Rèn cho con tư duy sáng tạo

Chẳng thế mà mấy ngày qua, hình ảnh GS Trương Nguyện Thành - Phó hiệu trưởng ĐH Hoa Sen - đã lan truyền chóng mặt trên khắp các mạng xã hội.

Song song với những lời bình gay gắt về tư cách nhà giáo của ông là những sự ủng hộ cho một phương thức giảng dạy sáng tạo. Tạm gác lại những khen chê đối với GS Thành, điều mà chúng ta - những người làm cha mẹ cần quan tâm là làm sao để rèn luyện cho con em mình tư duy sáng tạo.

Có thể bạn đã nghe đâu đó rằng, dù lĩnh vực nghiên cứu này vẫn còn mới mẻ, tư duy sáng tạo giúp trẻ em và cả người lớn kích hoạt trí não, khai mở tư duy để từ đó tìm ra được những phương án tối ưu nhằm giải quyết các vấn đề cụ thể trong đời sống.

Ở các đô thị lớn, các khóa học về tư duy sáng tạo liên tiếp được các công ty đào tạo kỹ năng mở ra, thu hút một lượng lớn phụ huynh đưa con em đến học, bất kể học phí của những khóa này không hề rẻ.

Sự thực là bạn không nhất thiết phải dắt con em mình đến các lớp học ấy, nếu điều kiện kinh tế không dư dả. Bằng tình yêu thương và sự cởi mở của mình, bạn hoàn toàn có thể rèn luyện cho con tư duy sáng tạo, giúp con tự tin, vững bước vào đời.

Thế giới chúng ta đang sống tồn tại hàng loạt các quy tắc, chuẩn mực, những rào cản định kiến trói buộc cả suy nghĩ lẫn hành động. Nhiều quy tắc không hề sai, kiểu như nhà là nơi để ở, ly là để uống nước, trẻ em phải biết vâng lời người lớn... Đó là những tri thức chung - mọi người đều biết, luôn nhắc nhở nhau tuân thủ.

Trật tự xã hội hình thành và từ đó giúp mọi thứ vận hành dễ dàng hơn và ta sẽ sống thoải mái hơn trong mối tương quan với con người, thế giới xung quanh. Thế nhưng nhà đâu chỉ để ở, ly đâu chỉ để uống nước.

Ly hoàn toàn có thể dùng để đựng kem, làm cốc pha màu cho bé tô tượng và nếu bé khát, bé hoàn toàn có thể uống nước trong chén, dùng tay bụm nước, thậm chí... ngửa cổ tu từ vòi (với điều kiện là nước sạch).

Nếu ta dạy bé phải uống nước trong ly và phải uống bằng đúng chiếc ly của mình, bé sẽ tập được sự ngăn nắp, nhưng có thể sẽ khát khô cổ nếu chẳng may không tìm được ly. Một đứa trẻ được huấn luyện phải đi học và về nhà bằng xe bus có thể sẽ không về được nhà đúng giờ nếu xe bus trễ hay có trục trặc nào đó.

Trong khi đó, nếu được huấn luyện rằng có thể về nhà bằng bất kỳ phương tiện nào - từ taxi đến xe ôm, trẻ sẽ có thể về nhà an toàn.

Tư duy sáng tạo đơn giản chỉ là tìm cách giải quyết vấn đề và bên cạnh phương án tối ưu luôn tồn tại nhiều phương án khác để lựa chọn. Mà, để tìm các phương án ấy, trẻ cần học cách vượt qua những niềm tin, định kiến có sẵn.

Kho tàng tri thức dân gian Việt Nam đầy dẫy những ví dụ khai mở tư duy sáng tạo - như câu đố “Hai người cha và hai người con cùng đi trên đường. Hỏi có bao nhiêu người?”. Nếu tư duy theo lối mòn 2 + 2, ta sẽ đến với đáp án sai (dù cũng có thể đúng, nếu đó là những người khác nhau). Nhưng nếu đó là ông nội, ba và con trai thì tất cả chỉ có 3 người. Như vậy đáp án đúng sẽ là 3 người. 

Để giải bài toán tư duy, trẻ sẽ cần học cách nghĩ vượt khỏi khuôn mẫu, thoát khỏi sức ì tâm lý. Khoa học tư duy sáng tạo gọi đó là Thinking out of the box (Nghĩ ra ngoài chiếc hộp).

Thay vì hướng dẫn con cách vẽ một ngôi nhà, hay ra lệnh cho con sắp xếp phòng như mình muốn, hãy để trẻ vẽ ngôi nhà như trẻ tưởng tượng. Biết đâu bạn sẽ có một bức tranh nhà tuyệt hơn bạn nghĩ.

Hãy để trẻ tự chọn phương án sắp xếp vật dụng trong phòng trẻ bởi chỉ có trẻ mới biết chính xác cách trẻ hoạt động trong không gian riêng của mình. Thay vì chú tâm vào chiếc quần đùi của GS Thành, hãy nói các sinh viên tìm bài giảng của ông để tiếp cận tri thức.

Thay vì bảo con làm việc A, việc B, theo cách C, D; hãy gợi ý cho trẻ một phương án và đề nghị trẻ tìm thêm những phương án khác. Bạn sẽ có thể ngạc nhiên vì phương án con trẻ nghĩ ra. Hãy đưa con ra khỏi chiếc hộp khóa cứng tư duy trẻ. Muốn thế, chính ta cũng cần học cách bước ra khỏi những chiếc hộp khóa tư duy mình.

Thành Nhân