Phong tặng danh hiệu nghệ sĩ: Bao giờ cống hiến được gọi tên đúng?

Sự bức xúc này đã tồn tại nhiều năm nay nhưng vẫn chưa được giải quyết thấu đáo, còn nhiều bất cập trong quy trình phong tặng danh hiệu nghệ sĩ khiến không ít chính nghệ sĩ buồn lòng và cho rằng cống hiến của mình không được Nhà nước ghi nhận.

NSƯT Thoại Mỹ

Chia sẻ suy nghĩ về vấn đề này, NSƯT Thoại Mỹ cho biết: “Một vở cải lương thường có nhiều vai nhưng khi đi thi hội diễn sân khấu để tranh huy chương thì chỉ có hai nghệ sĩ thủ vai chính mới có cơ hội được nhận huy chương vàng, vai phụ không được tranh huy chương. Trong khi đó, các diễn viên tham gia hội diễn, ai cũng yêu nghề và muốn cháy hết mình trên sân khấu, nhưng với diễn viên phụ, dù họ có làm hết sức thì cũng không được chấm. Và nếu không có huy chương vàng thì sẽ không được Nhà nước công nhận NSƯT, như vậy là thiệt thòi cho người nghệ sĩ!”.

Theo chị, riêng các nghệ sĩ lớn tuổi - người gần như không có cơ hội hay còn đủ sức khỏe để đi thi, để có huy chương - thì xem như mất đi cơ hội phong tặng danh hiệu nghệ sĩ này. 

May mắn hơn các nghệ sĩ khác, NSƯT Thoại Miêu được xét tặng danh hiệu khi chưa có những tiêu chuẩn trên.

Bà cho biết: “Tôi đi hát, may mắn được những vai diễn phù hợp nên chỉ sau 3 vở, khán giả đã nhớ mặt. Đến năm 1993, khi được trao danh hiệu nghệ sĩ ưu tú thì thực sự bất ngờ bởi tôi còn đứng chung hàng với những anh, chị đi trước. Tôi hãnh diện và hạnh phúc với cuộc đời đi hát. Thời điểm đó, việc phong danh hiệu không phải qua nhiều thủ tục, giấy tờ như bây giờ, cũng chẳng cần bao nhiêu huy chương mà theo đúng câu “hữu xạ tự nhiên hương”, người ta tự biết đến mình, những gì mình đóng góp và ghi nhận”. 

NSƯT Thoại Miêu và em gái Thoại Mỹ

Dẫu vậy, NSƯT Thoại Miêu lại là một trường hợp chưa được công nhận danh hiệu NSND khi đã đủ tiêu chuẩn theo yêu cầu của Nhà nước. 

Bà nói: “Vừa qua, tôi cũng được Huy chương vàng trong Hội diễn chuyên nghiệp toàn quốc, đã đủ điều kiện để xét danh hiệu NSND nhưng không hiểu vì sao vẫn chưa được. Mới đầu cũng buồn lắm nhưng phần số, sự may mắn mỗi người có phần. Danh dự và thành tựu trong nghề nghiệp của tôi hiện tại vẫn đủ rồi”.

Việc phong tặng danh hiệu nghệ sĩ được thực hiện qua 3 cấp Hội đồng khá nghiêm ngặt. Tuy nhiên thực tế cho thấy, không ít nghệ sĩ tỏ ra ái ngại trong việc viết đơn để xin danh hiệu cũng như thi thố tài năng để có huy chương vàng, trong khi lẽ ra Nhà nước phải là đơn vị làm công tác đánh giá và thừa nhận những cống hiến của nghệ sĩ trong quá trình hoạt động để xét tặng danh hiệu.

NSƯT Thoại Mỹ

Thực tế cho thấy, một số nghệ sĩ từng phải lận đận làm hồ sơ xin xét duyệt và qua nhiều năm chờ đợi mới được xét duyệt. Thậm chí có người đến khi nhắm mắt với được công nhận danh hiệu như trường hợp của như NSƯT Anh Dũng, nguyên Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam được truy tặng NSND, hay truy tặng danh hiệu NSƯT cho "ông trưởng thôn" Văn Hiệp khi ông đã qua đời.

Hai tên tuổi nổi tiếng trong làng cải lương và có thâm niên hoạt động nghệ thuật rất nhiều năm, thế nhưng đến nay, vợ chồng nghệ sĩ cải lương Vân Hà và Chí Linh chưa có được danh hiệu nào.

Lý do cho việc đó là đôi nghệ sĩ này không đi diễn trong các đoàn hát của Nhà nước, tham gia hội diễn sân khấu để tìm huy chương.

Vợ chồng nghệ sĩ cải lương Chí Linh - Vân Hà

“Hồi xưa tôi cũng từng có một huy chương vàng trong hội diễn sân khấu rồi nhưng theo cơ chế xét duyệt mới bây giờ thì tôi cần phải có hai huy chương. Ngoài ra, nếu muốn được xét duyệt, tôi phải tự đi lên Hội sân khấu xin đơn và nộp vào để xem xét, điều này khiến tôi cảm thấy mắc cỡ!”, Vân Hà thổ lộ.

Chia sẻ cảm xúc về việc chưa được công nhận danh hiệu NSƯT, Vân Hà thẳng thắn cho biết vợ chồng chị còn thua cả lớp đàn em sau này, các em đã được công nhận NSƯT khi còn trẻ. 

“Xin lỗi, bây giờ tôi nói thì sẽ dễ xích mích đến những người khác, tôi không muốn đụng chạm ai nhưng nhìn lại quá trình cống hiến cho nền cải lương nước nhà, chúng tôi đã trải qua không ít gian nan từ lúc ra trường đến nay. Những ngày Lễ Tết, chúng tôi ra chiến trường ở Campuchia hay lên tận biên giới phía Bắc giáp Trung Quốc... để phục vụ cho bộ đội. Tuổi trẻ của chúng tôi là như vậy nhưng bây giờ, ai nghĩ đến những cống hiến của mình?”, bà xã nghệ sĩ Chí Linh nghẹn lòng chia sẻ.

Và dù có được ai công nhận những cống hiến đó hay không, vợ chồng Chí Linh – Vân Hà vẫn gắn bó với cải lương: “Ai nhớ đến thì cảm ơn, không nghĩ thì thôi chúng tôi vẫn làm nghề của mình. Và chỉ cần nghĩ đến Tổ vì mình có được ngày hôm nay, đủ đầy chén cơm manh áo là nhờ có Tổ nghiệp. Bước ra sân khấu, hát phải cho hay và khán giả vẫn còn ủng hộ mình mới là điều quan trọng”.  

Thanh Hương - Thành Lâm