Sài Gòn thành 'đảo nhiệt', cây cũng chết khô

Đây là một trong vô số dẫn chứng về tình trạng bê tông hóa ở TP.HCM làm nhiệt độ đô thị nóng lên và mảng xanh ngày càng èo uột.

Những “hòn đảo nhiệt độ” ở nội đô

Trưa nắng, công viên Văn Lang gần như không có bóng người. Những tán cổ thụ từng tỏa rợp bóng mát ở đây bây giờ héo hắt, không ngăn nổi ánh mặt trời chiếu thẳng xuống nền gạch, nóng ran.

“Từ ngày công viên được cải tạo khang trang, tệ nạn hút chích ở đây không còn nhưng công viên cũng không còn bóng mát như trước. Bây giờ, ban đêm, người dân mới đến công viên vui chơi, chứ ban ngày nóng quá, không ai chịu nổi” - một người bán nước giải khát gần công viên bày tỏ.

Cây xanh trên đường phố ngã đổ nhiều một phần do quy hoạch hạ tầng thiếu đồng bộ - Ảnh: Hoàng Nhiên

Theo ghi nhận của chúng tôi, hiện nay có 5 cây dầu cổ thụ ở công viên Văn Lang đã chết khô. Những cây xanh còn lại có dấu hiệu chậm phát triển, tán cây teo tóp dần. 

Một kỹ sư phụ trách lĩnh vực quản lý cây xanh thuộc Sở Giao thông Vận tải TP.HCM cho biết, sau khi công viên Văn Lang được cải tạo, lát gạch toàn bộ bề mặt thì xuất hiện tình trạng cây xanh héo úa rồi chết khô. Nguyên nhân là do tình trạng bê tông hóa, gây thiếu nước, khiến cây xanh không thể sinh trưởng bình thường.

Theo nhận định của Trung tâm Nghiên cứu vùng và đô thị, tình trạng bê tông hóa ở TP.HCM đang gây ra hiện tượng “hòn đảo nhiệt độ”. Cụ thể, trong những năm gần đây, TP.HCM có nhiều đợt nắng nóng kỷ lục, nhiệt độ hơn 40⁰C, thậm chí gần 50⁰C. 

Tiến sĩ Dương Thị Thúy Nga - Trưởng bộ môn tin học môi trường, khoa Môi trường, Trường đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia TP.HCM) - cho biết, hiện tượng đảo nhiệt độ đô thị, hay còn gọi là “hòn đảo nhiệt độ” là khu vực này có nhiệt độ cao hơn các khu vực xung quanh. 

“Qua nghiên cứu, phân tích hình ảnh viễn thám trong một thời gian dài, chúng tôi nhận thấy tháng 3/2019, tại TP.HCM, một số khu vực trung tâm nhiều bê tông có nhiệt độ lên đến 50⁰C, cao hơn hẳn nhiệt độ khu vực xung quanh, nên trở thành “đảo nhiệt”. Đảo nhiệt tác động tiêu cực đến đời sống người dân, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế, du lịch, y tế cũng như các dịch vụ công cộng” - tiến sĩ Nga giải thích thêm.

Theo tiến sĩ Nga, nguyên nhân của tình trạng đảo nhiệt tại TP.HCM là sự đô thị hóa nhanh, nhất là các quận, huyện nội thành. Ở khu vực trung tâm thành phố, nơi có mức độ đô thị hóa cao, luôn có nhiệt độ cao hơn khu vực ngoại ô. 

Nhiều cây dầu cổ thụ ở công viên Văn Lang chết khô do bê tông hóa. Ảnh chụp trưa ngày 13/8 - Ảnh: Hoàng Nhiên

“Một trong những giải pháp đối với vấn đề đảo nhiệt là xây dựng hệ thống giám sát nhiệt độ bề mặt, tích hợp quản lý dữ liệu, phân tích thông tin nhiệt độ đô thị tại thành phố. Khi có dữ liệu, các cơ quan chức năng và cả người dân có thể theo dõi, giám sát sự thay đổi nhiệt độ bề mặt toàn thành phố, từ đó đưa ra những quyết định kịp thời, phù hợp. Bên cạnh đó, cần tăng cường mảng xanh, bảo vệ môi trường” - tiến sĩ Nga đề xuất.

Cây xanh vừa thiếu, vừa yếu

Ở nội đô TP.HCM, nền nhiệt ngày càng tăng cao trong khi tỷ lệ cây xanh trên đầu người quá thấp. 

“Theo đề án quy hoạch công viên cây xanh TP.HCM, đến năm 2010, tỷ lệ cây xanh trên đầu người phải đạt từ 6-7m²/người (không kể cây xanh đường phố, cây xanh cách ly khu công nghiệp, cây xanh khuôn viên nhà ở). Nhưng đến nay, tỷ lệ cây xanh trên đầu người chưa tới 1m². Đó là tỷ lệ chung của toàn thành phố; riêng ở nội thành, tỷ lệ còn thấp hơn” - một kỹ sư tham gia thực hiện đề án quy hoạch cây xanh, cho hay.

Theo Công ty TNHH một thành viên Công viên cây xanh, hiện nay cây xanh ở TP.HCM do nhiều đơn vị quản lý, riêng công ty này đang quản lý, chăm sóc hơn 101.900 cây xanh. 

Những năm gần đây, do diễn biến bất thường của thời tiết như mưa giông, lốc xoáy, tình trạng khô hạn, nắng nóng kéo dài gia tăng đã tác động rất lớn đến khả năng sinh trưởng, phát triển và sức chống chịu của cây xanh. 

Đây là một trong các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng gãy, đổ cây xanh ngày càng phổ biến. Ngoài ra, mật độ xây dựng đô thị, nhất là những tòa nhà cao tầng ngày càng nhiều đã làm thay đổi hướng gió gây nên hiệu ứng đường hầm dưới lòng đất, cũng làm cho cây xanh dễ ngã đổ.

Tiến sĩ Đinh Quang Diệp - chuyên gia về lĩnh vực cây xanh đô thị - cho rằng, với quỹ đất hiện nay, việc phát triển mảng xanh ở nội thành rất khó khăn, trong khi tình trạng bê tông hóa, xâm hại cây xanh lại quá nhiều khiến cây xanh ở nội thành vừa thiếu lại vừa yếu. 

“Tỷ lệ cây xanh ngã đổ hằng năm quá cao, nhất là những năm thành phố chịu ảnh hưởng của bão hoặc áp thấp nhiệt đới. Cụ thể, từ năm 2016 đến 2018, đã có hơn 1.000 cây xanh ngã đổ, đó là chưa tính hàng trăm trường hợp cây gãy nhánh” - tiến sĩ Diệp 
dẫn chứng.

Theo tiến sĩ Diệp, cây ngã đổ nhiều là do quy hoạch cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, nhiều vỉa hè luôn bị đào xới làm cho hệ thống rễ của nhiều loài cây bị xâm hại. Hệ rễ của một số loài cây phát triển kém trong điều kiện đất đai ở đô thị hoặc do kỹ thuật trồng chưa đúng. Một số cây xanh đã già cỗi, hệ thống rễ bị hư mục nhưng không phát hiện được bằng mắt thường… 

“Để hạn chế tình trạng cây ngã đổ, TP.HCM cần trồng những loại cây phù hợp hơn. Xu hướng trên thế giới hiện nay là chọn loài cây trồng đô thị không quá cao, do đó, nên chọn những loài có chiều cao không quá 15m, thân thẳng tự nhiên, gỗ không giòn, cành dẻo dai, có sức chống chịu tốt, hệ rễ khỏe, cành nhánh chịu được gió mạnh” - tiến sĩ Diệp chia sẻ. 

Hoàng Nhiên