Phụ nữ có quyền - minh chứng của một xã hội văn minh

Ông Chris Kinyanjui - Phó tổng giám đốc ActionAid Quốc tế đến TP.HCM

ActionAid (AA) là một liên đoàn quốc tế hành động chống nghèo đói và bất công được thành lập năm 1972 tại Anh. Năm 1989, AA có mặt tại Việt Nam, với các dự án đang hoạt động tại 21 tỉnh thành nhằm mục tiêu giúp người phụ nữ hiểu về quyền của mình. Nhân dịp ông Chris Kinyanjui - Phó tổng giám đốc ActionAid Quốc tế đến TP.HCM, báo Phụ Nữ đã có cuộc trò chuyện với ông.

* Thưa ông, chẳng lẽ từ xưa đến nay phụ nữ không hề có quyền? Mà quyền phụ nữ là những quyền gì?

- Khi bàn về các vấn đề của phụ nữ, AA luôn quan tâm đến chữ “giới” và “bình đẳng giới”. Đôi khi chữ “giới” xuất hiện ở các tài liệu, các chương trình như một thứ “thời trang” trong lĩnh vực phát triển cộng đồng. Để có tính thực tế hơn và dễ xây dựng các hoạt động, chúng tôi đã dùng cụm từ “quyền phụ nữ”. Cụ thể là phụ nữ phải có quyền kiểm soát đối với cơ thể của mình, có quyền lựa chọn các vấn đề sức khỏe sinh sản như sinh con lúc nào, giới tính của con…

Thường trong các vấn đề này, họ bị đàn ông là chồng, hoặc người yêu khống chế phải sinh con lúc này, phải sinh con trai, hoặc phải phá thai… Trong các lĩnh vực giáo dục, việc làm phụ nữ cũng yếu thế hơn, phải đối mặt với nhiều khó khăn và cần được hỗ trợ hơn đàn ông. Nói tóm lại, phụ nữ phải có quyền tự quyết định đời mình. Hơn một nửa dân số thế giới là phụ nữ, ở nhiều vùng miền phụ nữ còn chiếm hơn 50% dân số, vì thế nếu phụ nữ có quyền, phụ nữ đi lên, thế giới sẽ đi lên.

* Ông hãy thử mô tả chân dung một phụ nữ mà theo ông là có quyền phụ nữ?

- Trong tổ chức AA Việt Nam, 70% nhân sự là nữ. Tôi rất hài lòng và tự hào về đội ngũ này. Chị Hoàng Phương Thảo, người trưởng đại diện, là người làm việc rất năng động, hiệu quả. Chị đi công tác rất nhiều, chứng tỏ chị có quyền được đi làm, chứ không phải được chồng cho đi làm. Trong gia đình, chị cùng chồng ra quyết định giải quyết mọi chuyện về con cái, tài chính… Tự do và không bị lệ thuộc là tính cách của một người phụ nữ có quyền phụ nữ.

* Có thể nói khi có quyền là phụ nữ sẽ có hạnh phúc không?

- Hạnh phúc lại thuộc về một phạm trù khác mà con người sinh ra đã có, nhưng cuộc sống khắc nghiệt, khốn khó đã khiến họ không nhận ra điều đó. Trên thực tế, khi phụ nữ tự tin, tự quyết định mọi việc trong cuộc sống của mình, họ sẽ hài lòng, sẽ yên tâm và đó là điều kiện giúp họ kết nối được với hạnh phúc, vốn là một giá trị trong bản thể nội tâm của họ. Khi chúng tôi thực hiện dự án phát triển cộng đồng ở Hòa Bình, những người phụ nữ nghèo chỉ mong có vốn để chăn nuôi, trồng trọt, rồi mong bán được hàng hóa…

Tuy nhiên, họ chỉ thật sự vui mừng khi đủ tự tin và độc lập để có quyền quyết định mọi việc trong gia đình như chi tiêu, dạy dỗ con và chủ động trong công việc của mình. Qua từng giai đoạn cuộc đời, tiêu chí về niềm vui của họ thay đổi theo khả năng và nhận thức. Họ sung sướng khi thấy mình tiến bộ, thay đổi, được chồng con và mọi người xung quanh đánh giá cao.

* Những rào cản nào đã làm cho phụ nữ không có quyền, thưa ông?

- Dễ thấy là sự nghèo đói, bệnh tật, thất học… làm cho người phụ nữ trở nên yếu đuối. Tuy nhiên, định kiến xã hội mới là rào cản khó tháo dỡ nhất. Định kiến xã hội phân định đàn ông là người ra lệnh, đàn bà tuân lệnh. Trong gia đình, “văn hóa” theo chồng đã cố định trong suy nghĩ của phụ nữ những việc họ phải làm, không được làm. Như ở Kenya nước tôi, phụ nữ không có quyền sử dụng đất.

Ông chồng đứng tên bất động sản, chồng chết thì em trai có quyền thừa kế. Trình độ giáo dục tạo ra tiếng nói cho người phụ nữ. Việc chúng ta cần làm là giúp cho phụ nữ hiểu rằng họ có quyền, có thể bắt đầu từ việc giúp họ biết chữ. Ở Trà Vinh, khi biết chữ, có chị đã tham gia công việc của chính quyền địa phương. Khi phụ nữ được đặt vào vị trí lãnh đạo, quyền của phụ nữ được đảm bảo và nhân rộng lên. Khi ý thức được quyền phụ nữ, họ sẽ tự bảo vệ được mình và giảm thiểu nguy cơ bị xâm hại, bạo hành.