Quả chùm bao bên bờ rào

Ngày còn bé, hễ có dịp về quê ngoại, mấy anh em lại rủ nhau ra bờ rào để tìm xem có loại quả dại nào vừa chín tới và hái ăn được. Đảo mắt qua một lượt, chỉ thấy vô số những quả chùm bao vàng tươi, nằm phô mình giữa sắc xanh của cây lá. Dường như quả chùm bao không ngại mưa, ngại nắng, mà chỉ ngại lũ trẻ con lăm le hái bỏ đầy vào túi.

Cây chùm bao còn được gọi với cái tên mỹ miều là lạc tiên, bầu đường hay nhãn lồng - những cái tên khá xa lạ với tuổi thơ của chúng tôi. Vì tên gọi chùm bao chỉ đơn giản là quả của loài cây này được bọc trong cái lưới mỏng như lồng đèn, chỉ rụng xuống khi quả đã chín vàng.

Quả chùm bao trong ký ức tuổi thơ tôi

Vốn là thân dây leo nên cây chùm bao dễ sống, hay bò, leo lên các loài cây khác để sinh trưởng và phát triển. Thích nhất là những bờ rào làm bằng tre được người lớn dựng tạm để phân định ranh giới đất, chùm bao thỏa thích quấn lên, tạo thành những bụi cây xanh um, dây rũ xuống và ra rất nhiều hoa.

Hoa của cây chùm bao đẹp lắm! Bông hoa bé xinh, có nhiều cánh trắng, thêm một lớp tua nhỏ sợi tơ màu tim tím phía trên. Ở chính giữa là phần dành riêng của nhụy xanh vàng. Từ hè sang thu, hoa nở rộ, càng làm cho bờ rào vốn đơn điệu nay ngập tràn màu sắc.

Mấy đứa em gái của tôi khéo tay, lựa hái những dây có nhiều hoa nhất, tỉ mỉ đan thành một vòng hoa nhỏ nhắn, đội lên đầu như cô dâu trong các bộ phim. Các em ấy đứng điệu đà nhìn ngắm vẻ đẹp của mình và chẳng muốn gỡ vòng hoa xuống khỏi đầu. Còn lũ con trai chúng tôi thì cứ lăm le hái sạch quả chùm bao đã chín.

Chỉ cần thấy quả nào chuyển vàng, cái lưới bao bọc tua rua quanh quả đã rụng xuống, lộ hết quả chín ra bên ngoài thì cứ hái bỏ vào túi áo. Thỉnh thoảng, chúng tôi vừa hái vừa ăn. Bóp lớp vỏ mỏng vàng bên ngoài, để lộ một lớp chất dịch trắng, lẫn một ít hạt đen nhỏ xíu, vị chua ngọt ăn rất thích.

Với trẻ con thì chỉ hái quả để ăn, còn người lớn thì xem chùm bao là rau sạch hay cây dược liệu dùng để chữa chứng mất ngủ. Độ nửa tháng, bà hay mẹ lại nhờ chúng tôi ra bờ rào cắt vài đọt cây chùm bao vào để luộc ăn hay lấy lá nấu canh với tôm đồng. Tô canh nóng hổi với vị nhân nhẫn, hậu ngọt, ăn vào thanh nhiệt cơ thể.

Mỗi khi trong nhà có ai bị mất ngủ, ngoại cũng chạy ra bờ rào hái từng dây chùm bao, bỏ lên nia phơi cho thật khô, rồi đem đi sắc lấy nước uống. Nước chùm bao có màu vàng nhạt, uống vào mát gan, giải nhiệt, giúp trị mất ngủ rất hiệu quả. Kể ra cũng thật thú vị! Chỉ là một loại cây dại, nhưng quả chín để ăn; lá dùng để nấu canh; đọt, thân thì sắc nước uống. Một loại cây dân dã nhưng lại rất đa dụng.

Giờ đây đất chật người đông, bờ rào tre ngày xưa của nhà ngoại đã được thay bằng những hàng rào kiên cố. Những bãi đất trống thì nay được lấp đầy bởi những căn nhà mới mọc lên.

Thỉnh thoảng đi đâu đó, nhìn 2 bên đường thấy có bụi chùm bao lẻ loi đang chín vàng. Chúng tôi vội dừng xe lại, nhặt nhạnh những quả chín, vừa nhâm nhi cái vị chua chua, ngọt ngọt lâu lắm rồi chưa gặp lại, vừa như sống lại với ký ức tuổi thơ năm nào, sống lại những tháng ngày đầu trần, chân đất, vô lo.

Đức Bảo