Phụ nữ phải đổi tình dục lấy thức ăn sau khi nguồn tài trợ của USAID bị tổng thống Trump cắt đứt

Phụ nữ ở các ngôi làng Zambia bị ép phải làm nhiều việc không mong muốn khi đói khổ - Ảnh: ActionAid

Đổi tình lấy... cá

Tại các làng chài xa xơi ở Zambia đang phải hứng chịu đói nghèo và hạn hán, phụ nữ và trẻ em gái đang trở thành nạn nhân của các hành vi bóc lột khi ngư dân ép họ quan hệ tình dục để đổi lấy cá.

“Họ không yêu cầu tiền. Họ đòi hỏi tình dục”, Martha - một người buôn cá ở Zambia, cho biết:

Từ năm 2023, tổ chức từ thiện quốc tế ActionAid đã thực hiện một chương trình nhằm vào các hoạt động bóc lột này ở các tỉnh phía tây Zambia và xa hơn nữa.

Nhưng việc chính quyền tổng thống Trump cắt giảm toàn bộ các chương trình viện trợ nước ngoài của Hoa Kỳ đã làm tê liệt các dự án như thế này trên toàn thế giới, vốn đang cung cấp sự bảo vệ quan trọng cho phụ nữ và trẻ em gái phải chịu bạo lực giới.

Vào tháng 12/2024, chương trình mang tên Môi trường bền vững toàn diện và kiên cường (RISE) đã nhận được khoản tài trợ 400.000 USD từ USAID thông qua Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) để gia hạn dự án thêm hai năm nữa và mở rộng sang các ngôi làng xa xôi trên khắp Zambia.

Nhưng khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump nhậm chức vào tháng 1 và đóng băng viện trợ toàn cầu, các dự án thực tế đã rơi vào tình trạng hỗn loạn.

Chương trình RISE - chương trình bảo vệ phụ nữ và trẻ em gái thông qua các biện pháp phòng ngừa và trực tiếp - đã bị chấm dứt ngay lập tức.

Việc mất chương trình này chỉ làm nổi bật một trong những ảnh hưởng mà phụ nữ và trẻ em gái trên toàn thế giới sẽ phải gánh chịu do việc cắt giảm viện trợ toàn cầu đột ngột; hàng triệu người đã mất quyền tiếp cận biện pháp tránh thai dịch vụ chăm sóc HIV và nữ hộ sinh.

Faides TembaTemba, giám đốc quốc gia của Action Aid Zambia, nói rằng việc dừng hoạt động đột ngột đã làm tổn hại đến lòng tin và cản trở khả năng thực hiện các chương trình mới trong tương lai của tổ chức từ thiện này. “Đối với chúng tôi, đây là một dự án rất độc đáo và chúng tôi hy vọng sẽ tạo ra nhiều thay đổi tích cực. Đặc biệt là vì một số khu vực này rất khó thâm nhập”, bà TembaTemba nói.

Martha từng phải đối mặt với áp lực phải đổi tình dục lấy cá. Cô hiện đang làm tình nguyện viên trong một nhóm giám sát cộng đồng để bảo vệ phụ nữ - Ảnh: ActionAid

Các gia đình trong nhiều ngôi làng ở Zambia, phụ thuộc vào cá như nguồn thu nhập chính và an ninh lương thực trong khu vực. Nhưng các cuộc khủng hoảng môi trường như hạn hán nghiêm trọng gần đây đã khiến hoạt động nông nghiệp trở nên khó khăn, việc buôn bán cá càng trở nên cần thiết hơn để tồn tại.

Trong khi đó, tình trạng hạn hán đang diễn ra khiến cá ngày càng khan hiếm. “Phụ nữ không có đủ sức mua; và đối với những người từ chối quan hệ tình dục, hoạt động kinh doanh cá của họ sẽ bị hạn chế”, bà TembaTemba giải thích.

Trong khi đàn ông ra khơi đánh cá cả ngày để mang thức ăn về, phụ nữ chủ yếu chịu trách nhiệm mua và bán cá ở chợ. Phụ nữ thường phải cắm trại qua đêm xa nhà để có thể mua được cá khi thuyền đến vào buổi sáng.

Ở những làng chài xa xôi, đàn ông nắm giữ tài nguyên và quyền lực. Còn phụ nữ thường bị ép buộc vào những mối quan hệ bóc lột.

“Quyền lực nằm trong tay những người đánh cá. Điều này tạo ra sự dễ bị tổn thương liên tục ở phụ nữ, về mặt bạo lực, nguy cơ mắc các bệnh tình dục và cả thai kỳ”, bà TembaTemba cho biết.

Trong một số trường hợp, đàn ông tăng giá cá lên mức không thể trả được, để ép phụ nữ quan hệ tình dục Trong những trường hợp khác, giá rẻ hơn sẽ được đưa ra. Đôi khi, những người đánh cá sẽ không nhận tiền, thay vào đó là yêu cầu quan hệ tình dục.

Bà TembaTemba cho biết, những người đánh cá dụ phụ nữ ra khỏi chợ để "giao dịch”.

Bi kịch kép dành cho phái nữ

Palekelo - một người phụ nữ - đã chuyển sang nghề buôn cá khi nghề nuôi trồng thủy sản không còn khả thi nữa.

“Người đánh cá nói rằng tôi có thể mang theo tiền nhưng nếu tôi không ghé qua nhà ông ấy để nghỉ qua đêm thì tôi sẽ không có được con cá nào”, cô nói.

Hiện nay, Palekelo là thành viên của một nhóm giám sát do chương trình thành lập, nhằm giúp bảo vệ những phụ nữ khác giống cô khỏi bị bóc lột. “Tôi đã phải đối mặt với nỗi sợ hãi và khó khăn trong nghề buôn cá. Với tư cách là một phụ nữ, điều đó không dễ dàng”, bà nói.

Hậu quả đối với những phụ nữ ở Zambia bị ép quan hệ tình dục không tự nguyện hoặc mua bán là rất đa dạng, không chỉ giới hạn ở những tác động về thể chất và cảm xúc.

Phụ nữ ở các làng xa xôi phải đối mặt với văn hóa xấu hổ khi nói đến xâm hại tình dục và hiếp dâm; điều này khiến nhiều người che giấu trải nghiệm của mình thay vì báo cáo với chính quyền. "Bạn sẽ trở thành trò cười cho cộng đồng" -TembaTemba nói thêm.

Hơn nữa, bà giải thích rằng nỗi xấu hổ về nạn bóc lột tình dục này còn lan tới cả chồng của họ; nhiều người trong số họ sẽ ly hôn vợ nếu sự việc bị công khai.

“Những người phụ nữ này luôn phải chịu một bi kịch kép. Chồng của họ biết chính xác những gì đang xảy ra trong các trại cá này. Họ tận hưởng thu nhập mà người phụ nữ mang lại cho họ, nhưng đồng thời cũng ngược đãi họ, vì danh tiếng của họ".

Palekelo là một nạn nhân sống sót sau nạn khai thác tình dục lấy cá có hại - Ảnh: ActionAid

Trong một cộng đồng xem thường phụ nữ, ly hôn có thể gây ra hậu quả tàn khốc; vì những người phụ nữ ly hôn bị những người phụ nữ khác gọi là “gái mại dâm”, và đàn ông nắm giữ độc quyền sở hữu đất đai và các cơ hội kinh tế.

“Ở những nơi xa xôi này, hầu hết đất đai đều do đàn ông sở hữu. Nếu bạn ly hôn, bạn sẽ không có đất đai và cuộc sống của bạn sẽ bị ảnh hưởng.

Ở miền Nam châu Phi nói chung, các chuẩn mực xã hội có nghĩa là phụ nữ bị coi là đối tượng tình dục. Tuy nhiên, tiếng nói nạn nhân ít quan tâm” - bà Temba cho biết.

Chỉ tính riêng năm 2024, Zambia đã phải đối mặt với hơn 42.000 vụ bạo lực trên cơ sở giới được báo cáo. ActionAid cảnh báo rằng đây chỉ là "phần nổi của tảng băng chìm".

Giám đốc điều hành của ActionAid USA, Niranjali Amerasinghe cho biết: "Quyết định cắt giảm tài trợ của USAID đang gây ra tác động nghiêm trọng và tức thời đến những người dễ bị tổn thương nhất trên thế giới".

Thảo Nguyễn (theo Independent)