Sài Gòn vọng: Báo Đàn bà mới (1934-1937) - Mở đường cho phụ nữ bước ra khỏi chốn khuê phòng

Vì sự tiến bộ của giới quần thoa

Đàn bà mới ra số đầu tiên ngày 1/12/1934 với vai chủ nhiệm thuộc về Thụy An Lưu Thị Yến, quản lý là Bùi Thị Hiến, tòa soạn nằm ở số 1 đường Leman, Sài Gòn, sau chuyển về số 73 Mac Mahon (đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa hiện nay).

Phương châm hoạt động của tờ báo rặt “đàn bà” được chính Đàn bà mới thể hiện rõ trong số 1 ở lời Kính cáo độc giả ngay trang nhất, có đoạn: “Đàn bà mới tán thành, khuyến khích công cuộc tiến thủ của chị em trên đường “hay” “phải” và vận động cho địa vị quyền lợi của chị em được sứng [xứng đáng], thích hiệp [hợp] với đời mới”.

Báo Đàn bà mới số 1

Trên Đàn bà mới, nhiều cây bút giương cao ngọn cờ nữ quyền, tiến bộ vì phụ nữ; trong số đó phải kể đến Thụy An, Bích Mai, Nguyễn Thị Kiêm… Riêng Chủ nhiệm Thụy An là cây bút chuyên trị những bài đinh, chủ đạo trên các số báo, đi vào những vấn đề gai góc, trực diện liên quan đến phụ nữ.

Trên báo, ngoài những tay bút nữ, thỉnh thoảng, vẫn có một số tên tuổi lớn góp mặt. Điểm qua có Hoài Thanh với bài Tình hình Huế sau khi có Nam Phương hoàng hậu (số 1), Trần Trọng Kim với loạt bài dài kỳ Quan niệm về cuộc nhân sinh (khởi đăng từ số 50, 10/2/1936), Phan Trần Chúc với bài Đại xá (số 70, 6/7/1936)…

Với phương châm “xem người mà ngẫm đến ta”, báo giới thiệu nhiều vấn đề liên quan tới công cuộc giải phóng, vì sự tiến bộ của phụ nữ trên thế giới, những mong lay động, thức tỉnh phụ nữ nước nhà trên con đường giải phóng chính mình.

Cuộc trưng cầu ý kiến Có nên tự giải phóng không? trên Đàn bà mới số 20

Bước khải hoàn của… một nữ phi công đã có duyên nợ với chị em ta (số 31, 5/8/1935), Cách hoạt động của phụ nữ nước người: Phụ nữ Tây Ban Nha và cuộc tuyển cử (số 73, 3/8/1936), Lắng tai nghe người đàn bà Pháp kêu gào cho Đông Dương (số 77, 31/8/1936) là một số bài liên quan như vậy.

Bàn xa về giới mình trên thế giới nhưng việc chính của báo vẫn là chuyện chị em nước nhà khi bàn luận những vấn đề liên quan lợi quyền, chức phận phụ nữ Việt: Đàn bà làm chánh trị (số 4, 22/12/1934), Những điều cản trở không cho chị em quyền bầu cử và ứng cử (số 11, 2/3/1935), Địa vị người đàn bà “mới” trong gia đình ngoài xã hội quan trọng thế nào? (số 83, 5/10/1936)…

Báo còn làm những cuộc “trưng cầu dân ý” trên mặt báo để rộng cửa dư luận khách quan bàn nhiều vấn đề về giới. Số 15, 30/3/1935 đăng ý kiến độc giả về cuộc trưng cầu ý kiến đối với vấn đề “Vợ tài giỏi hơn chồng. Chồng tài giỏi hơn vợ. Hai vợ chồng tài trí ngang nhau. Những gia đình đó êm ái không? Và gia đình nào êm ái nhứt?” hoặc số 20, 4/5/1935 đăng lời đáp của độc giả đối với việc “Có nên tự giải phóng không?” khi chồng có vợ nhỏ; phần lớn ủng hộ việc giải phóng phụ nữ khỏi cuộc hôn nhân không hạnh phúc, tự quyết định số phận của mình.

Thiên phóng sự Tình cảnh chị em thất nghiệp trên Đàn bà mới số 12

"Thông tấn xã phụ nữ" đất Sài Gòn

Nhiều vấn đề thiết yếu liên quan đến lợi quyền, sự công bằng cho chị em được báo đem ra luận bàn, tỏ ý kiến tranh biện mạnh mẽ.

Số 3, 15/12/1934 có bài Các nước đối với vấn đề phụ nữ lao động liên hệ về vấn đề tiền công, hạn định giờ làm, chế độ thai sản… để rồi lưu ý nhà cầm quyền về sử dụng, bảo vệ lao động nữ; “Sự dễ của một môn thể thao đó mà nhiều bạn gái có thể tự tập lấy, là các chị em nên luôn luôn cất nhắc việc nhẹ trong nhà, hay mỗi sáng khi trở dậy phải tìm một nơi nào không khí thanh khiết để mà tập nhảy tập vận động tứ chi như giơ thẳng tay lên đầu, ruỗi [duỗi] tay ngang vai… hay ưỡn ngực hít thật mạnh không khí trong sạch vào phổi rồi lại thở ra, ngày nào cũng làm như thế sẽ thấy người khỏe mạnh hơn trước” là ý kiến kết luận của bài Phụ nữ với thể thao ở số 94, 21/12/1936.

Bài về dược sư Nguyễn Thị Bính trên trang nhất Đàn bà mới số 91

Là báo dành cho “liễu yếu” nhưng thực chất, Đàn bà mới không yếu chút nào. Nhiều thiên phóng sự điều tra được tiến hành, tìm hiểu những vấn đề thiết thực và bức xúc trong xã hội đương thời. Có thể kể đến thiên phóng sự Tình cảnh chị em thất nghiệp của Thụy An khởi đăng từ số 12, 9/3/1935; thiên phóng sự Xã hội ăn mày ở Saigon của Thụy An khởi đăng từ số 37, 16/9/1935…

Để mở đường cho phụ nữ bước ra khỏi chốn khuê phòng, ngay từ số 1, báo đã bổ túc kiến thức pháp luật cho chị em, phản đối việc bất công về giới trong pháp luật khi thẳng thắn nêu rõ “dưới bức tranh nầy chúng tôi sẽ đem những điều thiệt thòi của người đàn bà trước pháp luật ra bàn giải, hoặc bàn giải theo lối đoản thiên […] rộng hơn nữa, chúng tôi muốn để mục nầy làm cái loa tỏ nỗi oan khiên của tất cả anh em chị em”.

Mục Chớp bóng được mở ngay từ số 1 giúp chị em tiếp cận nghệ thuật thứ bảy tân tiến trên thế giới khác với những món ca trù, ả đào, cải lương bấy lâu quen mắt quen tai.

Gương nữ giới giúp chị em có thể ngẩng mặt với đời cũng được báo chú trọng qua những tên tuổi tân tiến có những đóng góp thể hiện sự tiến bộ của phụ nữ Việt Nam.

Cô Hoàng Thị Thế - con gái Đề Thám - được giới thiệu với tư cách nữ diễn viên gốc Việt có mặt trong phim La Lettre (Lá thư) do hãng phim Paramount thực hiện (số 1); nữ bác sĩ Henriette Bùi - con gái ông nghị Bùi Quang Chiêu - được nhiều số báo đưa tin liên quan như: Một tiệc trà long trọng đễ [để] làm vinh dự cho nữ bác sĩ Henriette Bùi (số 26, 24/6/1935), Bà Henriette Bùi nữ bác sỉ [sĩ] y khoa đã mỡ [mở] phòng khán [khám] bịnh (số 44, 11/11/1935)…

Không chỉ thực hiện chức năng của một “thông tấn xã phụ nữ”, báo còn thực hiện nghĩa vụ xã hội với những vấn đề nóng bỏng liên quan đến vận mệnh nước nhà. Cuộc lạc quyên giúp nạn dân bị lụt ở Biên Hòa là một ví dụ. Số 34, 26/8/1935 đã dành một phần cột báo trang 2 để đăng danh tính, số tiền quyên góp của độc giả khắp nơi gửi về cho công cuộc cứu nạn dân bị lụt.

Tin thời sự Âu châu chiến tranh đã tới rồi trên Đàn bà mới số 48

Là tờ báo của giới chị em nhưng để tỏ sự tiến bộ, tân tiến, Đàn bà mới quan tâm tới những vấn đề thời sự khắp hoàn cầu. Đồng thời, những mục Thời sự trong tuần, Tình hình thế giới cũng điểm những tin tức liên quan của nước nhà.

Nhiều vấn đề liên quan đến tình hình chính trị thế giới được đem ra mổ xẻ, phân tích, như bài Âu châu chiến tranh đã tới rồi (số 48, 9/12/1935), Trên sân khấu chính trị Á Đông: Vì những lẽ gì Nhật chưa khai chiến với Trung Hoa (số 87, 2/11/1936).

Những mục thiết yếu thường thức liên quan đến phụ nữ như Người nội trợ nên biết, Gia chánh, Giúp ích gia đình được duy trì… Mảng thơ văn luôn hiện diện góp phần làm món ăn tinh thần nhẹ nhàng cho độc giả bên cạnh những bài chính luận sắc sảo, mạnh mẽ. Phần quảng cáo, báo dành phần lớn các tin bài liên quan thiết thân tới phụ nữ.

Như số 4, 22/12/1934 quảng cáo cho Thanh Tâm nữ công học đường, rồi dầu Hải Đường với lời rao “Chị em nên mua dùng thữ [thử] mổi [mỗi] ngày sẻ [sẽ] thấy cái đẹp thêm như câu Lằng [Làn] thu thũy [thủy] nét xuân sơn. Mây thua mướt [nước] tóc, tuyết nhường màu da”; số mùa xuân 1937 quảng cáo cho guốc Phù Lưu “sơn tốt giá rẻ”, lụa Hà Đông…

Trải qua 96 số góp mặt trong làng báo Sài Gòn, Đàn bà mới đã góp tiếng nói nữ quyền mạnh mẽ của giới nữ trên bước đường tranh đấu cho sự tiến bộ, bình đẳng trên mặt báo chương. Đáng quý thay! Đáng trọng thay!

Trần Đình Ba