Quan hệ Nga - Nhật: Không như là mơ

Tăng cường đối thoại nhiều mặt với Nhật Bản là một trong những ưu tiên trong chính sách ngoại giao của Nga

Chuyến thăm lịch sử

Ngày 20/4, Tổng thống Nga Vladimir Putin thông báo Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe sẽ tới Sochi, thành phố nghỉ dưỡng của Nga bên bờ Biển Đen vào ngày 6/5 tới.

Dự kiến vấn đề tranh chấp lãnh thổ giữa hai nước sẽ là tâm điểm của chương trình nghị sự trong chuyến thăm này.

Phát biểu trước các đại sứ nước ngoài tại Điện Kremlin, Tổng thống Putin bày tỏ mong đợi chuyến thăm làm việc của Thủ tướng Abe sẽ tạo thuận lợi cho việc mở rộng quan hệ Nga-Nhật trên cơ sở lợi ích chung cũng như tính tới lợi ích của mỗi bên.

Ông Putin nhấn mạnh, tăng cường đối thoại nhiều mặt với Nhật Bản là một trong những ưu tiên trong chính sách ngoại giao của Nga.

Chuyến thăm Tokyo của Tổng thống Nga Putin được dự kiến thực hiện vào năm 2014 đã không diễn ra theo kế hoạch do những biến động lớn tại Ukraine. Chuyến thăm được rời sang năm 2015 nhưng cuối cùng cũng không thực hiện được. Ông Abe và ông Putin chỉ gặp nhau trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh G-20 tại Antale.

Trong lần gặp gỡ gần đây nhất giữa Thủ tướng Abe và Tổng thống Putin vào năm 2013, hai bên đã nhất trí đẩy nhanh tiến trình đàm phán nhằm tìm kiếm giải pháp có thể chấp nhận được cho cả hai nước liên quan đến hiệp ước hòa bình sau chiến tranh.

Tuy nhiên hiệp ước này vẫn chưa được thực hiện bởi, trong nhiều năm qua, quan hệ giữa Nga và Nhật Bản đã bị nguội lạnh do tranh chấp đối với quần đảo Nam Kuril hiện do Nga kiểm soát, nhưng đồng thời Nhật Bản cũng tuyên bố chủ quyền và gọi là Vùng lãnh thổ phương Bắc ở ngoài khơi Hokkaido.

Tuần trước, trong cuộc gặp tại thủ đô Tokyo với người đồng cấp Nhật Bản Fumio Kishida, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã khẳng định Moscow sẵn sàng tiếp tục đối thoại với Tokyo. Trong khi đó, Ngoại trưởng Kishida nêu rõ hai bên đã nhất trí về việc ký kết một hiệp ước hòa bình sớm nhất có thể sau chuyến thăm của Thủ tướng Abe.

Tuy nhiên, hai bộ trưởng vẫn giữ quan điểm khác biệt về vấn đề tranh chấp lãnh thổ. Nga cho rằng các cuộc đàm phán về hiệp ước hòa bình và tranh chấp lãnh thổ "không liên quan trực tiếp tới nhau". Trong khi phía Nhật Bản nhấn mạnh, giải quyết vấn đề chủ quyền lãnh thổ là điều kiện tiên quyết để ký hiệp ước.

Triển vọng và thực tế không tương xứng

Nhận định về triển vọng trong quan hệ ngoại giao Nga - Mỹ, ông Susumu Yosida, Chủ tịch Hội đồng kinh tế Đông Bắc Á, giáo sư danh dự Viện Hàn lâm Khoa học Nga cho rằng:

''Triển vọng ngừng cấm vận trong tương lai và khả năng Moscow, Tokyo sẽ củng cố được mối quan hệ hợp tác đang ngày càng gia tăng khi Mỹ cũng cần đẩy mạnh hợp tác với Nga trong cuộc chiến chống IS. Bối cảnh này đã mở ra nhiều triển vọng cho Nhật Bản và Nga''

Theo ông Susumu Yosida, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe rất muốn ký kết Hiệp ước hòa bình với Nga. Nhưng, khi mà các lệnh cấm vận của Mỹ và EU chống Nga bị kéo dài đến tháng 7.2016 thì rõ ràng Mỹ không muốn mối quan hệ Nga-Nhật được cải thiện.

Thời gian gần đây, Chính phủ của Thủ tướng Abe đã cho thấy sự mềm dẻo trong việc giải quyết các vấn đề ngoại giao mà trước đây tưởng như không thể giải quyết được. Ví dụ như trong giải quyết tranh chấp với Hàn Quốc về trách nhiệm của Nhật Bản vì sử dụng nô lệ tình dục Hàn Quốc trong Chiến tranh thế giới lần hai.

Phía Nhật Bản đã chấp nhận xin lỗi và đồng ý trả khoản bồi thường 8,3 triệu USD cho các nạn nhân bị xâm phạm tình dục nhưng với điều kiện hai bên sẽ phải chấm dứt hoàn toàn tranh cãi về vấn đề này.

Khả năng thông qua các quyết định khiến nhiều người bất ngờ, theo đánh giá của giới chuyên gia, có thể giúp Thủ tướng Abe giải quyết được các tranh chấp với Nga.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc Nga - Nhật có thể đi đến một tiếng nói chung trong giải quyết tranh chấp biển đảo là rất khó. Bởi lẽ, trong khi Nhật đặt việc giải quyết vấn đề chủ quyền lãnh thổ lên hàng đầu thì Nga lại tăng cường đưa binh lực tới quần đảo Kuril.