Quan tâm, uốn nắn để trẻ không “dậy sớm” hoặc “ngủ đông”

Phóng viên: Trong cuộc sống, những yếu tố nào đẩy nhanh tiến trình dậy thì của trẻ, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Nguyễn Minh Tiến: Trẻ phát triển tính dục sớm tùy thuộc nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố dinh dưỡng (chẳng hạn trẻ ăn nhiều thực phẩm có chứa dư lượng chất tăng trưởng), những hình ảnh gợi cảm, chẳng hạn cha mẹ để con thấy cảnh chăn gối. Những hình ảnh, âm thanh mà trẻ tiếp cận được sẽ tác động đến hệ thống thần kinh trung ương, đẩy nhanh tiến trình dậy thì.

Ngoài sự nảy nở sớm của cơ thể, dậy thì sớm có thể được biểu hiện ở việc trẻ thích những trải nghiệm lố tuổi như lén lấy đồ lót của mẹ mặc thử, trang điểm đậm, ăn mặc hở hang, có những cử chỉ, điệu bộ gợi cảm, gợi tình, thích khoe thân thể, tự hào về mối quan hệ lứa đôi, chú tâm vào việc lôi cuốn, hấp dẫn người khác. Do tò mò, chưa đủ nhận thức, nôn nóng khám phá bản thân, trẻ có thể bắt chước hành vi người lớn và có thể bị kẻ xấu lợi dụng.

* Một số người lớn để trẻ cùng xem phim không dành cho thiếu nhi, gặp cảnh nhạy cảm thì kêu con quay mặt đi, đợi qua cảnh ấy thì xem tiếp. Làm vậy liệu có ổn không, thưa bác sĩ?

- Điều này chỉ khiến trẻ tò mò thêm. Thời nay, trẻ dễ dàng tự tìm kiếm thông tin theo nhu cầu của mình. Càng tò mò, trẻ sẽ càng cố tiếp cận khi vuột khỏi tầm kiểm soát của người lớn. Nếu đoán sắp có cảnh nóng trên phim, phụ huynh có thể khéo léo giải quyết tình thế bằng cách đưa ra một tình huống dẫn dắt để tắt ti vi, chuyển kênh, gián đoạn sự theo dõi. Có thể nhắc đến chuyến đi chơi, kỳ thi sắp tới để hướng sự tập trung của trẻ qua chuyện khác và rời mắt khỏi màn hình.

Tuy nhiên, đó chỉ là giải pháp đối phó, chống chế, bị động. Trẻ không nên xem phim người lớn và không phải phim nào, cả nhà cũng có thể xem chung. Nên tạo điều kiện tốt nhất để tính dục của trẻ “ngủ yên” phù hợp với sự phát triển của lứa tuổi, đúng tốc độ trưởng thành tâm sinh lý. Chủ quan, vô tình khơi dậy dòng chảy tính dục khi con còn trong lứa tuổi tiền dậy thì (khoảng 10-12 tuổi đối với nữ, khoảng 12-14 tuổi đối với nam) là rắc rối ngay.

* Với trẻ dậy thì muộn, có nên xả cửa cho trẻ thoải mái tiếp cận với những hình ảnh gợi cảm, nóng bỏng?

- Với trẻ sau 15-16 tuổi mà chưa dậy thì, người lớn càng phải tăng cường giáo dục giới tính. Trẻ sẽ bị thiên lệch, mất cân bằng tâm sinh lý nếu bị phụ huynh ủ kỹ, kiểm soát gắt gao các mối quan hệ bạn bè, chỉ hướng đến mục tiêu duy nhất là học hành, đỗ đạt. Tôi từng tiếp nhận, điều trị cho bé gái 15 tuổi. Bé rất mù mờ, ngây ngô về giới tính, tình dục, sức khỏe sinh sản. Khi bạn trai hôn, lo sợ bị mang thai, bị la mắng, bé đã uống thuốc tự tử, may mà bác sĩ cứu kịp.

Để dậy thì thành công, cần có sự hài hòa, đi đôi giữa phát triển về sinh học lẫn tác động của xã hội. “Dậy quá sớm” hay “dậy trễ”, ngủ yên quá lố, quá lâu, thậm chí “ngủ đông” đều là những thái cực bất ổn. Tuy nhiên, để khẳng định ca dậy thì muộn và xác định nguyên nhân, cần có sự thăm khám, kiểm tra của chuyên gia y khoa, chuyên gia tâm lý.

* Phụ huynh nên làm gì để đồng hành, tư vấn tốt cho con khi con ở độ tuổi mới lớn, thưa bác sĩ?

- Những người làm cha, mẹ nên thường xuyên cập nhật thông tin và chia sẻ với con về giới tính, tình dục, sức khỏe sinh sản, hướng dẫn con vệ sinh cơ thể, xây dựng lối sống lành mạnh, ăn uống, sinh hoạt cân bằng, điều độ và quan tâm, dõi theo con trong việc tiếp cận thông tin, trong các mối quan hệ, khuyến khích con tham gia các hoạt động thể thao, giải trí lành mạnh, nuôi dưỡng đam mê, sở trường.

Phụ huynh không nên vội kết tội con là hư hỏng, xấu xa khi con tò mò về giới tính, tình dục hay chủ động thay đổi bề ngoài theo hướng “đốt cháy giai đoạn”. Nên gần gũi, lắng nghe, tâm sự với con, như gợi mở rằng “đó là những diễn biến tự nhiên của tuổi mới lớn, ai cũng có, ngày xưa mẹ (ba) cũng vậy” rồi định hướng, uốn nắn con, hướng con đến những điều có ích, lành mạnh.

* Xin cảm ơn bác sĩ.

Tô Diệu Hiền (thực hiện)