Phụ nữ Vân Kiều: Từ biểu tượng đến những tấm gương

Thay đổi cách trồng lúa

Hơn nửa thế kỷ trôi qua nhưng nhắc đến cái tên Hồ Thị Oi là mọi người lại nhớ về người nữ chủ tịch xã đầu tiên ở Hướng Lập - người đã quyết tâm thay đổi nhận thức của bà con về cây lúa.

Bà Oi tâm sự, đối với người Vân Kiều, cây lúa không được bón phân, bởi hạt lúa là hạt ngọc của trời, hạt ngọc ấy có được là nhờ vào dòng nước nuôi dưỡng, việc bón phân làm vấy bẩn dòng nước sẽ bị coi là sự xúc phạm thần linh không thể dung thứ. Với lối canh tác phát - đốt - chọc - trỉa khiến người Vân Kiều ở Hướng Lập cứ mãi quẩn quanh với đói nghèo. Nhưng không ai dám làm khác, vì sợ Giàng bắt tội.

Bà Hồ Thị Oi trò chuyện với cán bộ đồn biên phòng Hướng Lập - ẢNH: THUẬN HÓA

Không chấp nhận thực tế ấy, vào năm 1960, sau khi nhận lúa giống từ đồn công an, nữ du kích Hồ Thị Oi đem về mày mò gieo cấy theo cách được chỉ dẫn, bỏ ngoài tai bao lời thị phi nghiệt ngã. Mùa thu năm 1961, bên dòng sông Sê Băng Hiêng, thửa ruộng lúa nước đầu tiên của nữ du kích Hồ Thị Oi cày bừa, gieo cấy đã đến kỳ thu hoạch. Đồng bào Vân Kiều nhận ra, không có hình phạt nào của Giàng dành cho Hồ Thị Oi mà chỉ thấy phần thưởng là những bông lúa trĩu hạt. 

Năm 1962, nữ du kích Hồ Thị Oi được vinh dự ra Hà Nội gặp Bác Hồ. Trở về, chị được bầu làm Chủ tịch UBND xã Hướng Lập. Với uy tín của mình, việc vận động, hướng dẫn kỹ thuật cho bà con Vân Kiều trồng lúa nước đã dễ dàng hơn. Thế là, liên tiếp những năm sau đó, cây lúa nước ở Hướng Lập đạt năng suất cao đến mức người miền xuôi cũng phải ganh tị: 2 tấn/ha. Và rồi, cứ chỗ nào có nguồn nước, chỗ ấy có ruộng lúa.

Nhờ đó, người Vân Kiều không những hết đói mà còn tích cóp lúa gạo để nuôi bộ đội… Đến nay, ở 2 xã Hướng Lập, Hướng Việt (tách ra từ xã Hướng Lập) vẫn là địa phương có diện tích lúa nước lớn nhất của vùng cao Quảng Trị. Trong những câu chuyện còn lưu truyền đến bây giờ, người ta vẫn kể về Hồ Thị Oi - người phụ nữ lưng địu con, tay cấy lúa, tay cầm súng, vừa tăng gia sản xuất vừa chiến đấu bảo vệ buôn làng. Bà Hồ Thị Oi là biểu tượng của người phụ nữ Vân Kiều dám nghĩ, dám làm, kiên cường, bất khuất. 

Gạt bỏ mọi định kiến để vươn lên

Trước đây, vì đường đến trường xa xôi, cuộc sống còn nhiều khó khăn và vì những quan niệm xưa cũ về người phụ nữ trong gia đình người Vân Kiều nên tỉ lệ học sinh nữ tại Hướng Lập thấp hơn rất nhiều so với học sinh nam. Vì thế nên nhiều người đã ngạc nhiên khi thấy công chức của xã, nhất là những vị trí chủ chốt, đều là phụ nữ, như Bí thư Đảng ủy xã Hồ Thị Thiệt, Chủ tịch UBND xã Hồ Thị Ven. Mọi người càng nể khi biết 2 chị Thiệt và Ven đã dũng cảm vượt qua những định kiến, vượt lên hoàn cảnh để có vị trí ngày hôm nay. 

Chị Hồ Thị Thiệt (ngoài cùng bên trái) tặng cờ Tổ quốc cho người dân thôn Sê Pu - Tà Păng - ẢNH: THUẬN HÓA

Sinh ra và lớn lên ở thôn Cù Bai, xã Hướng Lập - nơi được xem là “tọa độ lửa” thời chiến tranh, tốt nghiệp lớp Mười hai, Hồ Thị Ven không thi đại học mà tham gia công tác đoàn tại xã. Với trình độ học vấn của mình, Hồ Thị Ven được cấp ủy cử đi học sơ cấp, rồi trung cấp chính trị và được giao làm Phó chủ tịch Hội Nông dân xã. Từ năm 2013-2018, cứ thứ Bảy - Chủ nhật, Ven lại phóng xe máy mấy chục cây số đường đèo ra trung tâm huyện Hướng Hóa để theo học Đại học Nông Lâm. Năm 2016, chị được bổ nhiệm làm Phó chủ tịch và sau đó là Chủ tịch UBND xã Hướng Lập. 

Ngoài chị Hồ Thị Ven thì Bí thư Đảng ủy xã Hướng Lập Hồ Thị Thiệt cũng là tấm gương vượt khó, nỗ lực vươn lên trong cuộc sống. Sinh ra và lớn lên ở thôn Sê Pu - Tà Păng thuộc xã Hướng Lập, cuộc sống của Hồ Thị Thiệt cũng trải qua nhiều vất vả. Hơn nữa, những quan niệm lạc hậu về vị trí của người phụ nữ trong gia đình khiến việc học hành của Thiệt cũng không dễ dàng. Thế nhưng, cô gái Vân Kiều đã gạt bỏ mọi định kiến, mọi lời gièm pha, để vừa đi học, vừa đi làm, lấy chồng rồi sinh con, việc nào cũng tròn vai. 

Điểm chung ở Chủ tịch Hồ Thị Ven và Bí thư Hồ Thị Thiệt là trong công việc, các chị luôn giải quyết suôn sẻ, con cái học giỏi, chăm ngoan, gia đình hạnh phúc… khiến bao người ngưỡng mộ.

Sinh ra và lớn lên tại địa phương nên các chị hiểu bà con cần gì, cái gì phù hợp với địa phương để từ đó có những quyết sách đúng đắn. “Bà con Vân Kiều còn nhiều vất vả luôn là trăn trở của những người đứng đầu như chúng tôi. Chúng tôi nỗ lực tìm cách đẩy lùi hủ tục lạc hậu, nâng cao dân trí, giúp bà con phát triển kinh tế. Hướng Lập còn nhiều khó khăn lắm nhưng cấp ủy, chính quyền địa phương không nản lòng mà tìm cách tháo gỡ để cuộc sống của bà con ngày càng tốt hơn” - Chủ tịch Hồ Thị Ven chia sẻ.

Trung tá Hồ Lê Luận - Chính trị viên đồn biên phòng Hướng Lập - cho biết, nữ Chủ tịch Ven là người rất quyết đoán, trách nhiệm. Trong dịch COVID-19 vừa qua, chị đã vận động dân thôn Cù Bai cho đơn vị mượn đất, huy động dân góp sức để làm chốt cho bộ đội ở. Mới đây đồn kết nối với một đơn vị để xây nhà cho bà Hồ Thị Pung (thôn Sê Pu - Tà Păng), nhưng bà Pung lại không có đất. Nắm được thông tin đó, Bí thư Thiệt đã cùng mọi người vào thôn để tìm hướng giải quyết. Kết quả là anh Hồ Văn Tuân đã đồng ý tặng mảnh đất ngay mặt đường của thôn để bộ đội xây nhà tặng bà Pung. 

Thuận Hóa - Hà Nương