Quy định bổ sung i ốt, sắt, kẽm vào thực phẩm làm khó doanh nghiệp

Cụ thể, cả 6 hội và hiệp hội ngành thực phẩm gồm: Hội Lương thực Thực phẩm TPHCM (FFA), Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS), Hội Sản xuất nước mắm Phú Quốc, Hiệp hội Thực phẩm minh bạch (AFT) và Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao (HVNCLC) đã cùng phản ánh về vấn đề này.

Gây khó cho chế biến thực phẩm

Theo đó, quy định trên không phù hợp khoa học, thực tiễn cũng như kinh nghiệm quốc tế, gây khó khăn lớn cho hoạt động của các doanh nghiệp (DN) chế biến thực phẩm. Đồng thời, quy định chỉ chú ý đến lợi ích bổ sung vi chất cho nhóm người thiếu hụt, mà không tính đến nguy cơ sức khỏe của nhóm người đã đủ hoặc thừa các vi chất này.

Theo bác sĩ Trần Bá Thoại - Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nội tiết - Đái tháo đường Việt Nam - thiếu i ốt là một mối quan tâm về sức khỏe cộng đồng. Đặc biệt, đối với phụ nữ mang thai, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, thiếu hụt i ốt kéo dài dẫn đến tổn thương não không hồi phục và chậm phát triển tâm thần. Nhưng việc thừa i ốt cũng sẽ gây ra bệnh cường giáp, nguy hiểm không kém suy giáp.

Quy định bổ sung các vi chất i ốt, sắt, kẽm đã gây nhiều khó khăn cho doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu lương thực thực phẩm (ảnh chụp tại Hợp tác xã Sản xuất Thương mại Nhất Tâm ở Cần Thơ)

“Bộ Y tế cần lưu ý 2 việc. Một là cần khảo sát, điều tra mức sử dụng i ốt của người dân bằng cách định lượng nước tiểu hơn là đánh giá qua tỉ lệ bướu cổ. Đánh giá bướu cổ dựa trên lâm sàng có sai số quá lớn, hơn nữa thiếu i ốt chỉ là một trong rất nhiều nguyên nhân gây tuyến giáp lớn. Hai là cần lưu ý lượng i ốt cho vào thực phẩm công nghiệp, i ốt có thể làm thay đổi màu sắc, mùi vị của sản phẩm cũng như cơ sở chế biến phải tốn kém trong việc ghi nhãn, đăng ký thành phần...” - ông Trần Bá Thoại cho hay.

Đặt vấn đề vì sao nói điều 6 Nghị định 09 không theo nguyên tắc quản lý rủi ro, bà Vũ Kim Hạnh - Chủ tịch HVNCLC - cho rằng, cộng đồng DN ủng hộ chủ trương của Chính phủ nhưng cần theo đúng nguyên tắc do Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo là bổ sung vi chất “có tính chọn lọc”.

“Vì việc bắt buộc tất cả DN thực phẩm đều phải dùng muối bổ sung i ốt dẫn đến tốn kém nhiều mà hiệu quả thấp. Khảo sát khoa học cho thấy, lượng natri vào cơ thể mỗi người chủ yếu từ gia vị mặn ăn trực tiếp như muối, hạt nêm…, phần ăn qua thực phẩm chế biến chỉ chiếm 2%. Nên bắt buộc thực phẩm chế biến phải bổ sung i ốt chỉ giải quyết 2% vấn đề, nhưng lại rất tốn kém, khó khăn cho sản xuất, kinh doanh” - bà nói.

Bà Lý Kim Chi - Chủ tịch FFA - cho biết thêm, việc bổ sung i ốt cho thực phẩm công nghiệp không có hiệu quả, bởi hầu như nó mất hết trong quá trình chế biến.

“Trải qua quá trình chế biến với nhiệt, ẩm và bảo quản, thành phẩm cuối cùng không có hoặc chỉ còn rất ít i ốt. Các kết quả xét nghiệm đối với hủ tíu, mì ăn liền của Công ty Acecook; chả giò thịt, thịt heo hầm của Công ty Vissan; xốt gia vị của Công ty TNHH Nam Phương V.N có bổ sung muối i ốt đều không phát hiện i ốt trong sản phẩm cuối” - bà nêu.

Đối với việc bổ sung sắt, kẽm cho bột mì, theo bà Lý Kim Chi, đây là loại thực phẩm không được tiêu thụ phổ biến và đều đặn bởi một lượng lớn người dân tại Việt Nam như gạo. Báo cáo của các hiệp hội thực phẩm cho biết ở Việt Nam “lúa mì chỉ chiếm 3% trong 3 loại lương thực chính, do đó bổ sung sắt, kẽm vào bột mì rõ ràng là rất ít có tác dụng với cộng đồng”.

Cần sửa đổi

Theo bà Huỳnh Hồng Điệp - Giám đốc Công ty cổ phần Việt Nam Kỹ nghệ bột mì - các nước nhập khẩu bột mì không bắt buộc cũng như không có nhu cầu đối với việc bổ sung vi chất sắt, kẽm. Bà nói thêm, khi sử dụng bột mì có bổ sung vi chất sắt, kẽm, chất lượng sản phẩm và các yếu tố cảm quan như màu sắc, độ mềm, mịn... bị ảnh hưởng. Từ đó, gây khó khăn cho sản phẩm bán ra thị trường cũng như hoạt động sản xuất kinh doanh của các DN.

Hơn nữa, việc bổ sung 2 vi chất này vào bột mì sẽ làm tăng giá thành sản phẩm. Chi phí xử lý rửa dây chuyền, nhân công, kiểm nghiệm... sẽ làm giá xuất khẩu cao hơn, làm giảm tính cạnh tranh với một số nước xuất khẩu bột mì khác.

“Cuối cùng, việc sử dụng sản phẩm bột mì có bổ sung vi chất sắt, kẽm một cách đại trà vô hình trung đã làm ảnh hưởng đến người tiêu dùng không có nhu cầu bổ sung. Nó làm hạn chế quyền được lựa chọn thực phẩm đối với người tiêu dùng” - bà Huỳnh Hồng Điệp nói.

Công ty cổ phần Acecook Việt Nam cho biết một khó khăn khác, đó là thủ tục xuất khẩu tới nhiều thị trường có cơ chế kiểm duyệt phức tạp đối với thực phẩm nhập khẩu có bổ sung vi chất sắt, kẽm, i ốt như Nhật Bản, Na Uy, Đan Mạch, Philippines, Úc, New Zealand, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc)... Khi xuất khẩu sang các thị trường này, DN phải kê khai vi chất chi tiết trên bao bì hoặc bổ sung nội dung tem dán khiến tốn thêm thời gian và chi phí.

Đại diện công ty nói: “Tại Nhật Bản, i ốt không thuộc danh sách những vi chất dinh dưỡng được phép sử dụng theo điều 12 Luật An toàn thực phẩm của nước này. Sắt và kẽm cũng phải tuân theo các tiêu chuẩn rất nghiêm ngặt. Đặc biệt, kẽm không được phép bổ sung trong các thực phẩm khác ngoài các sản phẩm thay thế sữa mẹ và thực phẩm được dùng để duy trì sức khỏe theo đúng chỉ định.

Bởi vậy, để xuất mì Hảo Hảo đi Nhật Bản, chúng tôi buộc phải sử dụng nguyên liệu không bổ sung các vi chất trên. Đồng thời, phải tổ chức sản xuất riêng biệt với sản phẩm nội địa. Điều này làm tăng thêm nhiều chi phí”.

Sau nhiều kiến nghị của DN, ngày 15/5/2018, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 19-2018/NQ-CP chỉ đạo Bộ Y tế nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Nghị định 09 theo hướng bãi bỏ các quy định “muối dùng trong chế biến thực phẩm phải được tăng cường i ốt” và “bột mì dùng trong chế biến thực phẩm phải được tăng cường sắt và kẽm” tại điều 6. Thay vào đó, “chỉ nên khuyến khích DN chế biến thực phẩm sử dụng”.

Gần đây, Văn phòng Chính phủ tiếp tục ban hành 2 văn bản số 1526/VPCP-KGVX tháng 3/2023 và 265/VPCP-KGVX tháng 1/2024 truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó thủ tướng Trần Hồng Hà giao Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với các bộ ngành khẩn trương nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Nghị định 09 theo chỉ đạo tại Nghị quyết 19 trình Chính phủ trong quý III/2024. Dự thảo nghị định sửa đổi do Bộ Y tế chủ trì đang lấy ý kiến từ các bộ ngành, tổ chức quốc tế và một vài hiệp hội thực phẩm.

Bà Lý Kim Chi cho hay: “Nội dung dự thảo sửa đổi hầu như giữ nguyên các quy định bất cập của Nghị định 09. Điều đó gây quan ngại cho ngành hàng thực phẩm. Bởi một khi được thông qua, xem như nỗi khổ của các DN thực phẩm sẽ tái hiện lại từ đầu”.

Cộng đồng DN thực phẩm kiến nghị chỉ bổ sung bắt buộc i ốt cho muối dùng trong hộ gia đình và gia vị mặn dạng rắn. Không bắt buộc, mà chỉ khuyến khích bổ sung i ốt cho muối dùng trong chế biến thực phẩm công nghiệp, khuyến khích tăng cường sắt và kẽm vào bột mì dùng trong chế biến thực phẩm công nghiệp.

Quốc Ngọc