‘Quái kiệt’ Tòng Sơn: Một mình quạnh hiu trong túng quẫn

90 tuổi vẫn đam mê tiếng kèn harmonica

Đã hơn 3 ngày nghệ sĩ Tòng Sơn nhập viện trong tình trạng toàn thân đau nhức, đau dạ dày, huyết áp, cơ thể suy nhược. Ông nằm trên giường bệnh, vẫn còn sức để chào hỏi những người đến thăm nhưng chốc chốc lại mệt, đi đứng khó khăn. Vậy mà ai hỏi còn sức để chơi kèn harmonica không, người nghệ sĩ già lại hồ hởi: “Chơi được!”.

Nghệ sĩ Tòng Sơn (sinh năm 1930 tại Vĩnh Long) tập thổi kèn harmonica từ thời niên thiếu. Ông kể về lần giặc Tây vào càn quét ngôi làng nhỏ rồi làm rơi chiếc kèn xứ lạ. Cậu bé Dương Ngô Tòng khi đó nhặt được, rồi được người cậu chỉ dạy những nốt nhạc đầu tiên và đam mê khi nào không biết.

Nghệ sĩ Tòng Sơn tại bệnh viện.

Vài năm sau, Dương Ngô Tòng lên Sài Gòn làm thợ sắp chữ cho một xưởng in, thỉnh thoảng thổi harmonica cho đỡ nhớ quê, nhớ nhà nhưng rồi bạn bè động viên, cậu mạnh dạn tham gia cuộc thi Tuyển lựa tài tử do Đài phát thanh Pháp Á tổ chức. Nào ngờ đậu giải, con đường biểu diễn chuyên nghiệp bắt đầu, Dương Ngô Tòng “mượn” tên của ba để ghép thành nghệ danh Tòng Sơn.

Hai mươi tuổi, trong khi bạn bè trang lứa còn chật vật mưu sinh, Tòng Sơn đã nổi tiếng khắp từ Nam ra Bắc. Đi đến đâu, tiếng kèn của Tòng Sơn như một món lạ cho khán giả thưởng thức. Càng chơi càng hăng, Tòng Sơn kết hợp với hai người bạn Huỳnh Hiệp (chơi trống) và Huỳnh Hoa (kèn saxo) để thành bộ ba ăn ý.

Chưa hết, vì muốn độc lạ hơn, Tòng Sơn tập tiết mục vừa ăn chuối, uống bia vừa thổi kèn. Tiết mục ấn tượng thời điểm những năm 60 của thế kỷ trước đã mang về cho Tòng Sơn cơ hội kiếm tiền nhanh chóng và nhận được kỷ lục Người có phong cách biểu diễn khẩu cầm độc đáo nhất Việt Nam do Trung tâm Sách Kỷ lục Việt trao tặng năm 2005.

Nghệ sĩ Tòng Sơn trình diễn vừa thổi kèn vừa ăn chuối, uống bia 

Gần 70 năm theo nghề, có nhiều giai đoạn, nghệ sĩ Tòng Sơn chỉ cần diễn một tháng có thể mua vài căn nhà, cuộc sống giàu sang nhưng khi về già, ông sống một mình trong cảnh túng thiếu.

“Tiền tôi kiếm được rất nhiều nhưng ai hỏi tôi cũng cho, ai nghèo khó tôi giúp. Những người đó bây giờ cũng chết cả rồi. Ngoài cho tiền người khác, tôi sống rất phóng khoáng, tiêu xài phung phí. Chỉ còn lên cung trăng tôi chưa lên được thôi chứ cái gì tôi cũng có, cũng thử. Nhưng cũng do đó mà giờ tôi nghèo khổ. Tôi hối hận cách mình sống thời trẻ”, nghệ sĩ tâm sự.

Hiện nghệ sĩ Tòng Sơn đang sống một mình trong căn nhà thuê tại quận Phú Nhuận. Bao năm nay, từ khi không được mời đi diễn nhiều, nam nghệ sĩ sống tạm bợ với khoản tiền eo hẹp tự kiếm được mỗi tháng nếu có sô diễn. Còn không, ông nhờ bạn bè giúp đỡ.

“Tôi không muốn đi nhà thương, tôi thà cắn răng chịu đau chứ không muốn vô đây nằm một mình. Nhưng lần này đau quá, tôi chịu đựng cả tháng trời rồi không chịu được nữa. Tôi đau dạ dày vì ăn uống thất thường, các khớp đau nhức vì gút, lại còn bị tim nên khó thở. Tôi chỉ mong mau khỏi bệnh nhanh để về vì ở đây phiền con cháu, về để còn đi diễn nữa”, nghệ sĩ nói dù ông biết sẽ hiếm có lời mời nào vào thời điểm này.

Nếu được làm lại cuộc đời…

Buổi chiều nằm viện, cô con gái thứ 3 vào chăm cho ba của mình. Chị than thở chuyện ông “nghệ sĩ” không muốn sống với con vì ở riêng để còn sáng tác, sống chung con cháu ồn ào, đông người, ông không muốn. Chị nói thêm, lâu nay không ai bỏ ông nhưng ông không chịu về với ai nên con cái cũng đành chịu.

Hình ảnh nghệ sĩ Tòng Sơn năm 30 tuổi.

Nghệ sĩ Tòng Sơn nói, cuộc đời ông có nhiều cuộc tình đẹp nhưng chỉ làm hôn thú với bà Phạm Thị Liên vào năm 1961. Cả hai có với nhau 10 người con, đến giờ thêm cháu chắt nữa thành đại gia đình. “Tôi không muốn ở chung với con vì từ lúc sinh con ra, đến năm 1975 tôi và vợ ly hôn, tôi không chăm sóc các con nhiều. Lúc con cần, mình không chăm sóc, giờ lại tìm về sống chung thì phiền con cái, tôi không muốn vậy, thà sống một mình”, nghệ sĩ Tòng Sơn chia sẻ.

Ông kể nhiều về người vợ danh chính ngôn thuận của mình. Đó là “người phụ nữ mạnh mẽ nhất, dũng cảm nhất” mà ông gặp được. Có thể tin được không khi vào một ngày, bà Liên hỏi chồng mình vì thấy ông bồn chồn: “Anh đang có gì buồn phải không?”. Tòng Sơn ngần ngại: “Tôi lỡ dính con với một người phụ nữ trẻ”. “Vậy ông có thương người ta không?”, bà Liên hỏi. “Tôi có”, nghệ sĩ Tòng Sơn lấy hết can đảm đáp.

Bà Liên chỉ nói một câu: "Trong hoàn cảnh khó khăn đến cái ăn còn không có thì thêm một người càng khổ hơn nữa" rồi im lặng ra khỏi nhà. Khi về, bà dắt theo người đàn bà mới của chồng. Bà nhường căn phòng nhỏ của vợ chồng bà cho người phụ nữ mới và ra ngoài ngủ với con.

“Tôi chết điếng nhưng cảm phục vợ vô cùng. Ở đâu ra một người thương tôi và thương người phụ nữ khác. Ban đầu bà không ghen nhưng bà con lối xóm nói ra nói vào một thời gian, vợ tôi không chấp nhận nhưng cũng không đuổi. Đến một ngày, chủ tịch phường đến nói tôi và người phụ nữ nên đi vì ở trong nhà này có bị giết chết cũng không ai xử cho. Thế rồi tôi tha hương”, nghệ sĩ Tòng Sơn kể.

Nghệ sĩ Tòng Sơn cho biết nếu còn sức khoẻ, còn được mời diễn ông vẫn sẽ tiếp tục cống hiến.

Từ khi chia tay người vợ, nghệ sĩ Tòng Sơn gặp nhiều người mới. Cho đến khi đã hơn 80 tuổi, ông vẫn gặp được người phụ nữ chỉ mới ngoài 20. Ông khuyên cô từ bỏ nhưng rồi cả hai cũng đi được với nhau vài năm.

Giờ nhìn lại, nghệ sĩ Tòng Sơn cho biết ông hối hận nhiều về lối sống phóng khoáng của mình. Người vợ duy nhất sinh cho ông 10 người con cũng chỉ biết sống vậy nuôi con, đến bây giờ cũng không nói nửa lời trách mắng. Ông nói nếu có thể làm lại cuộc đời, sẽ sống có trách nhiệm hơn với những đứa con mình sinh ra, đối xử tốt hơn với những người phụ nữ đã dành trọn tình cho ông.

Nghệ sĩ Tòng Sơn nằm viện. Bên cạnh ông có con cháu thay phiên nhau vào ra chăm sóc nhưng đó là khi ông nguy cấp, còn hằng ngày, cuộc sống người nghệ sĩ già tiếp tục cô đơn. Tiền ông kiếm được từ các sô diễn vốn đã hiếm hoi nay càng ít dần. Bây giờ, khi sức khoẻ đã yếu, cơ hội tự làm việc nuôi bản thân càng khó hơn.

Gần 90 tuổi, nghệ sĩ Tòng Sơn vẫn tham dự các chương trình với vẻ ngoài chỉn chu, ông nói đã là nghệ sĩ phải tôn trọng khán giả.

Sợ hãi viễn cảnh sống cô độc, khó khăn nên từ rất lâu, ông làm đơn xin vào Khu dưỡng lão Nghệ sĩ TP.HCM nhưng bị từ chối do ông không phải là hội viên Hội Sân khấu TP.HCM. Thất vọng, túng quẫn trong cơ cực, người nghệ sĩ già giờ đây không biết phải dựa vào đâu để sống.

Ông cũng không mở lời về sự túng quẫn của mình với con cháu, Bạn bè, đồng nghiệp ai thương tình thì đến thăm, còn lại ông cũng không lên tiếng. "Ai cũng có việc riêng phải lo, có cuộc sống cần phải tính..."- người nghệ sĩ già ngậm ngùi. 

“Tới đâu hay tới đó vì một đời tung hoành ngang dọc, mang danh nghệ sĩ nên cuối đời nhờ người khác làm ơn, mình cũng buồn tủi vì biết làm sao trả lại. Con cháu thay ca vào thăm tôi mỗi ngày. Chiều chiều cũng vài người bạn vào thăm. Tôi thấy vậy là đủ vì cả đời, tôi sống cũng không phật lòng một đứa trẻ nên còn người nhớ đến là mừng. Tôi chỉ mong cái thân này mau khoẻ, mau tự nuôi được mình. Còn không thì cũng đến lúc nên đi, 90 tuổi rồi, tôi còn gì mà tiếc”, nghệ sĩ Tòng Sơn nghẹn ngào.

Diễm Mi