Sắc màu Pampang, hòn đảo lớn thứ ba thế giới tại Indonesia

Những ngày lang thang Borneo, hòn đảo lớn thứ ba thế giới, nơi có rừng nhiệt đới già nhất nhì trái đất, tôi rất tò mò với cuộc sống của người bản địa. Một phần vì theo giả thuyết của nhà nghiên cứu Bình Nguyên Lộc, họ có cùng nguồn gốc xa xưa từ Himalaya với người Việt chúng ta. Phần khác, họ vốn nổi tiếng với những truyền thuyết về người Dayak săn đầu người, loài phong lan đen bí hiểm… 

Rumah lamin, nhà rông dài miên man của người Dayak Kenyah ở Pampang

Những hôm được đến miền Đông Borneo, tôi đã cố tìm cách ngược các dòng sông, đi sâu vào những cánh rừng. May mắn, một lần tôi đến Samarinda, Indonesia, đúng ngày Chủ nhật hội hè của người Dayak ở vùng ngoại vi Pampang, chỉ cách chốn thị thành 24km.

Trên đường đi, đọc lại thông tin mới biết mình… bé cái lầm! Dayak hóa ra là cái tên chung của gần 200 nhánh dân tộc. Người Dayak ở Pampang thuộc về chi Kenyah, không có tục săn đầu người. Nhưng, cũng… an ủi vì người Dayak Kenyah có xăm người, tai xệ dài do đeo bông tai khủng và đặc biệt là có những vũ điệu đầy sắc màu. Hết cưỡi tricycle (giống xe lôi ba bánh), sang bemo (như xe lam), rồi đến xe ôm, tôi thẳng tiến Pampang. 

Người phụ nữ Dayak Kenyah

Pampang nằm kề Sungai Siring. Không khó nhận ra từ “sungai” của họ và “sông” của ta có cùng nguồn gốc, dù đã biến đổi theo quy luật ngữ âm, như Bình Nguyên Lộc đã đề cập. Pampang là bản làng mới vì cũng như nhiều bộ tộc khác, trước đây người Dayak Kenyah sống du canh du cư. 

Với sự hỗ trợ của chính quyền, khi những cánh rừng thâm u Apokayan gần biên giới Malaysia phát sinh nhiều bất ổn, họ đã về định cư ở Pampang năm 1967, mang theo những nét độc đáo của mình, nên từ 1991 Pampang được chọn là bản văn hóa của Samarinda và cả miền Đông Kalimantan, Borneo. Tuy nhiên, việc xăm khắp mình và đeo bông tai khủng… ngày nay đã dần mất đi. 

Vũ điệu của các bé gái với nhạc cụ truyền thống

Thế hệ trẻ đã đi học, đi làm ở thành phố Samarinda phồn thịnh chỉ cách bản hơn 20 cây số. Cũng may, vẫn còn nhiều nét xưa được gìn giữ, trở thành lý do cuốn hút du khách. 

Đập vào mắt khách vừa đến Pampang là cái rumah lamin - nhà rông, đẹp hoành tráng. Không cao vút thanh thoát như nhà rông Việt Nam, rumah lamin tương tự những chiếc nhà dài có khá nhiều ở Tây Nguyên ngày trước. 

Họa tiết trang trí tinh xảo trên mái nhà rông rumah lamin

Kiểu nhà chung nhiều gia đình, nhiều thế hệ cùng sống hòa hợp ngày nay đã biến mất hoàn toàn ở Việt Nam. Ngôi nhà rông ở Pampang dài đến 200m, làm bằng gỗ lim đen bóng và nhiều loại thiết mộc khác; nổi bật với những họa tiết trang trí rất tinh xảo. Trong nhà rực rỡ màu sắc, làm nền cho những vũ điệu núi rừng độc đáo. 

Trang phục của người dân ở đây không chỉ lắm sắc màu mà còn được phụ trợ thêm bằng những chiếc lông công, lông trĩ lòe loẹt. Những điệu múa Pampang gợi nhớ Tây Nguyên, tiếng trống chiêng đờn địch cũng na ná; từ nyelamai sakai - điệu múa chào đón khách uyển chuyển, ajay - điệu múa chiến trận dồn dập, đến berburu - điệu múa kể chuyện rừng núi, chuyện săn bắn linh hoạt, điệu hudoq để xua đuổi thú rừng phá hoại mùa màng vui nhộn…  

Pho tượng gỗ khá giống những phiên bản tượng nhà mồ Tây Nguyên

Tôi đã bị những điệu múa giữ chân lại Pampang rất muộn; trễ đến mức không còn xe khách, phải xin đi nhờ xe về phố. Trên đường về, trong đầu tôi như vẫn còn vang vang những tiếng nhạc và điệu múa núi rừng…

Pampang cách TP Samarinda 24km, có thể đến bằng các phương tiện công cộng, nhưng 5km cuối cùng chỉ có thể đi xe ôm. Vì thế, taxi là phương tiện an toàn nhất. Đi một mình thì hơi đắt, nhưng ba-bốn người chia nhau một chuyến taxi 24km thì không đáng kể, vì giá taxi ở Indonesia chỉ bằng khoảng 1/2 giá ở VN. 

Những món quà lưu niệm độc đáo đậm chất thổ dân ở Pampang

Nếu cần đi nhờ xe cũng dễ dàng vì người dân khá thân thiện và mến khách. Chương trình biểu diễn mỗi Chủ nhật vào lúc 13g30, kéo dài khoảng hai giờ, nhưng du khách thường đến sớm về muộn để có thời gian lang thang trong bản. Ngoài tiền vé vào cửa, khách phải trả thêm chi phí cho máy quay phim, chụp hình; có thể thuê trang phục dân tộc để mặc chụp ảnh. Quà lưu niệm đặc trưng của địa phương giá cũng phải chăng.

Trần Thái Hoãn