. Thực tế, có những điều vận dụng được ở nước ngoài nhưng tại Việt Nam thì lại không được phép. Cần nghiên cứu kỹ yếu tố này. Sàn giao dịch heo phải cổ phần hóa thì mới lành mạnh trong việc “lời ăn lỗ chịu”. Ngoài yếu tố chất lượng hàng hóa đúng tiêu chuẩn, sàn phải đảm bảo minh bạch về giá. 

Ông Nguyễn Nguyên Phương - Trưởng phòng Quản lý thương mại, Sở Công thương TP.HCM - cho biết, qua khảo sát thực tế, các sàn giao dịch tại Đài Loan như sàn giao dịch hoa, rau củ quả, heo… hầu hết là của công ty cổ phần, vốn đầu tư không lớn, xuất phát điểm khá giống Việt Nam, cũng từ các chợ mua bán nhỏ lẻ. Nhà nước hỗ trợ đất, đầu tư vốn xây dựng cơ sở vật chất, chuỗi logistics và cử người tham gia, theo dõi, giám sát.

Chăn nuôi heo của Đài Loan cũng khá giống Việt Nam. Tổng lượng heo giao dịch mỗi ngày của Đài Loan khoảng 20.000 con, trong khi chỉ riêng ở TP.HCM đã 10.000 con/ngày. Ở sàn giao dịch heo của một số nước khác, hai bên tự giao dịch, mua bán tại sàn, đưa trực tiếp heo tới sàn nhưng cách làm này không phù hợp với thực tế hiện nay. Vì vậy, sở dự kiến sẽ tiếp tục tham quan thêm một số mô hình sàn giao dịch heo ở các nước châu Âu để có thêm kinh nghiệm làm sàn giao dịch heo tại TP.HCM cho phù hợp. 
“Các doanh nghiệp lớn, chợ đầu mối đều nhất trí rằng, TP.HCM phải có sàn giao dịch heo. Sở sẽ tiếp tục thảo luận, ghi nhận các ý kiến đóng góp và sớm triển khai đề án này” - ông Kiên nói. 

Nguyễn Cẩm